Lesbók Morgunblaðsins - 11.11.1962, Blaðsíða 13

I TÆKNI OG VÍSINDI \
Framhald af bls. 9.
andrúmsloftið allt öðruvísi, léttara og
hressilegra.
Þegar mönnum finnst loft þungt eða
moílulegt, er það oft vegna rafmagns-
ins í loftinu, segir prófessor Bonnevie.
Hyk, sót, reykur og ný efni, eins og t.d.
plast-málning, sjúga til sín íóna. Við
þetta getur loftið orðið því líkast, sem
verið sé í sífelldu þrumuveðri, enda þótt
meiiii séu í skrifstofu, sem er með loft-
ræsti-útbúnaði af fullkomnustu gerð.
Sama á sér stað á heimilum. Loftræst-
ingin leysir ekki vandann. Hún flytur
nýtí loft, en ekki ferskt loft, frá raf-
magnstæknilegu sjónarmiði séð.
Þa'ð er ekki búið að rannsaka þessi
mál til hlítar, né öðlast fullan skilning
á peim, en sú vitneskja sem þegar hefur
verið aflað, sýnir svo skýrt, hve hér er
um þýðingarmikið mál að ræða, að ekki
verður dregið í efa.
Prófessor Bechgaard skýrir frá því,
svo dæmi sé nefnt, að ef í lofti eru sex
neikvæðir íónar, fyrir hvern einn já-
kvæðan, þá eykst sýran í líkamanum
og blóðið tekur í sig meiri kolsýru, en
áður. Andrúmsloft, hlaðið neikvæðu
rafmagni, neikvæðum íónum, hefur þau
áhr:f að dýr þyngjast meir, fá stærra
hjarta, nýru, kynkirtla. Og önnur líf-
færx eflast eftir því. Sár gróa fyrr. Og
dýx ná sér fyrr eftir taugaáfall. Til-
raunir, sem báru þennan árangur náðu
yxir 90 daga. í Rússlandi komust menn
að þeirri niðurstöðu, að íþróttamenn
náðu beztum árangri, eftir 25 daga
veru í mjög neikvætt-hlöðnu andrúms-
loxti.
Níutíu af hverjum hundrað
skólanemendum í nýrri
skólabyggingu sjúkir
A því leikur enginn efi, sagði pró-
fessoi Beehgaard, að hinar nýju bygg-
ingaraðferðir hafa orsakað rafmagns-
tæknileg vandamál, í sambandi við
andrúmsloftið, sem ekki voru áður til
siaöar. Líklega á lægri lofthæð, meiri
járx.bent steypa, betri einangrun, hús-
göng úr tekki, plast-málning, notkun
annarra plast-efna, loftræstiaðferðir og
fleira, þátt í þessu. Telur prófessorinn
ástæðu til að spyrja, hvort menn hafi
nokkurntíman athugað, hvað þeir voru
að gera, þegar tekin var upp þessi
byggingaraðferð, sem margt bendir til
að sé heilsunni skaðleg.
Síðan tekur prófessorinn eftirfarandi
dæmi:
„Að nýtízku hús geta verið heilsu-
spillandi, varð mér ljóst, þegar ég skoð-
aði tvo skóla, annan nýtízkulegan, hinn
gamaldags. Þetta var vetrardag og frost
í iofti. Samt voru allir gluggar í nýja
skólanum opnir. Níutíu af hverjum
hundrað nemendum, kvörtuðu um van-
líðan, höfuðverk o. fl. Kennarar studdu
þennan framburð.
Næst fór ég að skoða gamaldags skól-
ann. Gluggarnir voru hér lokaðir, þó að
hemisóknin ætti sér stað sama dag. —
Nemendum í þessum skóla leið vel.
Enginn var sjúkur. í þessum síðari
skóla átti sér stað endurnýjun á raf-
magnshleðslu loftsins, gegn um óþétta
veggi, rifur og glufur. Hér var heldur
ekKtrt efni, sem saug til sín jákvæðu
íónana, þannig að skökk blanda já-
kvæðra og neikvæðra íóna í loftinu
myndaðist".
Annað dæmi nefnir prófessor Bech-
gaard:
„Maður nokkur á Norður-Jótlandi, sem
flutú inn í nýja skrifstofu, tók eftir því
að honum leið miklu ver en áður. Eftir
að borinn var „antistat“-vökvi, á alla
fleti i skrifstofunni, hvarf vanlíðanin".
Vax.líðanin er venjulega falin í öndun-
arerfiðleikum, uppþornun slímhimna,
þuixieika í augum, höfuðverk o. fl. Ryk
f loftinu, tóbaksreykur og önnur óhrein-
indi draga til sín íónana, sem fólki er
þört á vegna heilsu sinnar og vellíð-
anar. Þessve/na er nauðsynlegt að loft-
ið sé sem hreinast.
En það er ekki unnt að dæma eitt
herbergi og loftið í því, frá rafmagns-
tæknilegu sjónarmiði, nema að fólk sé
inni í því. Meira að segja klæðnaðurinn
getui haft áhrif á íónsamsetningu lofts-
ins. Veikindi, sem einhver kvelst af,
geta legið í skónum sem hann gengur á,
etía í skyrtunni, Allt á raftæknilegan
hátc, og ekki vegna þess að skórnir séu
með gati á sólanum eða skyrtan ekki
nógu hlý! Ég skal að lokum bæta því
við frá eigin brjósti, að mér hefur allt-
af þótt þægilegra að búa í timburhúsi
heidur en í steinhúsi. Eitt sinn byggði
ég timburhús, sem ég nefndi að Árkoti,
í Mosfellssveit. Það var eitt þægilegasta
hús, sem ég hef átt heima í. Þá veitti
ég því athygli, hve hlýtt það var, þó
það væri með stórum gluggum og stæði
oft óupphitað um langt skeið. Og manni
leið þar sérstaklega vel. Til allrar ó-
hamingju stálust amerískir hermenn
inn í húsið og brenndu það ofan af sér
í ógáti. Þó held ég, að ef ég ætti að
byggja nýtt hús yfir sjálfan mig í dag,
þá myndi ég hafa það úr timbri. Og ég
lít xvo á, að það ætti að leyfa mönnum
að byggja timburhús í Reykjavík, eins
og x svo mörgum bæjum erlendis. Hér
haia menn hinsvegar fengið steinsteypu
og plast á heilann.
Gísli Halldórsson.
| BÓKMENNTIR |
Framhald af bls. 5.
eins og heitan eldinn að taka afstöðu
eða láta í ljós ákveðna skoðun í skáld-
verkum sínum. Hlutlægni hans var við
brugðið, og hún skyggði á þá staðreynd
að Tsékov hafði mjög ákveðnar skoð-
anir um gott og illt, hann var langt því
frá hlutlaus eða sannfæringalaus. Hann
fylgdi engri pólitískri stefnu að málum
og neitaði að nota stimpla eins og
,.frjálslyndi“ og „íhald“. Hann hafði
„meðfætt ógeð á hugsanakerfum“, eins
og Simmons bendir á, og manaði heið-
arlega menn til „að finna haus eða hala
á nokkrum sköpuðum hlut í þessum
heimi.... aðeins fífl og loddarar vita
og skilja allt“.
S amt hafði Tsékov mjög ákveðnar
skoðanir á mannlegum athöfnum. Hann
var í eðli sínu „siðaprédikari", tók á-
kveðna siðferðilega afstöðu; að öðrum
kosti hefði hann ekki getað verið svo
snjall satíru-höfundur. Þessi fíngerði
höfundur vék ekki um eitt fótmál þeg-
ar til stóru kastanna kom í sjálfu lífinu.
Hann sagði sig úr rússnesku akademí-
unni, þegar Rússakeisari ógilti kosningu
Maxims Gorkís í hana af pólitískum
ástæðum. Hann sleit langri vináttu við
A. S. Suvorin, hinn áhrifamikla rit-
stjora „Nýrra tíma“, þegar hann tók af-
stöðu gegn Gyðingum í Dreyfus-mál-
inu
Tsékov var yfirleitt mjög eindreginn
í siðferðilegri afstöðu sinni og dómum.
Ástæðan til þess að hann lagði ekki á-
herzlu á ákveðnar niðurstöður í skáld-
verkum sínum var sú, að hann vildi
láta lesandann sjálfan draga sínar á-
lyktanir. Hugrekki, heilindi, sjálfstæði
og fyrirlitning á heimsku, kúgun, hræsni
og grimmd voru sterkustu þættirnir í
skapgerð Tsékovs. Hann átti heitar til-
finningar og mjög ákveðnar sannfær-
ingar, en í list sinni lagði hann megin-
áherzlu á að sýna mannlífið í sem hlut-
lægustu ljósi, þannig að lesandinn gæti
sjálfur fellt dóm og dregið sínar álykt-
anir. Af þessum sökum hefur list Tsé-
kovs verið lifandi afl í heiminum í
meira en hálfa öld.
| SAKLEYSINGJAR |
Framhald af bls. 3.
an um að hlæja að krakkaást. Henni
fylgir óumflýjanlega kvöl skilnaðar,
vegna þess að þar getur ekki orðið um
neina fullnægingu að ræða. Auðvitað
búa menn til sögur um eldsvoða, um
styi’jöld, ofdirfskulegar árásir sem sanna
hugrekki manns fyrir augum hennar, en
hjónaband verður aldrei úr því. Maður
veit, án þess að það sé sagt, að það get-
ur aldrei orðið, en sú vitneskja þýðir
bara ekki að maður þjáist minna. Ég
minntist allra blindingsleikanna í afmæl-
isveizlunum, þegar ég var að vona að ná
í hana, svo að ég gæti fengið átyllu til
að snerta hana og halda henni, en ég
náði aldrei í hana, hún gat alltaf slopp-
ið undan mér.
E n einu sinni á viku yfir veturinn
hafði ég möguleika: ég dansaði við hana.
En svo rofnaði þetta eina samband okk-
ar, þegar hún sagði mér í einum tíman-
um að nú væri hún að fara í eldri deild
næsta ár. Hún kunni líka vel við mig
— það vissi ég vel, er. hvorugt okkar
gat komið orðum að því. Ég var vanur
að fara í afmælið hennar og hún í mitt,
en við urðum aldrei samferða heim eftir
danstímana. Það hefði þótt skrítið cg ég
held ekki að okkur hafi einu sinni dottið
það í hug. Ég varð að slást í för með
hávaðasömum félögum mínum af karl-
kyninu, en hún í för'með sínu kyni sem
hélt niður eftir brekkunni, hávært og
móðgað, umsetið og rekið áfram.
Það fór um mig hrollur þarna í þok-
unni og ég bretti upp kragann. Slag-
harpan lék nú lag úr gamalli Cochran-
révíu. Mér fannst þetta orðin of löng
ferð til þess svo að finna bara Lólu að
henni lokinni. Það er eitthvað við sak-
leysið. sem maður gerir sig aldr"i á-
nægðan með að missa. Nú orðið — ef ég
verð fyrir vonbrigðum af stelpu, kaupi
ég mér bara aðra. En í þá daga gat mér
ekki dottið annað œtra í hug en skrifa
orðsendingu — brennandi ástarbréf —
og stinga því inn í holu sem var í hliðar-
staurnum. Já, það er merkilegt hvað
maður getur munað rftir öllu! Eg hafði
einhvern tíma sagt henni frá þessari
holu og ,þóttist alveg viss um, að fyrr
eða síðar mundi hún stinga hendinni í
hana og finna bréfið. Ég fór að brjóta
heilann um hvernig þetta bréf hefði
verið. Ég hugsaði sem svo, að maður
hefði nú ekki haft mikla leikni : að láta
í ljós hugsanir sínar í þá daga, en þó
að það færist klaufalega var ekki sagt,
að þjáningin hefði verið minni en sú,
sem maður varð stundum að þola nú á
dögum. Ég mundi eftir að ég hafði leit-
að í holunni daglega í langan tíma. en
alltaf var bréfið þar kyrrt. Svo hættu
danstímarnir. Líklega hafði ég verið bú-
inn að gleyma öllu saman næsta vetur.
egar ég gekk út um hliðið *áði
ég að því, hvort holar. væri þarna enn.
Það var hún Ég stakk fingrinum í hana
og þarna var bréfið enn, varið fyrir öll-
um veðrum öll þessi ár. Ég dró það
fram og fletti því í sundur. Svo kveikti
ég á eldspýtu, sem gaf frá sér ofurlít-
inn bjarma og hita í þokunni og myrkr-
inu. Mér hnykkti við að sjá í þessari
daufu birtu mynd sem var bæði krakka-
leg og klúr. En það var ekki um að vill-
ast: þarna var fangamarkið mitt undir
þessari klaufalegu my-xd af manni og
konu. En myndin vakti færri endur-
minningar en andgufan, léreftspokarnir,
blauta laufblaðið eða sandhrúgan. Ég
kannaðist alls ekki við myndina — hana
hefði einhver saurhuga dóni getað hafa
teiknað á kamarsvegg. En allt, sem ég
gat munað, var hreinleiki, ofsi og sárs-
auki þessarar ástríðu minnar.
Mér fannst fyrst eins og ég hefði verið
blekktur. „Jæja“, hugsaði ég með sjálf-
um méi', „Lóla er víst ekki eins utan-
garna hérna og mér fannst". En seinna
um nóttina, þegar Lóla sneri sér frá
mér og sofnaði, tók mér að skiljast hi8
djúpa sakleysi þessarar teikningar. Mér
hafði fundizt ég vera að teikna mynd
með sérkennilegri og fagurri hugsun í,
en það var bara núna — eftir að hafa
lifað í þrjátíu ár, sem irér fannst þessi
sama mynd vera klúr.
GOMULKA
Framhald af bls. 1.
Þeir, sem studdu hr. Gomulka til
valda eru sem sagt, vonsviknir menn,
en hinum, sem gerðu það ekki, hefur
vegnað snöggt um betui. Endalok nauð-
ungar-samyrkju voru einn mesti ávinn-
ingurinn í október 1956, og það er aug-
ljóst hverjum rnanni á öllu Sovétsvæð-
inu — hr. Krúséff ekki undanteknum
— að það er þessu að þakka, að land-
ið hefur staðið við allar áætlanir á
landbúnaðarsvæðinu, meðan öll hin
löndin, með sína samyrkju, hafa dreg-
izt aftur úr, svo að um munar. Það
eru því litlar líkur til þess, að snúið
verði í gamla horfið.
Öðru nær en svo verði. Afná.n sam-
yrkjunnar heldur áfram, og mörg hinna
gömlu samyrkjubúa eru leyst upp en
aðeins örfá ný stofnuð. Ax 10.000 sam-
yrkjubúum í október 1956, eru aðeins
1692 enn uppistandandi. og er það varla
einn af hundraði alls landbúnaðarsvæð-
is landsins. Enginn mælir samyrkjunni
bót, með vörunum, auk heldur meir.
Kirkja og ríki
Einn mesti ávinningxir á áriim
1956 var sá, að ofsóknum gegn kirkj-
unni var hætt. En á þessu sviði gekk
„undanhaldið frá október“ langt. Að
visu er kirkjuhöfðingiixn, sem sat í
fangelsi áður en hr. Gomulka komst til
valda, nú frjáls og getur ferðazt til
Rómaborgar og meira að segja fordæmt
stjórnarfarið fyrir það, sem hann kall-
aði nýskeð „trúarstríð og guðshatur“.
Það er einnig staðreynd, að guðsdýrkun
hefur ekki verið takmörkuð og að kirkj-
urnar eru jafnan fullar.
En samt færist sú stefna í aukana að
gera kirkjunni erfitt fyrir. Hún er þung-
lega skattlögð, þar í talið það, sem safn-
ast við messur eða er gefið í áheita
skyni eða til endurbyggingar og við-
gerða á gömlum kirkjum og byggingar
nýrra. Þjóðfélagsleg og uppfræðslustarf-
semi kirkjunnar, hefur og verið mjög
minnkuð og heft. I sjúkrahúsum er far-
iö að loka kapellum og nunnur reknar
burt, og stundum eru _-ngir eftir tii að
hjúkra hinum sjúku.
Nunnur hafa einnig verið reknar úr
klausturskólum Og , uppeldisstofnunum
og í ágústmánuði var opinberlega til-
kynnt, að þær fræðslu- og uppeldisstofn
anir, sem enn eru eftir og munkar og
munnur stjórna, yrðu lagðar undir rík-
ið innan eins árs. Wiszynski kardínáli
ásakaði stjórnina fyrir að brjóta stjórn-
arskrána, svo og stofnskrá sameinuðu
þjóðanna og ríkiskirkjusamninginn, og
heimtatíi árangurslaust setta nefnd til
að rannsaka þessar ofsóknir gegn kirkj-
unni.
Hatur hr Gomulka kirkjunni gefur
varla eftir hatri forvera hans og
annarra leiðtoga kommúnista. En svo
veit hann líka, að til eru ákveðin tak-
mörk, sem hann þorir ekki að fara út
fyrir.
Sumir þeirra, sem hafa skapað sér
skoðun a málunum, eftir stutta heim-
sókn til Póllands, álykta, að pólska þjóð
in hafi sætt sig við stiórn sína. Sanni
nær mun vera, að þar eð þeir sjá fram
á, að ekki muni bráðra eða snöggra um-
bóta að vænta, geri þeir sér ástandið
að göðu eftir þvi, sem bezt gengur.
Samt er það svo, að margir atburðir síð-
ustu tíma — einkum þc. þar sem trúar-
legar tilfinningar hafa orðið fyrir móðg-
un — hafa sýnt. að ekki muni þurfa
mikið til, að þjóðin risi upp og allt
fari í oál og brand.
29. tölublað 1962
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13