Lesbók Morgunblaðsins - 03.03.1963, Qupperneq 13

| CARPENTER |
Framhald af bls. 9
vel farið að láta niður strax. Samt sem
éður er ómögulegt að stilla sig um að
reyna að reikna út, hver tilgangurinn
sé. Sem betur fer neyðumst við til að
hafa auga á hverjum fingri a 11 a n tím-
ann; ekki beint spenntur, heldur —■
viðbúinn — frá því skotið ríður af og
þangað til maður er aítur í vatninu.
” að er alveg sama, hve oft er
búið að æfa ferðina fyrir fram. Það er
á líðandi andartaki þarna uppi, sem hlut-
ix-nir verða að gerast. Nú verð ég að
hafa auga með mælitækjunum. Nú verð
ég að gefa staðarákvörðunarmið. Nú
verð ég að kveikja á eldflaugahemlun-
um. Það er alltaf nú strax, sem verkin
verða að gerast, sama hvað kemur
fyrir. Broti úr sekúndu síðar getur
allt verið oi'ðið of seint. Þetta byggist
allt á æfingu, vitneskju um ferðina
fyrir fram, athygli, taugaviðbrögðum,
viðbragðsflýti — og leifturhraða, næst-
um „mannlegri sjálfvirkni". Yið höf-
um hreint ekki tíma til að velta fyrir
okkur, hvort við erum „taugaslappir'*
— og þá getum við heldur ekki verið
jþað.“
„Hvernig er að fljúga úti í geimnum?“
! „Það er ólýsanlegt. Reynið að skreppa
sjálfur. Já-já, takið þessu rólega. En
þetta er alltof mikil reynsla til frá-
sagnar: Þetta er meira «n útsýnið,
hálf jörðin í einu, eða hraðinn og lit-
irnir og þyngdarleysið. Meira en að
vera fyrstur og aleinn hundruð kíló-
metra úti í geimnum.
Jrað er eins og þetta renni allt
saman í eins konar fjórðu vídd. Það
er ómögulegt að skilja þetta allt sund-
ur, rétt eins og maður ætlaði að fara
að taka litina úr frægu málvei'ki, einn
og einn í einu, og reyna svo, þegar bú-
ið væri að stilla þeim upp í röð, að
útskýra, hvers vegna einmitt þetta mál-
vei’k er heimsfrægt."
„Iívernig eru Rússarnir? Álítið
þér, að þeir hafi svo mikið sameigin-
legt með ykkur, að unnt sé að tala um
„geimferðafélagsskap“?“
„Tvímælalaust. Það var það fyrsta,
sem Glenn talaði um eftir að hann
sýndi Títoff Washington. Mönnum er
hreint og beint ómögulegt að lifa þetta,
án þess að fá virðingu fyrir hinum,
sem líka hafa gert það. Maðurinn hef-
ur sömu tilfinninguna, hvort sem geim-
farið heitir Vostok eða Aurora 7.
Þess vegna er ómögulegt annað en
eiga ýmislegt sameiginlegt, hvað þetta
snertir, hvað sem um annað má segja.
Og gætum við staðið þarna hinum
megin og óskað þeim til hamingju,
þegar þeir lenda, bæri hlýjan ekki nein
merki um járntjaldið."
„Eru Sovétríkin lengra komin?“
„Spyrjið þá sjálfa um það. Þér fáið
ef til vill annað svar hjá þeim. En
hreinskilnislega sagt álít ég ekki, að
svo sé. Það væri óskandi, að fólk vildi
hætta að líta á þetta sem eins konar
„æðri veðreiðar". Rússarnir reyna að
sjálfsögðu að komast til tunglsins eins
fljótt og þeir geta, nákvæmlega eins og
við. En við höfum okkar áætlanir, þeir
sínar. Guð veit, að þetta er mikilvægt
fyrir okkur — en það er annað mál —
tilsýndar -lítur þetta út eins og gífur-
leg keppni.
f Til viðbótar má segja, að þótt
þeir hafi ef til vill byrjað fyrr en við,
er enginn efi, að minnsta kosti ekki
hvað mig snertir, á því, að við erum
langt á undan, þegar um er að ræða
vitneskja um geiminn almennt. Ég álit,
að við séum á undan á stórum svið-
um, en þeir hafa hins vegar lagt höfuð-
éherzlu á einstök atriði. Þess vegna
verðum við langt á undan, þegar stóru
eldflaugarnar, Saturn og Nova, eru til-
búnar, og það verður innan skamms.
virkri ljósmyndavél.
En ég verð að taka ofan fyrir ýmsu
því, sem þeir hafa gert.
Ég yrði hins vegar ekkert undrandi,
þó að við yrðum farnir að fljúga sam-
an eftir nokkur ár. Til bráðabirgða
förum við að minnsta kosti að vinna
saman með veðurþjónustuhnetti.“
„Kannski tekst okkur þá að minnka
fjarlægðirnar á fleiri en einn hátt með
geimrannsóknunum? “
„Okkur er að minnsta kosti leyfilegt
að vona. Ef það væri aðeins undir okk-
ur komið, væri áreiðanlega ekkert til
fyrirstöðu.“
„Hugsuðuð þér eitthvað sérstakt
meðan Schirra eða Glenn voru uppi?“
„Aðeins, að aðaíatriðið væri að ná
þeim niður í heilu lagi. Yfirleitt höfum
við svo óskaplega mikið að gera á
eftirlitsstöðvunum við að senda skýrsl-
ur og staðarákvarðanir upp til þeirra,
svo að þeir viti nákvæmlega, hvað er
að gerast, sekúndu íyrir sekúndu. Þeg-
ar maður getur dregið andann, finn ég-
helzt til gleði yfir, að það er annar
maður, sem fær þarna tækifæri til að
reyna „ferðina inn í fjórðu víddina“.“
„Hafið þér velt fyrir yður, hvaða á-
hrif geimferðirnar muni hafa á hina
marglofuðu siðmenningu okkar?“
„Who knows? Það væi'i undarlegt
ef ég gerði það ekki, með konu og
fjögur börn — og þessa atvinnu. í
fyrsta lagi getum við verið sammála
um, að geimrannsóknirnar hafa komið
með margar tækninýjungar, sem einn-
ig er unnt að nota á jörðu niðri. Hugs-
ið bara um útvarpssendingar, sjón-
varps-, bíla- og flutningaiðnaðinn, og
nýju málmblöndurnai'. Listinn er nærri
endalaus. Og hraðinn í þessai'i þróun
er alveg ótrúlegur.
]\^ innizt þess, til dæmis, sem hver
tíu ára drengur veit í dag, og berið
það saman við það, sem við sjálfir viss-
um á barnaskólaái'unum. Hann veit
allt um allt, frá atómvísindum til geim-
rannsókna, og öllum finnst þetta sjálf-
sagt. Hins vegar er ekki unnt að kom-
ast hjá að glata ýmsu um leið — eftir
því sem fleira nýtt kemur; en þegar
allt er athugað: græðum við ekki meira
en við missum?
Eð'a flugið — hvað það er orðið al-
mennt. Voru ekki mörg börn í vélinni,
sem þér komuð með frá New York í
dag? Og þeim fannst ferðin alveg sjálf-
sögð — ekki rétt? Alveg eins og ég og
þér fórum í bílferð, þegar við vorum
börn. Enda þótt mig di’eymdi um að
verða flugmaður á sínum tíma og hafi
flogið fleiri stundir en ég hef hug-
mynd um, get ég ekki gert að því, að
innst inni verð ég svolítið undrandi í
hvert sinn, sem vélin fer á loft.
ví fleiri tæknileg hjálpartæki,
sem við fáum — og þeim fjölgar á
hverjum degi — þeim mun betur held
ég, að okkur gangi að leysa þau vanda-
mál, sem eru mest aðka*llandi.“
„Haldið þér, að annar hvor di'engja
yðar vilji feta í fótspor yðar, og hvað
mynduð þér segja við því?“
„Þeir eru nú varla nógu gamlir til
að vita það enn þá, 10 og 12 ára. En
ef við René getum bara alið þá rétt
upp, verða þeir að ákveða það alger-
lega sjálfir. Það skiptir ekki miklu
máli, hvort Jay og Scott vilja reyna sig
við þetta, eða hvort þeir vilja verða
læknar, kennarar, flugmenn eða eitt-
hvað annað; sama er að segja um stúlk-
urnar. Þegar þar að kemur, verða þau
sjálf að ákveða stefnuna. Við erum á-
nægð, ef við aðeins erum viss um að
hafa gefið þekn rétta kjölfestu.“
„Hvers vegna tókuð þér þátt í þessu?“
„Það getur vel verið, að það hljómi
innantómt, en ég hef aðeins eina skýr-
ingu á því. Þessi starfsemi er eitt hið
stórfenglegasta, eða öllu heldur ÞAÐ
ALLRA STÓRFENGLEGASTA, sem
mannkynið hefur nokkru sinni tekið
sér fyrir hendur, og ég vildi gjarna
vera með. Það hlýtur að vera næg
ástæða.“
„Konan yðar er því ekki mótfallin?"
„Nei!“
]\" æsta svar hans — zið spurn-
ingunni um, hvernig hann færi að
fylgjast með öllu því nýja — byrjaði
jafnstuttlega:
„I don’t! Auðvitað reynum við það,
og skiptum því á milli okkar, en það
er alls ómögulegt. Það er alltof margt
á feiðinni. Við gætum setið og lesið
skýi-slur 48 stundir á sólarhring, án
nokkurs árangurs, ef við vildum kom-
ast yfir það allt saman. Impossible
— þess vegna reynum við aðeins að
fylgjast með því nauðsynlegasta."
Enda þótt hann neitaði sígarettu,
hafði hann kveikt á glæsilegum kveikj-
ara, skrýddum erni bandaríska sjó-
hersins, áður en ég var búinn að draga
upp eldspýtur. Það kviknaði auðvitað
strax á honum, og brosið, sem hafði
leynzt í munnvikjum hans allan tím-
ann, sem við töluðum saman, breiddist
nú yfir allt andlitið:
„Það vill svo einkennilega til, að næst
um allir „gestir“ okkar hafa gleymt
eldspýtunum, svo að ég geng með þenn-
an héi'na, enda þótt ég hafi lagt síga-
rettux-nar á hilluna. Afsakið — Scotty
hérna — “
S íminn truflaði okkur, meðan ég
komst að því, að svo fui'ðulega vildi til,
að hann hafði ekki rétt fyrir sér í þetta
sinn. Brosið varð enn breiðara, þegar
hann sá eldspýturnar. Hann var ennþá
að tala í símann um ferð til Cape
Canaveral:
..... Auðvitað .. ágætt .. ég tek
hana klukkan niu núll núll. Þá verð
ég kominn þangað um tíu leytið. All
right. See you then.“
Þeir þurfa enn að halda við þotu-
æfingunum með ákveðna tölu flugtíma
á mánuði hverjum. Auk þess þurfti
hann, eins og' hann sagði: „að líta á
eitthvert nýtt leikfang, sem þeir hafa
fengið þar suður frá.“
Ljósmyndarinn barði nú á dyr á ná-
kvæmlega tilsettum tíma, svo að ég
flýtti mér með síðustu spurninguna:
„Verðið þér aldrei leiður á öllum
þeim spurningum, sem lagðar eru fyrir
yður?“
líann hló nú hjartanlega, en varð
alvarlegur á ný.
„Hreinskilnislega sagt: Nei. Að vísu
er þetta tafsamt, ef of mikið verður
af því, og þess vegna eru því takmörk
sett.
Hins vegar er þetta opinbert fyrir- •
tæki. Við höfum engin leyndarmál, og
óneitanlega er gaman að taka þátt í
því, sem fólk er forvitið um. Vandinn
er bara að segja eitthvað, sem er nógu
athyglisvert, til þess að það — og þér
— nenni að hlusta."
Áður en ljósmyndarinn byrjaði, kom
háttvísi sjóliðsforingjans upp í honum.
Skyrtunni var hneppt, ermarnar brotn-
ar niður, bindið lagað og farið í jakk-
ann, unz ljósið hafði blossað tvisvar.
Á eftir fylgdi hann mér — aftur á
skyrtunni — út að afgreiðsluborðinu,
tók þétt í hönd mér og kvaddi: „Heilsið
svo heim til yðar og lítið við seinna,
ef þér eigið leið hér um.“
E g afhenti vegabréfið mitt og
náði í bil fyrir utan. Meðan ég var að
fara yfir það, sem ég hafði hripað nið-
ur þennan hálftíma, datt mér í hug
setning, sem ég hafði oft heyrt, þegar
ég var að alast upp í sæfarafjölskyldu
í Kaupmannahöfn: Liðsforingi og
herramaður.
Það er hárnákvæm lýsing á Scott
Carpenter.
(Einkaréttur Mbl.).
I BÚSKAPUR |
Framhald af bls. 11
ur fyrir eins klukkutíma vinnu, og
fullan vinnudag hvenær sem okkur
þóknast, og má heita undantekningar-
lítið við vinnu eftir eigin vali og geð-
þótta. Ég skildi það betur síðar en þá,
þegar konurnar í Reykjavik komu með
litlu könnuna sína að fá hálfan pott
eða einn pela af mjólk, að þær hafa
orðið að láta aurana ráða, í það og það
skiptið, meira en brýnustu þarfir.
Þó þessari litlu mynd sé brugðið
upp með samanburði á því sem þá var
og því sem við getum veitt okkur nú,
þá er ekki ætlunin að ræða um kaup-
gjald og atvinnu fólksins, eða kaup-
mátt peninga þá. Þó vissulega sé það
þess virði að sknáð væri — þær ótrú-
legu breytingar, sem orðið hafa á verð-
lagi, atvinnuháttum og lífskjörum
fólksins yfir höfuð — frá ekki lengri
tíma en síðustu aldamótum. Mundi
unga fólkinu nú finnast slíkt næsta
mikil fjarstæða, og þarf raunar ekki
að undra, því okkur finnst það lika,
sem þó höfum lifað við hvort tveggja.
Hér hefur verið sagt nokkuð frá dag-
legri sölu og vinnslu í Reykjavík á
mjólk Viðeyjai-búsins, flutnirigum það-
an og fleiru. Vil ég þá næst lýsa að
nokkru daglegum störfum og niður-
röðun þeirra meðal verkafólksins svo
og öðrum framkvæmdum í Viðey.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
8. tölublað 1963 13