Lesbók Morgunblaðsins - 18.10.1959, Blaðsíða 2

458
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
leifar myndi finnast á Ströndinni
eða í Vogunum. Hann sagði að svo
mundi ekki vera og engar sögur
færi af því. Ekki væri orð á þvi
gerandi þótt munnmæli hefði skap-
azt um að nokkrir hólar væri leg-
staðir fornmanna.
— Hvað segirðu þá um Flekku-
leiði og rúnasteininn í Flekkuvík?
spurði eg.
— Eg hefi aldrei séð hann og
hafði gleymt honum, sagði hann.
En vel á minnzt, það mun vera
steinn með einhverju letri í traðar-
garði hjá Stóra Knarrarnesi.
— Hvers konar steinn er það og
hvað stendur á honum?
— Þetta er grágrýtissteinn, en
ekki veit eg hvað á honum stend-
ur. Eg fluttist að Stóra Knarrar-
nesi 1920 og skoðaði steininn þá
margsinnis, en letrið var með öllu
ólæsilegt. Eg spurði marga um
steininn, en enginn vissi hvað á
honum stóð, né hvernig á honum
stóð. Þá bjó á Minna Knarrarnesi
aldraður maður, Gísli Sigurðsson,
og mun hann hafa verið fæddur
um 1850—60. Hann var glöggur
maður og skilríkur. Hann sagði
mér að letrið hefði verið ólæsilegt
alla sína tíð. Foreldrar hans höfðu
búið þarna á undan honum og þar
áður afi hans og amma. Eigi vissu
þau heldur hvað á steininum stóð,
en Gísli sagði að sér hefði verið
sagt, að það mundi vera eitthvert
vers. Nánari upplýsingar hafði
hann ekki getað fengið, þrátt fyrir
eftirgrennslanir. Þykir mér því
líklegt, að letrið muni hafa verið
orðið ólæsilegt þegar um 1820, eða
fyr.
— Hvernig heldurðu að standi á
því, að Jónasi Hallgrímssyni og
öðrum sem verið hafa að skygnast
eftir fornleifum þama, skyldi ekki
vera sagt frá steininum? Enginn
þeirra getur hans að neinu fremur
en hann væri ekki til.
— Eg veit það ekki, svaraði
Benjamín, en eg gizka helzt á, að
það hafi verið vegna þess, að menn
hafi blátt áfram ekki munað eftir
steininum. Það var svo langt síðan
að letrið hafði orðið ólæsilegt, að
menn voru hættir að líta á stein-
inn, þeir gengu fram hjá honum
án þess að muna eftir honum. Og
þó var steinninn við alfaraveg. Áð-
ur en akvegurinn kom lá leiðin
meðfram sjónum og meðfram tún-
görðunum, og þá hlutu menn að
fara fram hjá þessum steini. Eg
hygg að hann hafi upphaflega ver-
ið þar í túngarðshliði, að túnið hafi
ekki náð lengra frá bænum, en að
honum. Seinna hefir svo verið
hlaðinn traðarveggur suður frá
þessum garði, og hefir steinninn þá
lent í innanverðri kverkinni milli
þeirra, og orðið þannig nokkuð út
úr skotinn. Þó fór fólk þarna alltaf
yfir þegar það fór til kirkju, svo að
steinninn var enn á leið þess. Samt
gleymdist hann vegna þess að eng-
um þótti hann merkilegur. Menn
vissu ekkert um uppruna hans né
hvað á honum stóð, og engar sögur
eða sagnir voru við hann tengdar.
o-----O----o
Þessar voru þær upplýsingar,
sem Benjamín gat gefið mér um
letursteininn hjá Knarrarnesi. Það
var að vísu ekki mikið á þeim að
græða, en þær nægðu þó til þess,
að mig langaði til þess að sjá
steininn. Fyrsta góðviðrisdag þar
á eftir fór eg því vestur að Knarr-
arnesi. Þar hitti eg Ólaf bónda Pét-
ursson. Kannaðist hann fljótt við
steininn og vísaði mér á hann.
Margt hefir breytzt þarna á liðn-
um árum. Túnið hefir verið fært
mikið út og alfaraleið liggur nú
ekki lengur meðfram túngörðum,
en þjóðvegurinn er þó skammt frá
bænum. Áður voru djúpar traðir
heim að bænum með hlöðnum
veggjum á báða bóga, en nú eru
þær horfnar.
Knarrarnesbæirnir standa innst
við svonefnda Breiðagerðisvík að
vestanverðu. í Stóra Knarrarnesi
hefir lengi verið tvíbýli og þar eru
nú tvö íbúðarhús. En að baki þeirra
eru enn leifarnar af gömlu torfbæ-
unum, sem þar voru. Hefir heim-
reiðin verið önnur áður en íbúðar-
húsin voru byggð og legið austar
en nú er. En þó mun garðshliðið
enn vera á sama stað og áður. Þar
mætast tvö garðbrot, og í kverk-
inni innan við þau er steinninn,
eins og Benjamín hafði lýst. Þetta
er jarðfastur grágrýtissteinn, um
metri á lengd og toppmyndaður og
tveir fletir á honum, annar mót
suðri, hinn gegnt suðvestri. Ekki
verður stærð steinsins séð að öðru
leyti, því að honum gengur gróinn
jarðvegur, svo að hann er að hálfu
leyti á kafi. Á þeim fletinum, sem
mót suðri snýr, er letrið. Þess
gætti nú svo lítið, að Ólafur varð
að benda mér á það.
Steinninn var allur þakinn skóf-
um, sem voru samlitar honum.
Þessar skófir höfðu víðast hvar
sléttað yfir stafaristurnar, svo að
þeirra sá ekki stað. Með aðgæzlu
mátti þó lesa upphaf fyrstu línu:
„17 HVNDRVÐ.. “ og svo nafnið:
„BIARNE EIOLFSSON“ í neðstu
línu. En þar á milli sá aðeins móta
fyrir staf og staf og varð alls ekki
séð í fljótu bragði hvað línurnar
mundu vera margar.
Eg tók mér fyrst fyrir hendur að
hreinsa þá stafi, er sýnilegir voru
og reyna að þreifa mig áfram hvort
eg gæti fundið fleiri. Það tókst um
einn og einn staf, en árangurinn
varð harla lítill. Þóttist eg sjá, að
eg yrði fyrst að reyna að skafa
skófirnar af öllum fletinum, áður
en tækist að sjá stafaskil. En þá
rak eg mig á það, að skófirnar voru
álíka harðar og steinninn sjálfur.
Með því að skafa þær af, átti eg á
hættu að kvarnast mundi úr stein-
inum og letrið skemmast við það.