Lesbók Morgunblaðsins - 27.09.1959, Blaðsíða 14

422
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Smiásagan;
Hún var kölluð stríðsöxi
ÞEGAR maður er aðeins 22 ára heldur
maður sig gjarna afbragð annara og
vera gáfaðri en allir aðrir. Eg var
einmitt á þeim aldri er eg gerðist
sveitarforingi í heimavarnarliði
kvenna í herbúðunum í Midlands.
Þetta var í janúar 1942. Mér var feng-
in umsjón í skála nr. 3 og þar átti
eg að hafa umsjón 24 stúlkna.
Allt gekk vel í fyrstu. Yfirforing-
inn var einhver sú bezta kona, sem
hægt er að hugsa sér, alúðleg, stjórn-
söm og vildi hverjum vel.
En „Herrans reiðiteikn" í þessum
herbúðum var yfirliðsforingi, sem við
kölluðum stríðsöxi. Hún var há og
herðabreið, dökk á brún og brá, hörku-
leg á svip og mælti aldrei hlýlegt orð.
Þótti hennar var of mikill til þess að
hún gæti virt viðlits annan eins vesal-
ing og mig.
Hún hafði verið þama hálft ár, aldrei
blandað geði við neinn og enginn
þekkti hana né vissi nein deili á
henni.
Yfirforinginn sagði um hana: „Hún
er sívinnandi og hún hefir komið á
ótrúlega góðri reglu hér í herbúðun-
um“. En hún sagði þetta hrifningar-
laust, eins og það væri eitthvað sem
hún hefði lært utanbókar.
er því embætti sýndur sá sögulegi
og þjóðlegi sómi sem mestur má
vera, og á að vera. Og svo skal vera
innangegnt úr hinu nýa stjórnar-
ráði, eða því sem næst, yfir í skrif-
stofur forsetans, fer vel á því, á
þann einfalda og hagkvæma hátt,
að það er gerður gangvegur undir
Bankastræti, undir og á bak við
tröppuriðin í strætinu.
Allvel treysti eg forráðamönn-
um Reykjavíkur, verkfræðingum,
arkitektum og öðrum til þess að
ráða vel fram úr þessum málum,
en þeim er það enginn vansi þótt
leikmaður taki til máls um þau,
sem einn af þeim mörgu er oft
Smám saman söfnuðust í skála minn
alls konar „vanmetakindur“ sem tekn-
ar höfðu verið í heimavarnarliðið. Það
voru taugaveiklaðar stúlkur, vitlausar
í óyndi, eða þær höfðu orðið fyrir ein-
hverju áfalli í lífinu, eða misst ást-
vini sína voveiflega.
Eg gerði allt sem eg gat fyrir þær,
tók þátt í raunum þeirra og reyndi
að hughreysta þær. En í hvert skipti,
sem stríðsöxin komst að því, hvessti
hún á mig augun og hreytti úr sér:
„Eru þetta herbúðir, eða er það
uppeldisstofnun fyrir einhverja vesal-
inga?“
Eg vissi hvað regla og agi þýddi
og sagði því aldrei neitt, en eg óskaði
með sjálfri mér að hún fengi einhvern
tíma að reyna eitthvað af þeim raun-
um, sem þjáðu stúlkurnar, eitthvað
sem gengi svo nærri henni, að hún
gæti ekki tára bundist.
Það var ekki ætlan mín að standa
á hleri þegar yfirforingjarnir ræddu
um ungfrú L. og skjöl hennar. En
hleri á milliþili var 1 hálfa gátt, svo
að eg heyrði hvert orð, sem sagt var.
Yfirforinginn tók til máls og hún
var blíð í rómnum, eins og hún átti
vanda til: „Það væri bezt að senda
þessa stúlku í skála nr. 3. Eg er viss
átti leið um Lækjargötu. Það er nú
einu sinni svo að borgin verður
ekki byggð forráðamönnum ein-
um, það eru hinir, fjöldinn, sem
byggir borgina og þess vegna meg-
um við, og eigum við líka, að taka
til máls um málefni höfuðborgar-
innar, alveg eins og landsmálin
yfirleitt. Með þau sannindi í huga
hefi eg leyft mér að rita þessa
grein og setja fram þær hugmynd-
ir mínar sem eg hefi lýst nokkuð
hér að framan. Hafi þeir þökk sem
lesa — og hugleiða.
Jaðri, 29. ágúst 1959.
Arni G. Eylands.
um að foringinn þar mun reynast
henni vel, og henni veitir sannarlega
ekki af því. Auminginn, hún hefir orðið
fyrir svo átakanlegum raunum, hefir
misst foreldra sína og tvö börn í loft-
árás, og síðan fell maður hennar á
vígstöðvunum".
Hún ætlaði að segja eitthvað meira,
en stríðsöxin dæsti þá fyrirlitlega.
Þetta sárnaði yfirforingjanum óskap-
lega og aldrei þessu vant svaraði hún
í reiðitón:
„Eg veit að þér viljið fara með kon-
umar alveg eins og þær væri her-
menn, en það er ekki hægt. Stúlkurn-
ar þarfnast kvenlegrar samúðar og
hughreystingar, annars verða þær
aumingjar“.
Og stríðsöxin svaraði fullum hálsi:
„Það verður að hætta öllum þessum
voluskap. Hann brýtur niður agann,
og svo er ekki á okkur heimavarnar-
liðskonur að treysta. Við höfum glöggt
dæmi um það úr seinustu loftárás.
Allir skálaforingjar komu sinum sveit-
ungum í skjól nógu tímanlega, en ein
af þeim í nr. 3 varð eftir og Cass for-
ingi varð að sækja hana. Þetta hefði
vel getað orðið til þess að Cass for-
ingi hefði beðið bana, og hún er þó
meira virði en heil tylft af þessum
dæmalausu rolum. Hér má engin lin-
kind eiga sér stað, ef við eigum að
uppfylla skyldur okkar.... “
Svo rausaði hún eitthvað í lægri tón
og eg heyrði það ekki.
En ungfrú L. var send til mín. Þetta
var lagleg stúlka, veikluleg og undar-
leg. Stundum lék hún á als oddi dög-
um saman, og svo var hún aftur dögum
saman úrvinda af harmi og örvílnan.
Hún hafði ekkert þrek til að standa
í ströngu og við skiptum verkum
hennar milli okkar. Þegar stríðsöxin
sá það, varð hún heldur ófrýn, en
sagði þó ekki neitt.
Svo átti hún einu sinni erindi í
skrifstofu mína, hún þurfti að hlusta
á er eg yfirheyrði nýíiða. Það var ung
og lagleg stúlka. Og er hún hafði
svarað spurningum mínum, spurði
hún:
„Er Mary L. ekki í þessum her-
búðum?“
„Jú,“ svaraði eg. „Þekkið þér hana?“
„Já, mjög vel“, svaraði hún. „For-
eldrar hennar vinna á búgarði föður
míns, og hún giftist pilti þarna í þorp-
inu, en hann vinnur nú í hergagna-
verksmiðju skammt héðan“.
„En börnin hennar....“