Lesbók Morgunblaðsins - 11.11.1962, Blaðsíða 8

Hér birtist kafli úr ævisögu Þorláks
Ó. Johnson, eftir Lúðvik Kristjáns-
son. Þetta er fyrra bindi, kemur út
fyrir jólin, í útgáfu Skuggsjár.
MJÖG er nú um það rætt að
gera ísland að ferða-
ínannalandi. En ekki er hér ný hug-
mynd á ferðinni, því að nú er ná-
kvæmlega öld liðin, síðan ungir ís-
lendingar, sem tekið höfðu sér ból-
festu í Englandi, hófust handa um
að vekja athygli á íslandi sem
ferðamannaslóðum.
í byrjun árs 1863 hefur Eiríkur Magn
ússon orð á því við Jón Sigurðsson, að
hann hafi í hyggju að gefa út leiðarvísi
á ensku fyrir ferðamenn, er legðu leið
sína til íslands. Sumarið áður hafði dr.
Arthur Leard, læknir í London. bomið
hingað til lands og meðal annars safn-
að plöntum, en síðar ritaði hann um
sullaveikina á íslaadi.. Þennan mann
fékik Eiríkur í lið með sér til þess að und
irbúa útgáf-u leiðarvísis, „og hefur oikik
ur komið saman um að drepa stuttlega
á flest er vekja má athygli erlendra
manna á landinu sjálfu, landsháttum,
þjóðerni, atvinnuvegum, stjórnskipun
og bókmenntum". Fór Eiríkur því á
©ot við Jón Sigurðsson, að hann ritaði
mjög stutt ágrip af stjórnskipunar og
bókmenntasögu landsins, er nota msetti
í þennan bseling. En áformum sínum í
þessu efni lýsir hann annars þannig:
„Við vonum að bseglingur þessi muni
verða til þess að draga enn meir at-
hygli Englendinga að landinu og þá
þykir mér vel veiðast, þar er ekki og
margt af því góða. Dr. Leard ætlar að
taka að sér að lýsa landinu læknisfrseði
lega og ráða sjúklingum, einfcum brjóst
veikum mönnum, til að leita þar hress
ingar, þvi að loftslagið é einkar vel fall
ið til þess að hressa og næra o.s.frv. En
hitt ætla ég að reyna að fást við með
yðar styrk".1
Af útgáfu þessa ferðaleiðarvísis varð
ekiki, hver sem ástæðan kanr að hafa
verið, en því er á þessa hugmynd minnzt
hér að Þorlókur Ó. Johnson var í flot-
trogi með Eiríki, þá er hann næst fitjaði
upp á að kynna útlendingum ísland.
Voru huigmyndir þeirra félaga býsna ný
stárlegar og stórar í sniðum.
r orlákur dvaldist um jólin 1866 á
Iheimili Eiríks í London. Þeir virðast
hafa hrisst af sér áhyggjurnar, sem fjár
kaupaóhöppin sumarið áður höfðu vald
ið þeim, og eru nú sem ákafast að bolla
leggja, hvað þeir eigi næst að taka fyrir,
sem þjóð þeirra mætti verða einihver lið-
semd í. Eiríkur orðar það á þessa leið
í foréfi til Jóns Sigurðssonar:
,,Við Þorlákur erum nú foúnir að
semja svo sterk plön fyrir ókomna tím-
ann að endirinn á öllu verður að Láki
þvær fætur sínar úr tárum Sand'holts
ruineraðs og ég fær danagrimmd minni
fullnægt þar á borð við, á einhvern hátt
Fyrst og fremst er nú þess að geta að
við höfum setið á stefnu með gamla
Pile, sem einu sinni var húsbóndi Þor-
láks, og hefur oss samizt að gefa út skjal
og skora á „English tourists" að fara til
íslands að ári fjölmennir. Ætlum við að
gjöra út ágætlega fagurt gufuskip, sem
fluu getur 100 farþega hvern fyrir £ 25,
fara frá Leith í miðjum júní og norður
um land til að sjá miðnætursólina,
leggjast að á Akureyri, meðan menn
fara til Mývatns, fara þaðan til Eski-
fjarðar eða Seyðisfjarðar og liggja þar,
meðan fólkið fer upp á Hérað, fara það-
an til Reykjavíkur og hvíla þar einn
hálfan mánuð eða svo, flytja svo passa-
serana til Diepps eða annarra hafna á
Norður-Frakklandi— ef þeir vilja það
— til þéss að þeir komist á gripasýn-
inguna.2 Alls verður skipið leigt fyrir
6 vikur til tveggja mánaða. Pile útveg-
ar skip, semur við bryta og þar fram
eftir, en við Pile í sameiningu komum
okkur saman um áskorunina í hvernig
búmng hún skuli vera. Láki og við all-
ir göngum síðan jafnt að útbreiða skjal-
ið og svo verður siglt — ef mögulegt
verður förum við Þorl. báðir heim með
— til íslands og mikið á að ganga á.
Pile er óður og vitlaus í þessu og ég er
allia bezti sköru-karl og loga-æsir. Ég
heid þetta ætti að lánast. Bölvunin er,
að landið er svo fátækt, að þar fæst
ekki fóður í tittlingsnef á vordaginn,
svo menn verða að hafa allt héðan. Svo
verður hestaleysið þar drepandi. En þá
er að kjafta upp fólkið, þegar „com-
forts“ þrjóta og er þó illt, ef ekki lán-
ast fyrsta ferðin vel“.3
I bréfi því, sem Þorlákur ritar
Jóni 7. jan. 1867 er sama sagan rak-
in, en jafnframt birt kostnaðaráætlun
ferðarinnar, tekjur áætlaðar £1800 og
gjöid £1200. „Þá yrði ágóðinn £600,
sem við gætum skipt á millum okk-
ai, Jón Pile, ég og Eiríkur. Hvernig
lýzt yður á planið? Þetta þyrfti öld-
ungis ekki að koma í neinn bága við
okkar verzlunarplön og ef þetta tæk-
ist er ómögulegt að segja, hvað gott
af því kynni að hljóta fyrir land vort
og lýð.“
Þegar komið var fram í marzmán-
uð varð ljóst, að Pile mundi ganga
úr skaftinu. En Eiríkur og Þorlákur
voru ekki þar með af baki dottnir,
eins og sjá má af þessum orðum
Eiríks: „Ég hef farið í inn fræga Cook,
er nú flytur menn um allar álfur heims
og sér um farkosti handa fólki fyrir
hæfilegt verð. En hann hefur svo mikið
að starfa við frakknesku gripasýning-
una, að hann fær engu öðru sinnt þetta
ár. En framvegis hefur hann lofað að
hugsa um þetta mál og veita viðtöku
2 Sumarið 1867 var haldin mikil iðn-
og vörusýning í Paris, sem margar þjóð-
ir tóku þátt í.^
Bréf E. M. til J. S. 13. jan. 1863.
Lbs 2184 4to.
3 Bréf E. M. til J. S. 7. jan. 1867. Lbs.
2184 4to.
Þorlákur Ó. Johnson
greinum frá mér í blað sitt, er „Ex-
cursionist" heitir. Kann að vera, að það
fái ieitt til ferðalaga norður þangað með
tíð og tíma. Það er annað en gaman að
skrúfa menn þangað vegna sjóferðar-
innar, hún er svo löng“.
En þótt Cook tæki vel málaleitan
þeirra, liðu margir áratugir þangað til
þessi heimskunna ferðaskrifstofa tók að
beina ferðamannahópum til fslands. —
Hugmynd Þorláks og Eiríks um að
senda ferðamannaskip til íslands er að
þvi leyti merkileg að vafalaust er það í
fyrsta skipti, sem menn láta sér detta
slíkt í hug. Samkvæmt ritskrá í ævi-
sögu Eiríks virðist ekki hafa orðið af
því að hann ritaði greinar í ferðamála-
rit Cooks.
En þótt fyrstu afskipti Þorláks af
ferðamálum bæru engan árangur, var
saga hans í þeim efnum síður en svo
öll. því að hann lét sér mjög annt um
að vekja áhuga útlendinga á fslandi,
með það í huga að fá þá til að ferðast
þangað. Þessi viðleitni hans birtist með
ýmsum hætti, meðan hann var í Eng-
landi og þá ekki síður eftir að hann var
seztur að í Reykjavík. Má með nokkrum
sanni t.elja Þorlák frumkvöðul íslenzkra
feiðamála og skal nú rakið við hvað
sú skoðun styðst.
li auslega var að því vikið í kafl-
anum „Þorlákur og íslenzku verzlunar-
félögin", að John Pile hefði haft í
byggju að senda skip til fslands sumarið
1868 með vörur og skemmtiferðafólk.
Vafalaust hefur Þorlákur róið að því, að
Pile þreifaði fyrir sér með þessa til-
raun. Og nú var í fyrsta skipti auglýst
eftir farþegum í skemmtiferð til fslands.
Vom auglýsingarnar birtar daglega í
hálfan mánuð í tveimur blöðum í Lond-
on og auk þess fjórum blöðum í öðrum
borgum Englands. Jafnframt hafði Þor-
lákur sett upp auglýsingar í allmörgum
klúbbum í London. Alls urðu 26 manns
tii að biðja um far með gufuskipinu
„May Queen“, er var 500 rúmlestir og
átti að leggja af stað til íslands 5.
ágúst.4
Farþegalistinn, sem enn er varðveitt-
ur,5 ber með sér, að 24 hafa verið frá
Englandi og tveir frá París. Þá bera
ummæli Þorláks þess einnig vitni, að
hinum nafntogaða ítalska stjórnmála-
manni, Camillo Cavour, hafi flogið í
hug að bregða sér til íslands með „May
Queen“. En þegar á átti að herða, voru
það aðeins 10, sem áræddu að leggja upp
í svo langa ferð um úthaf síðla sumars,
svo að af þessari ferð varð aldrei neitt.
Pile hafði varið £ 100 í kostnað við aug-
lýsiiigar og annan undirbúning.
m* orlákur telur, að þessi tilraun
hafi þó ekki verið með öllu gagnslaus,
því að margir hafi orðið til þess að lesa
auglýsingar Piles í blöðunum og hjá ýms
um hafi vaknað áhugi á að kynnast
þessu fjarlæga eylandi, sögu þess og
meimingu. Þorlákur ætlar, að með meiri
og betri undirbúningi ætti að vera unnt
að koma á skemmtiferð til íslands með
50—60 þátttakendum. Hann segir, að
drög verði að leggja að þessu eigi síðar
en í apríl, og fara svo tímanlega, að
skipið geti verið við ísland um sólstöð-
ur á sumri. Hann telur að ferðina verði
að auglýsa í mun fleiri blöðum en gert
hafi verið að þessu sinni og einnig með
ýmsum öðrum hætti, eins og sjá má af
þessum orðum hans: „Ég ætla líka að
stmga upp á því við Pile að láta prenta
hér þessi stóru prógröm og láta festa
þau á veggi, járnbrautarstationir og
hotel. Þess konar auglýsingar eru prent-
aðar með ógurlegu tröllaletri hér, græn-
um, gulum, svörtum og rauðum stöf-
um svo þær sjáist betur. Það mætti vel
vera A trip to Iceland".
Til þess kom aldrei, að Þorlákur léti
prenta slíkar risaauglýsingar, því að
Pile kinokaði sér við að leggja í meiri
kostnað við að vekja athygli umheims-
ins á miðnætursólarlandinu norður við
heimskautsbaug. En þótt Þorláki tækist
ekki að senda skemmtiferðaskip til Is-
lanas, var hann óþreytandi að kynna
Bretum unaðssemdir náttúrunnar hér
norður frá, ásamt sögu og menningu
fólksins sem þar býr.
4 Bréf Þ. Ó. J. til J. S. 29. júlí 1868.
5 Bréf Þ. Ó. J. til J. S. 29. júlí 1868.
VONBRIGÐI
Framhald af bls. 6.
glasinu á báðar flöskurnar, og kom nú.
annar litur á vínið. Því næst kom hann
flöskunum á sinn stað í sandinum und-
ir barðinu.
Eftir þetta tók Sveinki að venja sig
við þá hugsun, að nú væri ekki framar
ómerkilegt fimmtíu og fimm aura
brennivínsgutl á flöskunum, heldur allt
annað vín.. .. já. . . . við sjáum nú til.
Það fyrsta, sem Sveinki gerði um
morguninn, er hann vaknaði var að ná
í orðabókina og fletta upp á orðinu
beastly. Hann vissi ekki, hvað það
þýddi. Nú fékk hann að vita, að það
þýddi dýrslegur eða viðbjóðslegur. Það
var ef til vill lán, að hann fékk ekki
að vita það fyrr, því að ella hefði verið
óvíst, að hann hefði haft þrek til að
byggja hinar nýju framtíðarborgir, sem
höfðu orðið til í huga hans á heimleið-
inni. En nú gerði það honum ekkert til,
þótt hann fengi að vita þýðingu þessa
orðs. Borgirnar voru orðnar svo traust-
ar, að þær högguðust ekki, þótt orða-
bókin skellti þessum beizka sannleika
beint framan í hann.
8 LESBÓK MORGUNBLAÐ SIN S
29. tölublað 1962