Lesbók Morgunblaðsins - 27.09.1959, Blaðsíða 15

LESBÓK MORGIJNBLAÐSINS
423
Nú má stórauka veiði í vötnum
EITT gott hefir leitt af kjarnorku-
tilraunum Bandaríkjanna á Bikini
og Enewetok. Þær hafa kennt
mönnum hvernig á að fara að því
að auka stórum veiðiskap í vötn-
um.
Þetta kom í ljós á þann hátt, að
þar sem ryk frá sprengingunum
fell í vötn, þá tóku fiskar í þeim
vötnum að vaxa örar en áður og
verða stærri. Líffræðingar, sem
voru með á þessum tilraunaferðum,
veittu þessu athygli, og hafa síðan
fylgzt nákvæmlega með þessu.
Hafa þeir komizt að þeirri niður-
stöðu, að með rykinu hafi borizt
mikið af málmsöltum í vötnin, og
það sé vegna þeirra að fiskarmr
vaxa örar og verða stærri en áður.
En til þess að ganga algjörlega
úr skugga um þetta, þótti þeim
sjálfsagt að gera tilraunir í ein-
hverju vatni. Var valið til þess
vatnið Loma í Washingtonríki. Þar
hafði áður verið dálítil silungs-
veiði, eða sem svaraði þremur
pundum af silungi af hverri ekru-
stærð vatnsins. Nú voru sett
málmsölt í vatnið og þá brá
svo við árið 1957, að þar veidd-
ust 20 pund af silungi á hverja
ekrustærð vatnsins, og árið 1953
veiddust 30 pund. Silungurirm
var þá enn ekki nema hálfvaxinn.
En nú tók hann að vaxa að marki,
og í sumar sem leið veiddust þarna
179 pund af silungi á hverja ekru-
stærð vatnsins. Veiðin hefir þvi
rúmlega fimmtugfaldazt á þessum
árum.
Líffræðingar telja, að á þennan
hátt megi stórkostlega auka veiði-
skap í öllum vötnum, aðeins með
því að bera í þau málmsölt. Með
því skapast ný og betri lífsskilyrði
fyrir fiskana. Þetta er að sínu leyti
hliðstætt því, er menn skapa jarð-
argróðri bætt lífsskilyrði með
áburði, og fá margfalda uppskeru
fyrir vikið.
„Hún á engin börn — ekki enn“.
Eg leit vandræðalega til stríðsaxar-
innar, en hún kallaði í skrifara og
brýndi raustina.
„Sækið Mary L.“
Svo biðum við í fimm mínútur, og
mér fannst þær lengi að líða. Og eg
óskaði þess innilega að þetta reyndist
allt misskilningur, svo að stríðsöxin
gæti ekki dregið dár að mér.
Mary L. kom og unga stúlkan heils-
aði henni hjartanlega. En Mary brá.
Hún varð náföl í framan — og þá
vissi eg að eg hafði ekki verið bæn-
heyrð.
Eg sagði þeim eins rólega og eg gat
að þær skyldi fara og fá sér te. En
mér lá við gráti af geðshræringu. Þá
sagði stríðsöxin: „Ef þér væruð ekki
auðtrúa munduð þér þegar hafa séð
að stelpan laug. Konur, sem misst hafa
foreldra sína, börn sín og eiginmann
sinn í stríðinu, hegða sér ekki eins og
hún“.
„Hvernig vitið þér það?“ spurði eg
hugsunarlaust.
„Eg hefi sjálf orðið fyrir þessu“,
svaraði hún.
Svo rauk hún út og skellti hurðinni
á eftir sér, en eg stóð sem steini
lostin. (Eftir Edna M. Cass).
Kínverska letrið
dauðadæmt
TALIÐ er, að í Kína kunni sjötti hver
maður að lesa og skrifa. Það er býsna
há tala, þegar þess er gætt, að Kín-
verjar hafa ekki notað bókstafi, heldur
máltákn, alls um 47.000 tákn, og sum
mjög margbrotin. En öll þessi tákn
verður sá að kunna, er talist getur
menntaður maður. Og það er fjarri
því, að meðal þeirra, sem taldir eru
læsir»og skrifandi, sé þeirri þekkingu
til að dreifa. Margir kunna ekki nema
nokkurn hluta af þessum táknum.
Það er óskapleg yfirlega að læra kín-
verska táknmálið út í æsar, og margra
ára nám fyrir gáfaða menn. Horfurnar
voru því ekki góðar á því, að hægt
væri að gera alla lesandi og skrifandi
eins og kommúnistastjórnin hafði ein-
sett sér. Hún kvað því upp dauðadóm
yfir þessari aldagömlu list, og skipaði
svo fyrir að tekið væri upp latneska
stafrófið, sem nú er notað um allan
hinn menntaða heim.
í Kína hafa verið'töluð 230 mismun-
andi tungumál, en stjórnin ákvað nú að
þar skyldi vera ein þjóðtunga, og valdi
til þess mandarín, en þá tungu töluðu
flestir.
Síðan þurfti að útvega kennara, og
nú um eins árs skeið hefir verið unnið
ötullega að því að útskrifa kennara,
því að marga þarf til þess að koma á
þessari menningarlegu byltingu í land-
inu.
Fyrst í stað voru menn hræddir um
að þessi breyting mundi mæta harðri
mótspyrnu, því að Kínverjar eru ekk-
ert ginkeyptir fyrir siðum hvítra
manna. En mótspyrnan hjaðnaði niður,
þegar það kom í Ijós, að hægt var að
kenna krökkum að lesa á stuttum
tíma, og á nokkrum mánuðum náðist
betri árangur heldur en áður á mörg-
um árum.
En hvernig stendur nú á þessum
mikla áhuga stjórnarinnar fyrir því, að
gera alla læsa og skrifandi?
Stjórnin segist gera það til þess að
bændur framleiði meira en áður, en
það þýði aukin matvæli í landinu. Með
bæklingum sé hægt að kenna bændum
nýustu ræktunaraðferðir, hvernig þeir
eigi að fara að því að fá meiri upp-
skeru.
En auðvitað liggur hér á bak við að
stjórnin veit, að hún getur náð miklu
betri tökum á þjóðinni með áróðri, ef
allir eru læsir.
Mörgum þykir það undarlegt, hvers
vegna Kínverjar tóku ekki upp rúss-
neskt letur, úr því þeir breyttu til.
Menn grunar að orsökin sé sú, að kín-
versku valdhafarnir kæri sig ekkert
um rússneskan áróður. Þetta hafi verið
sjálfstæðisyfirlýsing Kína gagnvart
Rússlandi. En Chou En-lai forsætisráð-
herra skýrði þetta á þennan hátt: „Vér
völdum latneska stafrófið, vegna þess
að flestar þjóðir nota það. En und-
ir eins og vér förum að nota það, þá
er það þar með orðið kínverskt letur“.
I