Lesbók Morgunblaðsins - 12.11.1961, Qupperneq 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
521
Eftir jarðskjálftann i Concepcion í vor
manna. í fornum sögnum er víða
getið um jarðskjálfta og að Jpeir
hafi valdið hörmulegu tjóni, en
venjulega skortir þar á, að engar
tölur eru nefndar. Þó er þess get-
ið um jarðskjálfta í Kalkútta á
Indlandi 1737, að hann hafi orðið
300.000 mönnum að bana.
Það sem af er þessari öld er
talið að farizt hafi 580.000 manna
í jarðskjálftum. Þar af fórust
100.000 í Messina á Sikiley 1908.
í jarðskjálftanum í Tokyo' 1923
hrundu og brunnu 576.000 hús,
100.000 menn fórust, en 50.000 var
saknað.
Chile er eitt af þeim löndum,
er hart hafa orðið úti í jarðskjálft-
um, einkum borgin Concepcion.
Hún hefir hrunið sex sinnum í
jarðskjálftum, 1570, 1730, 1751,
1835, 1939 og 1960.
TJÓNIÐ sem jarðskjálftar valda í
borgum, stafar að miklu leyti af
því að menn hafa ekki kunnað
að reisa sér bústaði, sem staðizt
gæti jarðskjálfta. Stórhýsi hafa
hrunið eins og spilaborgir og graf-
ið ótrúlegan fjölda manna undir
rústum sínum. Á öðrum stöðum
hafa verið léleg hús við þröngvar
götur. Þegar húsin hrundu komu
upp eldar og fólkið gat ekki forð-
að sér um hinar þröngu götur,
því að eldhafið varð samfelt á
augabragði. Engri björgun var
hægt að koma við, enda sprungu
allar vatnsleiðslur, svo að engin
tök voru á að hefta eldinn.
Þegar Messina hrundi í rústir
og brann 1908, kom þangað jap-
anskur byggingameistari til þess
að athuga staðinn og vita hvort
Jaþanar gæti ekki lært mikið á
þessu slysi um hvernig hús ætti
að vera byggð í jarðskjálftalönd-
um. Sú þekking, sem hann kom
með heim, dugði þó lítt, vegna
þess hve allt var gjörólíkt í þess-
um löndum. Honum tókst því
ekki að afstýrá hinum mikla voða
sem kom yfir Tokyo 1923.
En þessi iör hans varð þó til
þess, að vekja menn til umhugs-
unar vun þetta mál. Var svo haf-
izt handa víða um heim til þess
að rannsaka jarðskjálfta enn het-
ur og komast að því hvernig hús
þyrfti að vera byggð til þess að
geta staðizt jarðskjálfta. Síðan
hafa tvær alheimsráðstefnur verið
haldnar um þetta mál, önnur í
Berkeley í Kaliforníu 1956 og hin
í Tokyo 1960. Báru menn þar sam-
an bækur sínar og miðlaði hver
öðrum af þekkingu sinni. Á þess-
um ráðstefnum voru bæði jarð-
skjálftafræðingar og bygginga-
meistarar. Mun margt gott af
þessu leiða, einkum um húsbygg-
ingar. Nú koma hús sem stand-
ast betur jarðskjálfta, og um leið
er þá dregið úr því manntjóni,
er þeir valda,
Reynslan hefir sýnt, að stór
verslunarhús með stálgrind, eru
nokkurn veginn alveg örugg í
jarðskjálftum. Og það ætti að vera
hverjum manni augljóst, að þeim
mun öruggari eru þau, sem þau
eru einfaldari um stíl og ekki
með útskotum eða turnum, svo
að átök jarðskjálftans komi sem
jafnast á þau og ekki reyni meira
á í einum stað né öðrum. Turnar
eru t. d. hættulegir, því að þeir
valda sérstökum átökum og
sveigju og reyna stórkostlega á
samskeytin við húsið.
En enda þótt húsin verði að vera
traustbyggð, verða þau þó einnig
að hafa þanþol eða vera sveigj-
anleg, svo að þau láti heldur und-
an átökum jarðskjálfta. Húsum,
sem aðeins eru byggð með það fyr
ir augum, að þau sé sem sterkust,
hættir við að brotna.
Það er eftirtektarvert, að tvÖ
af þeim húsum, sem ekkert
skemmdust í jarðskjálftanum
mikla í Conception í vor, voru
tvær háskólabyggingar með stál-
grind, en gólfbitar þeirra voru