Lesbók Morgunblaðsins - 07.04.1963, Blaðsíða 13

IAUSTURLANDAFÖR |
Framhald af bls. 1
Jikara en hann veittist að hamstola
Ijónum. í fyrstu var hann sjálfur í bráðri
hættu, er Gyðingar streymdu upp hlíð-
er Olíufjallsins, til að eyðileggja virki
hans. En Rómverjar voru vel vopnum
búnir og áttu miklar valslöngvur og
xnúrbrjóta. Höggin dundu á múrum
Jerúsalem, sem hafði lokað að sér. Fjór-
um áratugum áðux höfðu Gyðingar
Ihrópað í þessari borg, sem líflét spá-
mennina og grýtti þá, sem til hennar
voru sendir: „Krossfestu hann“. Nú var
enn að nýju hrópað: „Krossfestu hann“.
En að þessu sinni voru það Rómverjar,
sem beindu hrópum sinum gegn Gyð-
ingurn. Sagt er, að allt að þvá 500 hafi
verið krossfestir á dag fyrir utan borg-
ina í hefndar og viðvörunarskyni. Ham-
arshöggin dundu í takt við múrbrjót-
ana. En borgarbúar létu engan bilbug
á sér finna. Eina ráðið var að svelta
Iþá i heL Og líkin hrönnuðust upp,
hinna krossfestu og myrtu og þeirra,
sem dóu smám saman úr sulti og fleygt
var út fyrir múrana. Hræfuglar þyrpt-
ust hvaðnæva að, en höfðu ekki við.
Loks komust Rómverjar inn í borgina
eftir margra mánaða umsátur. Gyðingar
flýðu til musterisins og vörðust þaðan.
Þeir hófu brjálæðiskennda, vonlausa
baráttu, tíu stunda blóðugt návígi. í
hálfan annan sólarhring brunnu eldar
í hinum undursamlegu forgörðum og
súlnagöngum Heródesar umhverfis
xnusterið. Varnarliðið þar var umlukið
eldhafi .En Titus vildi þyrma hinu fagra
musteri. Hann sendi hina firæknustu úr
liði sinu inn í rústirnar til þess að ryðja
þeim burt og slökkva eldinn. En viti
varð efcki komið að við hina trylltu
Gyðinga. f>að var ekki í fyrsta skiptið
nú, sem þeir kölluðu yfir sig ógæfuna.
Þeir drápu menn þá, sem sendir voru
til þess að bjarga musterinu. Þá var
|það, að rómverskur hermaður greip í
hefndcirskyni eldiibrand og slöngvaði
honum inn um glugga á musterinu. f>ar
gaus upp eldsúla. Títus skipaði að
slökkva eldinn, en hermenn hans hlýddu
ekki. Dagur reiðinnar og dómsins var
runninn upp. Gull og silfur varð fljót-
andi málmur. Eldurinn hvæsti í sedrus-
viðarbjáilkunum. Marmarinn steyptist
niður í eimyrjuna. Rómverjar ráku upp
heróp og hlátra, en meðal Gyðinga var
grátur og kvein, meðan helgidómur
þeirra á Zíon brann 8 árum eftir að
byggingu hans hafði verið lokið.. Sjak-
alar og hýenur læddust um og rótuðu
í valköstum, hvimpnir vegna loganna,
sem gerðu nóttina bjarta. Hermennirn-
ir fóru ránshendi um borgina, drápu
og rændu, og breið voru bros þeirra
yfir digrum sjóðum. En oft blasti sú
sýn við, er þeir opnuðu dyr húsa, að
jþeir hörfuðu til baka fullir skelfingar.
— Og hvað svo um íibúa Jerúsalem-
borgar, sem einu sinni höfðu hrópað:
„Komi blóð hans yfir oss og börn vor“.
Þeir, sem ekki höfðu falUð fyrir eldi
og sverði, voru reknir á musterissvæð-
ið eins og fé. f>ar vocu þeir flokkaðir
niður. Þeir gömlu og óvinnufæru voru
höggnir, þeir fríðustu, karlar og konur,
geymdir til sigurgöngunnar í Róm og
hinir seldir mansali til fjarlægra landa.
Lýsing sagnritarans Jósefusar á aðför-
um hermannanna og harmkvælum borg-
arbúa er ógnvekjandi. — Kristnir menn
höfðu flúið burt úr borginni, áður en
hliðum hennar var lokað, því Kristur
hafði í spádómum sínum sagt nákvæm-
lega tiil um það, á hvaða stundu þeir
ekyldu yfirgefa borgina og flýja til
fjallanna. Margir þeirra komu til borg-
arinnar aftur, og gátu þeir þá sagt til
um það, hvar þeir staðir voru, sem
kristnir menn höfðu mætiur á og voru
þeion beilagir
E n víkjum nú aftur frá uppfyll-
ingu spádómsorðanna til þess viðburð-
ar, er Kristur heldur innreið sína í borg-
ina. Hann ríður um Kedrondal fyrir
norðan Getsemane. Honum fylgir fagn-
andi mannfjö'ldi, sem hrópar „Hósíanna
syni Davíðs. Blessaður sé konungurinn,
sem kemur i nafni Drottins." Okkur ér
bent ti'l „Gullna hliðsins", og seinna
komum við þangað. Um það reið Jesús
Kristur inn í Jerúsalem. Ekki þó svo að
skilja, að þetta sé nákvæmlega sama
hliðið, en staðurinn er sá sami. Skal
þessu nú lýst nokkru nánar. Þetta hlið
hét áður Mifkadihlið eða Súsahlið. Það
var eyðilagt árið 70, ásamt gjörvallri
Jerúsalem. Aðeins neðsta lagið stóð eft-
ir. Á 7. öld fóru Persar ránshendi um
Jerúsalem og eyðilögðu Grafarkirkjuna,
En HerakHus keisari sigraðist á þeim
og byggði þá Mifkadhliðið upp að nýju
Því var gefið nafnið „Fagra hliðið.“
Gríska orðið „horaia“: fagra, misskildu
menn og settu í samband við latneska
orðið „aurea“: gullna. Þannig varð til
nafnið „GuUna hliðið“. En skömmu eft-
ir að Heraklíus hafði lokið við hUðið,
tóku Arabar borgina og múruðu upp í
það. Þannig komu krossfarar að því. Þá
var það opnað að nýju. En kristnir
menn héldu borginni ekki lengi og enn
var múrað upp í hliðið. Þannig Htum
við það nú.
Fólkið, sem fylgdist með Kristi á inn-
reið hans í borgina, hefur vafalaust farið
heim til sín þe-tta kvöld, án þess að því
hafi þótt nokkuð markvert hafa borið
við. Engin tákn gerðust að þessu sinni
í sambandi við spámanninn frá Nazaret,
ekkert himinborið tákn sannaði, að
hann væri sá Messías, er koma ætti, eng-
inn konungur var krýndur. Sólin hné og
•h'liðum borgarinnar var lokað. Enginn
viðstaddra hefur rennt grun í það, að
hér væri atburður að ske, sem minnzt
yrði um áraþúsundir, langt út fyrir
þann heim, sem þá var þekktur og löngu
eftir að rómverska ríkið með keisara
sinn og herveldi yrði liðið undir lok.
Þannig fer oft lítið fyrir því, sem síð-
ar á eftir að öðlast varaniegt gildi.
nnað hlið er á borgarmúrum Jór
sala, aillmiklu austar. Það heitir Stef-
ánshlið og er kennt við Stefán pislar-
vott, sem var grýttur fyrir utan borg-
ina. Við komum nokkrum sinnum að
þessu bliði. Þar skammt frá er kirkja.
Ber hún nafn heilagrar Önnu, sem var
amma Jesú Krists. Á 7. öld var kirkja
komin á þennan stað heiguð henni. Þau
eiga að hafa búið þarna Anna og Jóakim
maður hennar. Sú kirkja, sem barna er
núna, er frá dögum krossfara, fögur
og stílihrein. Sagt er, að engin kirkja
sýni betur stíl þess tímabils. Á dögum
Saladíns soldáns var kirkjunni breytt
af Aröbum í skóla og mosku. En eftir
Krímstríðið vildi Tyrkjasoldán sýna
franska keisaranum Napóleon III ein-
hver merki velvildar og vináttu og gaf
honum þessa kirkju. Þá fór fram við-
gerð á kirkjunni og ýmsar endurbætur.
Munkareglu, sem nefnd er „Hinir hvítu
bræður“, var fengin umsjá þessa guðs-
húss. Þessi regla keypti svæðið í grennd
við kirkjuna og var þar byggður skóli.
í sambandi við þetta var gerður mikill
uppgröftur 1888 og komu þá í Ijós vold-
ugar rústir, meðal annars leifar af lít-
illi kirkju. Undir kirkjunni voru fimm
salir með leifum af súlnagöngum, og
þaðan lágu tröppur niður að tjörn einni
Htilli. Öll rök hníga að því, að þarna
sé fundin Betesdalaug. Á gömlu korti,
sem fundizt hefur af Jerúsalem og er
frá 6. öld, er Betesda staðsett þarna.
í Jóhannesar guðspjalli segir: „En í
Jerúsalem er við sauðahliðið laug, sem
kallast á hebresku Betesda og hefur
fimm súlnagöng. í þeim lá fjöldi sjúkra
manna, blindra, haltra, visinna, sem
biðu hræringar vatnsins." Þarna var
maður nokkur, sem hafði verið sjúkur
í þrjátíu og átta ár, en komst ekki út í
er vatnið hrærðist, því aðrir urðu fyrri
til. Frá því er sagt, að þennan mann
hafi Jesús læknað.
Rústirnar á þessum stað eru í sann-
leika sagt miklar og hrikalegar. Þær sýna
ljóslega, hve borgin hefur grafizt djúpt
niður. Við gengum niður að lauginni,
sem til forna á að hafa búið yfir lækn-
andi krafti. Nú á tímum er þarna að-
eins lítiH pod.lur.
\ið höldum heim á leið. Ég rifja
upp atburði dagsins og renni huganum
yfir sögu þessarar borgar á fjallseggj-
um, sem svo oft hefur kennt á sverðs-
eggjum — þessarar aðkrepptu borgar,
sem eins og hniprar sig saroan. Við för-
um fram hjá múrum og margföldum
gaddavírsgirðingum. Hérna megin er rík-
ið Jórdanía, hinum megin ríkið ísrael
innan þessara sömu borgarmúra. Hérna
megin við gaddavírinn er ártalið 1340,
hinum megin er árið 5722, og hingað og
þangað sitt hvorum megin við gaddavír-
inn er það herrans ár 1962. Það er ekki
aðeins spurt í þessari borg úlfúðar og
flokkadrátta: Hverrar þjóðar ertu? held-
ur fyrst og fremst: Hvarrar trúar ertu?
Og þetta er stundum ekki svo litið atriði,
hvorki fyrir þann, sem spyr, né þann,
sem spurður er. Það getur jafnvel varð-
að lífið. Þegar við lesum Postulasöguna
og frásagnir guðspjaUanna um aðfarirn-
ar að Kristi rétt fyrir páskana, þegar
helzt var óeirða von, verður okkur ljóst
rótleysi lýðsins og fláræði valdsmann-
anna og við skynjum þá spennu, sem
eins og liggur í andrúmslofti borgarinn-
ar. Þessa spennu hefur borgin ekki losn-
að við enn þann dag í dag — vera má,
að hún hafi aldrei verið meiri en ein-
mitt nú. Þetta er því Hkast, þegar menn
eiga von á sprengingu, en vita ekki hve-
nær hún muni koma. Og svo standa al'l-
ir á öndinni. Jafnvel andrúmsloftið verð
ur eldfimt. Ofstækismenn hatast og
hrópa hefnd hvorir yfir aðra. Gyðingar
segja: Þið haldið okkar helgustu véum,
Zíon, musterissvæðinu. Þið drepið okk-
ur, ef við ætlum að stiga fæti á okikar
heilög jörð. Og Arabar segja: Við eig-
um staðinn. Hann er okkar heilaga
jörð. Við verjum hann til síð-
asta blóðdropa. — Mér finnst ég sjá
borgarhlutana hnipra sig enn fastar sam
an sitt 'hvorum megin við gaddavírinn
eins o.g tvö óargadýr, sem eru reiðu-
búin að hlaupa hvort á annað. Þannig
er hin heilaga borg Jerúsalem, borg ótta
og spennu, sem aðsteðj andi óveðurs, borg
blóðs og átaika, borg grimmdar og mikilla
atburða.
j KRAFTAVERK j
Framhald af bls. 8
unum goldið það sem þeim bar og hin-
um gömlu guðum það sem þeirra var, og
þeim auðsýnd sú óttablandna lotning,
sem þeir höfðu krafizt frá örófi alda.
Skyndilega þagnaði öldungur og varp-
aði ti-blaðabrúskinum á glæðurnar, fyrst
í stað lagði upp af honum bláleita gagn-
sæja guíu, síðan gaus upp logi eins og
blys væri tendrað, og í sömu andrá var
hann brunninn til ösku. Svo virtist sem
þátttakendunum væri þetta merkið er
eftir hafði verið beðið. Þeir skipuðu sér
í tvær raðir og leiddust út á glóandi
stiklurnar undir forustu Tu, „æðsta
prestsins", og gengu með fagnaðarsöng
berum fótum fimmtán skrefin yfir að
hliðinu við enda gryfjunnar. Þegar þang-
að kom sneri þessi kynlega skrúðganga
við og hélt sömu leið til baka, og hélt
þessu áfram, unz æðsti presturinn gaf
merkið um að nóg væri í biU, en þátt-
takendurnir gengu brosandi og sælir á
svip út á vöUinn og tóku að skoða iljar
sínar. Við „Kaliforníumenn“ tókum þátt
I þeirri athúgun undrandi og forvitnir,
en gátum ekki annað séð en hornhúðin
á fótum eyjaskeggja, þeirra, er tekið
höfðu vígsluna, væri jafnóhrein og hún
átti að sér.,
Þá gerðist það, að einhver tupapaus-
inn, sem réði ríkjum á þessum slóðum,
hljóp í mig og ég tók þá ákvörðun að
leika þessa eldraun eftir sjálfur í þágu
almennra vísinda og til svölunar minni
eigin forvitni. Vera má, að rauðvínið og
pálmabrennivínið hafi átt eir.hvern þátt
í þeirri fífldirfsku minni. — En nóg um
það, ég reif af mér skóna og bretti
upp buxnaskálmarnar. Hvatningaróp eld
dýrkendanna kváðu við, er ég lagði út
á glóandi stiklurnar. Hitasvækjan var
svo sterk, að við sjálft lá að ég blindað-
ist af svita og tárum. Og buxnaskálmarn
ar sviðnuðu en kverkar mínar herptust
saman af ótta og logheitt andrúmsloftið
brann í vitum mér. Ég reyndi þó að
ganga rólegum hröðum skrefum og
fyrr en ég vissi orðinu af steig ég fót-
um á svala, raka jörðina fyrir enda
gryfjunnar, fegnari en frá verður sagt.
Skipsfélagar mínir þustu að til að sjá
hvað eftir væri af bífunum, en að undan
skilinni lítilli blöðru á jarka vinstri fót-
ar voru þær jafn hvítar og fallegar og
áður“.
Yfirborðshitinn
yfir 700 stig
Þessi frásögn kann að virðast allótrú-
leg, enda eru ferðalangar kunnir að því
að kríta liðugt. En árið 1835 gekk Ind-
verjinn Kuda Bux eftir 20 feta löngum
skurði, fullum af glóð, fjórum sinnum.
Læknar skoðuðu fætur hans fyrir og
eftir gönguna og engar blöðrur sáust á
fótum hans. Yfirborðshitinn reyndist
vera 430°C og hitinn niðri í glóðinni
1400 °C. 1937 gekkst Ahmed Hussain frá
Cawnpore undir svipaða rannsókn. Hann
kvaðst geta veitt öðrum sama kraft og
þrír sjálfboðaliðar, allir enskir, fylgdu
honum yfir. Tveir aðrir sjálfboðaliðar
gengu leiðina einir. Allir sýndu merki
um smávægilegan bruna. í næstu tilraun
tók Hussain sex skref til að ganga þessi
20 fet og brenndist illa. Yfirborðshitinn
reyndist þá hvorki meira né minna en
740°C. Einn af sjálfboðaliðunum úr fyrri
tilrauninni, Adcock að nafni, gekk síð-
an yfir skurðinn í fjórum skrefum, og
brenndist nær því ekki neitt. Adcocfc
stóð sig þannig betur en Kuda Bux, því
hann gekk yfir glóðir, sem voru nærri
tvöfalt heitari.
Eldganga hefur oft verið skýrð á þann
hátt, að einangrandi gufulag myndist
milli glóðanna og fótarins. En slíkt er
ekki mögulegt, þegar gengið er á lausum
viðarglóðum. Auk þess er verra að fæt-
urnir séu rakir, því þá loða stundum
neistar við skinnið og valda brunablöðr-
um.
Eitt frumskilyrðið til að eldraunin tak
ist er að ganga hratt og hiklaust yfir
glóðirnar og staðnæmast aldrei á miðri
leið. Margir hafa flaskað á þessu, neyðst
til að stökkva út úr gryfjunni og þá ver
ið illa brenndir.
LíkabÖng sprakk
Kraftaverk hafa margsinnis átt sér
stað hér á íslandi. Mesti kraftaverka-
maður í kaþólskum sið var Guðmundur
góði, og er til fjöldi sagna um yfirnáttúru
leg afrek hans. En eigi að síður hefur
hann aldrei verið tekinn í helgra manna
tölu. DýrHngarnir íslenzku, Þorlákur
helgi og heilagur Jón ömundsson, gerðu
einnig kraftaverk, en þau hafa ekki lifað
í vitund þjóðarinnar, síðan siðaskipti
urðu í landinu.
Þegar síðasti kaþólski biskupinn á fs-
landi, Jón Arason, var borinn norður
til greftrunar gerðist kraftaverk. Er lík-
fylgdin sá heim að Hólum, tók stærsta
klukka Hólakirkju, Líkaböng, að hringja
sjálfkrafa af miklum ofsa og hélt því
áfram, unz hún sprakk. Þetta kraftaverk
hefur orðið íslendingum hugstæðara en
flest önnur. Hg.
13. tðluiblað 1963
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13