Lesbók Morgunblaðsins - 08.05.1960, Blaðsíða 2

246
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
hægt væri að fá sér þarna að
drekka í barning. Þeir höfðu
fengið sér þarna vatn á kútinn.
Það rennur þarna á út í Röstina"
„Það er sko alveg sjúrt“, segir
minn góði sögumaður ákveðið, því
að þegar Gamaliel á Stað segir að
eitthvað sé „s]úrt“ meinar hann að
það sé enginn vafi um þá hluti.
En að fiskur gangi eftir þessum
göngum eða þessari á? Það er ekki
eins víst. — „Ja, maður veit ekk-
ert um fiskana“, segir hann, „en
hérna í Bjarnargjá milli Járngerð-
arstaða og Staðarhverfis hafa þeir
oft og iðulega séð ufsa, svo að hvað*
veit maður svo sem nema hann
gangi lengra?“
Erindið hingað var meðal ann-
ars að kanna veginn út að vita, og
jafnframt að njóta leiðsögu hins
ömefnafróða Staðarbónda, sem
jafnframt kann öðrum fremur að
segja sögu sjóslysanna hér um
slóðir, því hann hefur um áratugi
verið ekki aðeins áhorfandi harm-
leikanna, heldur líka og oftar
virkur þátttakandi í baráttunni
milli manns og hafs um líf ein-
staklinganna. Manni er nefnilega
fæddur í Reykjanesvita sama árið,
sem kveikt var á nýja vitanum.
Það mun hafa verið árið 1908.
Faðir hans var þriðji vitavörður-
inn á Reykjanesi og gegndi þeim
starfa um tuttugu ár. Á þessari
strönd sleit Manni barnsskónum
og stælti manndómsþrek sitt. Og
mér dettur í hug brimið, já, brim-
ið, ætli hann hafi ekki vanizt á
að hlæja svona hátt til þess að
yfirgnæfa brimgnýinn? *
Þorvaldur Thoroddsen var á ferð
hér á þessum slóðum árið 1883,
og segir hann í ferðabók sinni:
„Af Reykjanesi fórum við 11. ágúst
inn í Grindavík. Þar er enginn
vegur, en eintóm hraun yfir að
fara. Alls staðar liggur hér mesti
urmull af rekatrjám í fjörunni, og
heyrir það allt undir kirkjuna að
Stað í Grindavík.” Síðan eru liðnir
röskir þrír aldarfjórðungar, og
hálfgerð vegleysa er þetta enn.
Það hefur líka fyrr og síðar
ýmsu öðru en rekatrjám skolað á
Staðarfjörurnar. Hann tjáið okkur
það, Staðarbóndinn, að hún hafi
stundum verið óhugnanleg aðkom-
an á þessari viðsjálu strönd. Þeg-
ar Ægir hefur látið brimrótið skila
feng sínum upp í fjörugrjótið. —
„Það var verst með það fyrsta“,
segir hann. „Það var gamall,
reyndur maður, sem var með okk-
ur og gekk fyrstur. Það bjargaði
okkur og tók af okkur versta stuð-
ið. — Síðar bregður manni minna.
— Einkennilegast var það, þegar
ég fann sjórekna manninn undir
Háleyjarbergi. Það skil ég aldrei,
segi alltaf, að hann hafi hjálpað
mér til þess að koma sér upp. Við
vorum tveir bræðurnir, Helgi
heitinn og ég, sem fundum hann.
— Við sáum, hvar tvær ritur sátu
fram á steini í stórstraumsfjöru.
Þetta var í há-átt. Ég fór fram eft-
ir, og þar lá hann undir steininum.
Við lögðum líkið í poka og bárum
það milli okkar upp að berginu,
tveir einir, en sjö tíma vorum við
að koma því austur með berginu,
og veittist þó fullerfitt að koma
því alveg austur úr. — Ég skil
það aldrei, hvernig við tveir einir
skyldum koma því upp allt stór-
grýtið og það án þess að blása úr
nös. — Ég er viss um, að hann hef-
ur hjálpað til við það sjálfur.” —
Þessi frásögn getur eðlilega af
sér stuttlegt samtal um myrk-
fælni, sem mun hafa hljóðað eitt-
hvað á þessa leiðina:
— Eru einhverjir þeirra jarðaðir
í kirkjugarðinum hér framundan
bænum að Stað?
— Jú, hér er eitt lík austan af
Selatöngum, af enskum, og fleiri
munu hvíla hér, sem rak af haf-
inu.
— Finnst þér ekki lakara að
hafa kirkjugarðinn svona rétt við
bæjarhúsin?
— Nei, ég finn ekkert til þess.
— Þú ert þá ekkert myrkfæl-
inn?
— Nei, ég var myrkfælinn þang-
að til ég fluttist hingað í nábýlið
við kirkjugarðinn, — en þá fór hún
af mér.
— Og þið verðið aldrei vör við
neitt? «
— Það getur ekki heitið. Það
er þá helzt, þegar von er á þeim
hingað í garðinn. — Þeir láta oft
vita af sér, um leið og þeir skilja
við þetta jarðneska hérna.
— Meinarðu ,að menn geri vart
við sig hérna í þann mund, sem
þeir gefa upp öndina?
— Já, reyndar, mennirnir, Grind-
víkingar, þeir koma og banka og
ganga um rétt eftir að þeir eru
búnir að skilja við.
— Hefur þú orðið var við það?
— Já og já, ég held nú það.
— En aldrei séð neitt?
— Nei, nei, en ég hef oft orðið
var við það.
— Og þér verður ekkert hverft
við?
— Nei, ég bara veit, að það kem-
ur einhver fljótlega. Þetta eru allt
kunningjar. Maður er heldur ekk-
ert að vaða út á kvöldin og styggja
það neitt. Maður gerir því ekkert
og það er þá gagnkvæmt, er æðru-
laust svar þessa rólynda manns
sem svo oft hefur verið vottur að
djarftefli lífs og dauða, heimt
menn úr helju og hagrætt líflaus-
um. ,
Tíminn hefur liðið, og nú er að
hyggja að öðru og þá fyrst og
fremst veginum til vitans.
Vegalengdin frá Grindavík út á
Reykjanes, að vita, mun vera um
10 kílómetrar. Frá Stað til Reykja-
ness er í sæmilegu gangfæri
tveggja tíma gangur. Sá, sem gerði
þann veg, sem nú er notazt við,
var Ólafur Sveinsson, vitavörður
*