Lesbók Morgunblaðsins - 15.05.1960, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
263
bróður Jóns. Elzt þeirra var Gísli
og var hann nú fulltíða maður.
Eg man eftir mér þegar eg var
á öðru árinu svo að ekki verður
véfengt. Eg man eftir þremur at-
burðum, sem gerðust á Emmu-
bergi fyrsta veturinn, sem eg var
þar. Einn af þeim var þessi: Eg lá
í rúmi mínu, en fóstra mín var að
koma framan úr bæ með ljós. Man
eg að þegar Ijósgeislinn kom inn
í baðstofuna þá fell hann fyrst á
Gísla, sem lá í rúmi sínu, og Lárus,
sem sat á rúmstokknum fyrir
framan hann. Man eg eftir að Gísli
hafði dökkt skegg, en Lárus helt
á flyðrulagaðri pontu og ætlaði að
fara að taka í nefið. Þeir drukkn-
uðu báðir þá um vorið 1876. Höfðu
þeir farið ásamt gömlum manni að
vitja um hrognkelsanet, og átti
hann bátinn. Ekki veit eg hvernig
slysið hefir skeð, en bátnum
hvolfdi undir þeim og drukknuðu
þeir Gísli og Lárus, en karlinn
komst á kjöl og var honum bjarg-
að. Um það kvað fóstri minn:
Biturt svíða sorgarmein,
sárt er að líða slysin
ung og fríð þá fellu: grein,
fauskurinn biður visinn.
Eg man ekkert eftir því þegar þessi
atburður gerðist. Mér var auðvitað
ekkert sagt, en eg man að mér
fannst heimilið skyndilega verða
mjög tómlegt og grunaði að eitt-
hvað óhugnanlegt væri að ske, leið
illa, en vissi þó ekki hvað gerzt
hafði. Og svo leið þetta hjá.
Eg man l'ka vel eftir því þegar
eg var bólusett. Það gerði séra
Guðmundur og þá var eg á þriðja
ári. Eg man að hann var að hug-
hreysta mig með því að þetta væri
ekkert sárt. og svo tók hann ból-
una úr Guðrúnu systur minni.
Harðind5 og bágindi
— Hvað manstu næst?
— Frá æskuárunum man eg bezt
eftir harðindum, ísalögum, gras-
bresti og allskonar vandræðum.
Sérstaklega er mér minnisstætt
harðindavorið 1882. Sumarið áður
hafði verið óvenjulegt grasleysi
svo að bændur voru að reita saman
sinuþófa hingað og þangað, og var
það ekki hollt fóður, enda urðu
menn um veturinn að kaupa korn-
mat 1 Stykkishólmi til þess að bæta
gjöfina, meðan til vannst. Vetrar-
harðindin byrjuðu á jólaföstu og
gerði þá mikla áfrera, svo að
hvergi voru snapir. Upp úr pásk-
um keyrði þó um þverbak með
grimmdarhörkum og áhlaupa bylj-
um og fannfergi. Allt var samfros-
ið, sjór og land, en hafísinn lukti
um landið frá Látrabjargi norður
um og suður fyrir Austfirði. Þá
tók fé að hrynja niður og hefi eg
einhvers staðar lesið, að þetta vor
hafi fallið þriðjungurinn af öllu
sauðfé í Vesturamtinu. Og svo fór
að verða biargarskortur á heimil-
unum. Seint í maí gerði einn
áhlaupabylinn enn með fannfergi.
Þá brutust menn í því að fara
lestaferðir norður á Vatnsnes, til
þess að ná í hval, en þá var hinn
mikli hvalreki þar. Þetta var óálit-
legt ferðalag í ófærð og hríðum og
hestarnir allir grindhoraðir. Þegar
piltar voru farnir, urðu konur víða
að annast gegningar, og var það
ekki auðvelt þar sem sauðburður
var að hefjast. Og svo bættist ný
hörmung hér ofan á, mislingar.
Þeir höfðu borizt til Reykjavíkur
í maíbyrjun. Tókst ekki að stemma
stigu fyrir þeim þótt reynt væri,
heldur breiddust. þeir eins og eldur
í sinu um land allt, og voru mjög
mannskæðir. Úr þeim dóu allar
vanfærar konur á Skógarströnd
nema tvær. Önnur var vinnukona
hjá fóstra mínum Hin var María
Andrésdóttir, sem enn er á lífi í
Stykkishólmi og nú rúmlega
hundrað ára.
Þegar Ijósið kom
En' það v’æri þó synd að segja,
að allar bernskuminningar mínar
sé dapurlegar. Þegar ég man fyrst
eftir mér, var kominn steinolíu-
lampi að Emmubergi. Það var flat-
brennari með skermi. Einu sinni
brotnaði glasið og ekkert glas var
að fá í Hólminum, svo að nú varð
aftur að grípa til gamla grútar-
lampans. Eg hefi þá líklega verið
á sjötta ári. Svo var það nokkru
seinna, að þrír ferðamenn með
marga hesta gistu heima. Það var
svo sem ekki neitt óvenjulegt að
hafa næturgesti, og oft kom það
fyrir að þeir voru svo margir að
heimafólkið varð að þrengja að
sér og ganga úr rúmi. En ekki
minnist eg þess að neitt væri tekið
fyrir næturgreiða, og sennilega
hefir borgun ekki verið fram boð-
in. Einn af þessum þremur mönn-
um var Guðmundur, sonur séra
Jakobs á Sauðafelli. Um morgun-
inn, er þeir höfðu matast, fóru þeir
út og tóku að leysa upp klyfjar, en
menn voru ekki að hnýsast neitt í
það. En rétt á eftir kemur hús-
bóndinn inn með lampa í hendinni.
Þetta var fallegur 10 lína hring-
brennari, með hvítum olíugeymi
úr postulíni og postulínskúpli.
Hafði Guðmundur gefið honum
þennan lampa fyrir næturgreið-
ann, og það var vel launaður næt-
urgreiði! Það var sem hátíð hefði
skyndilega haldið innreið sína í
baðstofuna. Og nú var kveikt á
lampanum og hann bar þessa skín-
andi birtu. svo að hvergi bar
skugga á. Baðstofan var orðin að
Ijóssins höll. Þá greip Bergljót,
systir fóstra míns, blað og skrifaði
á það í hinum dýrlega ljóma þessa
vísu:
Lýsir vel lampi
á ijóst pennatraf.
Hamingjan hampi
honum sem gaf.
Já, eg hefi gleymt að segja þér