Lesbók Morgunblaðsins - 24.03.1963, Síða 1

Lesbók Morgunblaðsins - 24.03.1963, Síða 1
Hendrik Willem Von Loon: hálfu MuiMcustuii'd til að þryk.kja af tvö eintök af koparstungu sinni af Vitr- ingunum frá Austuírlönduim, tyg gaf þau nú starfsbræðrum mínum. I>eir komust við, því að það var eitthvað svo hrær- andi við þennan barnalega mann, sem hélt áfram að vinna, eins og ekkert hefði í skorizt, meðan þetta heimili var á hraðri ferð að hrynja í rúst og auðn. * eir kvöddu siðan, en við fórum niður í stóra forsalinn og bjuggumst til að tefla skákina okkar, eins og við vorum vanir að gera á kvöldin. Saskia var enn sofandi. Henni hafði alltaf þótt mjög vænt um blóm, og þetta sumar íærði Rembrandt henni Sjálfsmynd af Remhrandt, máluð ca. 1663. Málverkið er nú í Kenwood Ilouse í Lundúnum. MEÐFYLGJANDI kaflar eru úr bók um Rembrandt og samtíð hans, sem Hendrik Willem Van Loon tók saman eftir handriti for- föður síns, Joannis Van Loons, sem var kunnur skurðlæknir og náinn vinur Rembrandts síðustu æviár hans. Bókin kom fyrst út árið 1930, en hefur margsinnis verið endurprentuð og kom síðast út hjá Bantam Books árið 1957. Kaflarnir sem hér birtast eru nr. 10, 11 og 12 í bókinnL Og það fór ekki hjá, því, að Rembrandt fræddist tals- vert um lífið, og það fljótar en hann hafði búizt við. Það var eitthvað hálfum mánuði eftir kvöldverðar- boðið, að við sátum tveir og vökt- um yfir Saskíu. Ég hafði löngu gefið fná mér alla von wm að geta hjálpað henni.- Ég hafði kallað mér til aðsitoðar tvo starfsbræð- wr miina, útlærða í London og Grenoble, einmitt í þessum sjúkdómi hennar. En nú verður, við svona sjúklinga, að gæta þess vel, að þeir trúi á afturbata og hann skjótan (því að þunglyndisköst er það allra versta, sem fyrir þá get- ux komið), og því höfðu þessir læknar verið kynntir sem listsalar frá Ant- werpen, sem lamgaði að Mta á kopar- Btungur Remibrandts, og hún varð hreyk- in af því, að svona höfðinglegir menn skyldu koma alla leið frá Flandern til að hylila snilligáfu eiginmanns henn- or, og hafði spurt þá, hvort það væri Batt, að Rubens hefði raunverulega feng- ið hundrað gyllini á dag, meðan hamn var að mála eina mynd, og hvort kon- on hans hefði virkilega setið fyrir hjá toonum, aillsnakin, því að það væri nokkuð, sem hún sjálf hefði aldrei gert, hversu mjög sem hún elskaði eigin- miann sinm. ar eð mennirnir voru gamal- reyndir læknar og þvi útfarnir í því eð bregða fyrir sig smó-lygi, höfðu þeir leikið hlutverk sitt svo vel, að Saskia var hæstánægð og hafði fallið í blund í þeirri fullvissu, að hún sjáilf væri Bniklu faliegri en Helen Fourment, o.g ouk þess siðprúðari, þair sem hún hafði Btundum setið fyrir hjá mamninum sín- um sem Flóra en aldrei sem Venus. Næst höfðuim við beðið Rembrandt að láta ok'kur eina, og síðan höfðum við alllir þrír atihugað konuna sofandi, og ég hafði sýnt þeim sjúkraskýrslu hennar, og báðir settu upp alvörusvip og annar hvíslaði mors og síðan sagði 'hinn einnig mors, og sá eldri sagði: „Einn rnánuð enn, í hæsta lagi“. En sá yngri, sem vildi sýna eldri starfs- bróður sínum, að hann kynni nokkúð fyrir sér láka, sagði: „Mér virðist svo sem hún gæti lifað sex vikur enn“. Sjálfur sagði ég ekiki neitt, þvi að ég hafði séð hana tærast upp, jafnt og þétt, síðustu tvo mánuðina. Síðan fór ég með þá upp aftur, og við sögð- um einhver þýðingarlaus hversdagsorð við Remibrandt, sem hafði notað þessa nýjar rósir á hverjum morgni. Einni þessara rósa hafði hún stungið í hár- ið á sér, áður en „listsalarnir frá Ant- werpen" komu. Þetta var sterkrauð rós, svo að kinnar hennar voru í saman- burði við hana venju fremur fölar. En hún andaði jafnt og regQulega, og bros lék um varir hennar. Ég dró tjöld- in varlega fyrir rekikjuna og læddist á tánum að skákborðinu aftur. — Henni virðist Mða nokkuð vel, sagði ég, um leið og ég tók tvö peð og lét hann kjósa lit . Hann benti á vinstri höndina á mér og fókk svart. Við byrjuðum eins Oig við vorum van- ir: kóngspeð, drottningarpeð, kóngs- biskup, drottningar'hrókur, og hvemig svo sem framihaldið nú var. Ég man, að eftir aðeins sex leiki, eða svo, var hann kiominn fram með drottninguna sína og ætlaði að reyna að þvinga mig í varnarstöðu. Ég varaði hann við þessu. En einhver snilld fannst mér vera i þessari leikaðferð hans. Hann hefði get- að unnið taflið svona, í fimmtán eða sextán leikjum, en þó því aðeins, að mér yfirsæist um gagnsókn, sem ég gat hafið með riddurunum mínum og gat komið honum í hættu, sökum skorts á varnarliði. Ég hafði nánar gætur á honum. Hann var svo niðursokkinn í útreikninga sína, að hann virtist enga hugmynd hafa um hættuna, sem ógn- aði honum. Ég aðvaraði hann a.ftur. „Þetta getur allt saman verið gott og blessað", sagði ég, „en þú ert að leika þetta til vinmmgs". „Mér þykir gaman að þessu", sagði hann. „Ég veit, að ég legg mig í ýms- ‘ ar hættur, en ég hef nú enn vald á leiknum. Ég máta þig í næsta leik, ef ég get losað drottninguna mína“. „En geturðu það?“ spurði ég, um leið og ég tók biskupspeðið hans og opnaði þannig mínum biskupi leið til sóknar. „Það held ég, að ég geti... nú, það væri blátt áfram ekki oiLmennilegt, ef ég gæti það ekki. Ég hafði alla stöð'- una á valdi mínu, fyrir einu andartaki, en nú... „En nú hef ég drottninguna þína og þú ert mát í þriðja leik“. Hann ýtti frá sér stólnum. „Þetta var bölvað", sagði hann, eins og til að hugga sjálfan sig. „Ég hélt, að ég hefði þig á valdi minu í þetta sinn. Lofaðu mér bara rétt að skreppa, til að vita hvort allt er í lagi með hana Saskiu“. Hann tók annað kertið, gekk að rúm- inu og ýtti tjaldinu frá. Svo sneri hann sér að mér og hvislaði: „Ég hef aldrei vitað hana sofa svona vært. Henni hlýt- ur að vera farið að batna fyrir aivöru". Ég var nú kominn til hans og lagði höndina á hjarta hennar. Saskía var dáin. ★ ★ ★ S askia dó (þykist ég alveg viss um) eimhverntíma sumarsins 1642, því að ég man, að það var sama sumarið, sem Tasman fann hið dularfulila ey- land í Kynrhhafinu, sem var kallað Nýja-Sjáland, og sigldi kringum hið mikla land á suðurhveli jarðar, sem svo einkennilegar sögur höfðu farið af, síðustu fjörutíu árin. Eins og endranær, hafði ég mikinn áhuga á frásögnum, sem gætu haft í för með sér vitneskju um deyfilyfin, sem frumstæðar þjóðir nota. Um allan heim virðast innfæddir menn hafa eitt- bvað, sem getur valdið stundar gleymsku. Oftast var það nú bara þetta ómerkilega hasíhish, sem menn notuðu til að gleyma lifinu, sem annars var ekiki sérlega gleðilegt. En ég er alveg fullviss um, að einhverntima munum við finna einhverja jurt, sem getur haft óendanlega miklu meiri þýðingu í sam- bandi við skurðaðgerðir og dregið úr þessum hræðilegu kvölum, sem gera hverja skurðstofu að kvalastað. Og alltaf getur verið von um, að landkönn- uðir, sem koma heim frá fjarlægum löndum Asíu, Afríku eða Ameriiku, geti fært okkiur svarið við þessari aldagömlu spuirningu. Að minnsta kosti veit ég, að vesMngs stúlkan dó árið 1642. Þetta var í miðj- um júnímánuði, því að sölukarlarnir með handvagnana sína voru að seilja fyrstu kirsiberin og allsstaðar voru blóm, og trén fram með Burchtwal voru svo græn og btómleg, þegar við voruim að bera Saskíu til hinzta hvilustaðar hennar. Þegax við kiomum að Göralu Kirkj- liamhard á bts. 4

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.