Lesbók Morgunblaðsins - 17.03.1963, Blaðsíða 2

mMflliik
SVIP
MVND

r
IKanada standa fyrir dyrum
þingkosningar eftir að
stjórn Diefenbakers féll. Hann velti
stjóm íhaldsflokksins vegna mis-
klíðar varðandi spurninguna um
bandaiískan kjarnorkuvígbúnað í
varnarkerfi landsins, en gerir sér
vonir um að ná völdum aftur, og
byggir þær vonir mcðal annars á
stuðningi frá ýmsum and-banda-
ríslcum öflum meðal kanadískra
kjósenda.
Diefenbaker stendur hins vegar
andspænis mjög hættulegum and-
stæðingi, þar sem er hinn 65 ára
gamli leiðtogi Frjálslynda flokksins,
Lester Pearson, sem hefur gagn-
stæðar skoðanir á varnarþörfum
Kanada og vill halda fast við þriggja
ára gamla samninga við Bandaríkin
um kjarnorkuvígbúnað.
F rjálslyndi flokkurinn hefur ekki
einungis átt miklu fylgi að fagna í Kan-
ada um langt árabil og verið við völd
lengst af, heldur er Lester Pearson einn-
ig sérstæður persónuleiki, sem býr yfir
miklu meira aðdráttarafli og persónu-
töfrum en Diefenbaker, sem er heldur
þurr á manninn og ólundarlegur.
Pearson hefur sterkan persónuleik og
mikla skapfestu, hann er ólæknandi hug-
sjónamaður og starfsamur með afbrigð-
um — og ekki kemur það að sök einmitt
I Kanada, að hann er áhugasamur í-
þróttamaður, var í æsku góður liðsmað-
ur í knattspyrnu og „baseball", þjálfari
íshokkey-sveita, og er jafnvel nú á efri
árum orðlagður tennisleikari.
E n hann er jafnframt mikill og
skemmtilegur háðfugl, sem gjarna hleyp
ir lífi og fjöri í umræður með alls kyns
óvæntum og djörfum uppátækjum. Hann
er í einu orði sagt sérlega „mannlegur“
stjórnmálamaður, sem geislar út frá sér
töfrum og kátínu.
Við þetta bætist, að Pearson S að baki
sér margbreytilegan feril, sem gerir
hann miklum mun svipmeiri meðal
stjórnmálamanna heimsins en keppinaut
hans, Diefenbaker.
P earson er sonur prests í kirkju
meþódista, tók þátt í fyrri heimsstyrjöld
sem flugmaður við góðan orðstír, en
varð síðan prófessor í nútímasögu við
hinn stóra háskóla í Toronto.
Árið 1928 hóf hann ferilinn sem átti
eftir að færa honum völd og heims-
frægð.
f>ó merkilegt megi virðast fékk Kan-
ada ekki eigið utanríkisráðuneyti fyrr en
þetta ár — og í þjónustu þess starfaði
Pearson af miklum krafti og áhuga ár-
um saman. Hann tók þátt í fundum og
ráðstefnum Þjóðabandalagsins í Genf
fyrir seinni heimsstyrjöld, en á styrjald-
arárunum hafði hann á hendi mikilvægt
embætti í kanadíska sendiráðinu í Lund-
únum. Hann var ákafur stuðningsmaður
friðarhugsjónarinnar og hins alþjóðlega
samstarfs og var meðal þeirra frum-
herja sem mótuðu stefnu og hlutverk
Sameinuðu þjóðanna í heimsmálunum.
að varð honum mikils virði á
framabrautinni, að hann var skipaður
sendiherra Kanada í Washington og
gegndi þar hlutverki helzta meðalgang-
arans milli Bandaríkjanna og engilsax-
nesku landannaa, en þau áttu ósjaldan
í misklíð sín á milli.
Hjá Sameinuðu þjóðunum varð Lester
Pearson brátt einn atkvæðamesti fulltrú-
inn, og hefði hann tekið við embætti
framkvæmdastjórans eftir Trygve Lie, ef
Rússar hefðu ekki beitt neitunarvald-
inu gegn honum. Yfirleitt hefur sam-
bandið milli hans og Rússa verið ein-
kennilegt, ýmist hafa þeir lagzt eindreg-
ið gegn honum eða verið mjög sam-
vinnuþýðir.
egja má, að með starfi sínu hjá
Sameinuðu þjóðunum hafi Pearson orð-
ið augljósasti sérfræðingur og snilling-
ur Kanadanianna í utanríkismálum — og
haustið 1948 varð hann líka utanríkis-
ráðherra. Um leið hélt hann inn á hinn
pólitíska vettvang með Frjálslynda
flokknum.
Pearson var einn af frumkvöðlum og
smiðum Atlantshafsbandalagsins — og
þar hélt hann áfram að vera milligöngu-
maður Bandaríkjanna og brezka sam-
veldisins. Erfiðasta verkefni sitt fékk
hann í hendur, þegar Bretar yggldu sig
yfir hinni harðskeyttu stefnu McArthurs
hershöfðingja gagnvart Kína. Þá lá við
að illa færi, en lipurð og háttprýði
Pearsons kom í veg fyrir árekstur.
Haustið 1951 varð Lester Pearson
forseti Atlantshafsbandalagsins, og þeg-
ar ákveðið var í Lundúnum að stofna
embætti framkvæmdastjóra bandalags-
ins, var honum boðið starfið fyrstum
manna. Eftir eindreginni ósk St. Laur-
ents forsætisráðherra Kanada hafnaði
hann þó boðinu til að geta áfram gegnt
embætti utanríkisráðherra.
Árið 1952 var Pearson einróma kjör-
inn forseti Allsherjarþings Sameinuðu
þjóðanna fyrir kjörtímabil 7. þingsins,
en það breytti engu um afstöðu Rússa,
sem viku síðar komu öðru sinni í veg
fyrir að hann væri kjörinn framkvæmda
stjóri samtakanna. Þrátt fyrir það var
honum tekið með virktum í Moskvu,
þegar hann kom þangað árið 1955. Hann
hefur komizt að raun um það eins og
aðrir, sem átt hafa samskipti við Rússa,
að erfitt er að átta sig á þeim.
S íðasta mikla verkefni sitt í em-
bætti utanríkisráðherra leysti Pearson i
hinni hættulegu Súez-deilu haustið 1956.
Hann átti manna stærstan þátt í því, aS
sendur var á vettvang sérstakur lið-
styrkur Sameinuðu þjóðanna til að hafa
eftirlit með þróuninni við landamæri
ísraels og Arabaríkjanna.
Síðar. komu kosningarnar 1957, sera
færðu íhaldsflokknum sigur. Diefenbak-
er tók við stjórnarforustunni af St. Laur-
ent, og Pearson lét af embætti utanrik-
isráðherra.
E n hann var ekki þar með horfinn
af sjónarsviðinu. Það vakti athygli, að
nokkrum mánuðum eftir að hann lét
af embætti voru honum veitt friðar-
verðlaun Nóbels fyrir störf sín og við-
leitni til sætta á alþjóðavettvangi.
Hann varð náinn vinur norska utan
ríkisráðherrans, Halvards Lange, og hafa
þeir unnið að því í sameiningu, að At-
lantshafsbandalagið verði ekki aðeina
hernaðarbandalag, heldur láti einnig til
sín taka á sviði efnahagsmála, félags-
mála og mannúðarmála. Árið 1958 tók
Pearson við forustu Frjálslynda flokks-
ins af St. Laurent og hefur síðan unnið
af óhemju kappi að því að styrkja innra
skipulag flokksins, og má búast við að
sú vinr.a beri ávöxt í yfirstandandi kosn-
ingabaráttu og úrslitum kosninganna 1
apríl.
P earson hefur sem sé ekki verið
utanríkisráðherra síðan 1957, en það eru
tæplega ýkjur, að menn af öllum flokk-
um hafi jafnan litið á „Mike“ (eins og
hann er almennt kallaður) sem helzta
og atkvæðamesta sérfræðing Kanada-
manna í utanríkismálum. Hann hefur
líka komið fram með ýmsar nýjar stór-
pólitískar hugmyndir, meðan hann var
í stjórnarandstöðu. Til dæmis var það
hann, sem lagði til að fluttur yrði a.m.k.
hluti af helztu stofnunum Sameinuðu
þjóðanna til Berlínar í því skyni að
draga úr viðsjánum um borgina og stuðla
að bættum friði.
mt að er ekki um að villast, að hér
er maður sem tekið er mark á, maður
sem hefur víðtæk áhrif á samtíð sína.
Það verður því fróðlegt að fylgjast með
því, hvaða stefnu Kanadamenn taka 1
hinu alvarlega máli sem felldi stjórn
íhaldsmanna. Það kemur í ljós í þing-
kosningunum 8. apríl.
Sjálfur er Pearson vongóður. Hann
hóf kosningabaráttu Frjálslynda flokks-
ins með þessum orðum: „Nú mun þjóð-
in fá tækifæri til að velja í stað þess-
arar stjórnar aðra stjórn, sem ég er sann-
færður um, að skila muni betri afköst-
um.“
Utgefandl: H.f. Arvakur. Reykjavlk.
Framkv.stj.: Slgfús Jónsson.
Ititstjórar: Valtýr Steíánsson (
Slgurður Bjarnason frá Vlgur.
Matthias Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Árnf Garðar Krlstinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti fi. Simi 22480.
.11 tt-
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
10. tölublað 1963