Lesbók Morgunblaðsins - 23.06.1963, Page 6

hltt ári áður í sambandi við kvikmyndun
á sögu hans, „Áttundi dagur vikunn-
ar“, en þar fór hún með aðalkvenhlut-
verkið.
c,
•J íðan Hlasko kvæntist hefur hann
ýmist búið í Múnchen eða St. Moritz.
Hann virðist hafa sætt sig við hlut-
skipti sitt og er fyrir löngu farinn að
skrifa aftur.
„Það var fsrael sem bjargaði mér“,
hefur Hlasko sagt, og það er einmitt í
ísrael sem síðasta skáldsaga hans ger-
ist. Bókin hefur verið þrætuepli tveggja
bókaútgefenda í Vestur-Þýzkalandi, og
hefur spunnizt af því allóvenjuleg at-
burðarás. Strax eftir komu sína til Vest-
ur-Þýzkalands árið 1858 hafði Hlasko
gert samning við Verlag Kiepenheuer &
Witsch í Köln, en vegna misklíðar við
þetta forlag sendi hann síðustu bók
sína til annars útgefanda, sem st'rax
lét snúa henni af pólsku, sem Hlasko
skrifar bækur sínar enn á, og sendi hana
á markaðinn fyrir nokkrum mánuðum
undir nafninu „Peitsche deines Zorn“
(Svipa reiði þinnar).
Skrifað var um bókina á nokkrum
stöðum, áður en upplagið var allt kall-
-að til baka yegna þess að á daginn kom,
að Hlasko hafði rofið gerða samninga.
Skáldsagan verður gefin út aftur í haust
af Kiepenheuer & Witsch í nýrri þýð-
ingu — og með nýju nafni, „Tod der
Liebenden" (Dauði elskendanna). Út-
gefendur halda því fram, að þær dálítið
fálegu viðtökur sem.bókin fékk, þegar
hún kom út fyrst, séu eingöngu að kenna
mjög lélegri þýðingu á handriti Hlaskos
— og þeir telja það óyggjandi, að eftir
tíu ár verði Hlasko orðinn einn af mestu
rithöfundum Evrópu.
Iressi. nýja skáldsaga fjallar um
tvo rússneska flugmenn, Isaak og Aba-
karow, sem voru stríðsfangar Þjóðverja,
en fóru að styrjöldinni lokinni til ísra-
els í stað þesis að snúa aftur heim til Sov
étríkjanna. Þeir eru nú flugmenn í þjón-
ustu einkafyrirtækis í ísrael, en þeim
hefur ekki tekizt að flýja frá þjáning-
um.sínum í stríðinu og hatrinu, sem þá
vaknaði með þeim. Isaak kemst á slóð
fyrrverandi þýzks fangavarðar og drepur
hann. Isaak er hins vegar rekinn í dauð •
ann af hrokafullum pólskum yfirmanni.
Vinur hans, Abakarow, hefnir hans með
því að jafna reikningana við Pólverj-
ann, og sagan gefur mjög opinskáa lýs-
ingu á misheppnuðu ástasambandi Aba-
karows við leikkonuna Katarinu.
Ef marka má af þeim dómum, sem
þegar hafa birzt, hefur Hlasko lagt mikla
rækt við að lýsa störfum flugmannanna
sem nákvæmast og sannsögulegast, enda
hafði hann sjálfur tekið flugpróf og öðl-
azt flugmannsréttindi í Sviss, áður en
hann samdi söguna.
Eftir langt og stormasamt útlegðar-
skeið er ekki ósennilegt, að Marek
Hlasko sé nú loks að finna sjálfan sig
aftur og semja sig að aðstæðunum í
nýju föðurlandi. Fyrir fimm árum var
nafn hans nokkurs konar tákn í pólitísk
um sviptingum menningarlífsins — ekki
ósvipað Pasternak, IIja Ehrenburg og
Évtúsénkó. í ár verður hann þrítugur,
er orðinn vestur-þýzkur borgari og heim
ilisfaðir í Múnchen — og nú loks sendir
hann frá sér skáldsögu eftir fimm ára
þögn, skáldsögu sem kemur út í endur-
bættri þýðingu, eftir að fyrri þýðingin
kom út hjá röngum útgefanda og vy
heidur fálega tekið af gagnrýnendum.
| SKÍRNIR I
Framhald af bls. 1
þótt það gerðist að vísu ekki fyrr en
rúmum tuttugu árum síðar. Heimflutn-
ingur Skírnis og Bókmenntafélagsins er
aðeins angi af sjálfstæðisbaráttu ís-
lendinga, og ber hvort tveggja vitni um
vaxandi menningarlega getu heima fyr-
ir. Hér var að vísu ekki um neina deilu
við Dani að ræða, heldur um viðleitni
til þess að skapa í landinu sjálfu þá að-
stöðu, sem sjálfstæðu menningarríki var
nauðsynleg.
S kírnir breyttist ekki að formi né
efni fyrst í stað við heimkomuna. En
þess verður að geta, að árið 1880 hafði
Reykjavíkurdeild félagsins hafið útgáfu
á öðru tímariti, sem nefndist Tímarit
Hins íslenzka bókmenntafélags. Frum-
kvæði að stofnun þessa tímarits átti
skáldið Og' stjórnmálamaðurinn dr. Grírri
ur Thomsen. Riti þessu var ætlað mjöig
víðtaekt verksvið, enda var það stund-
um gagnrýnt fyrir, að það fylgdi ekki
þeirri stefnu, sem því var mörkuð í
upphafi. En hvað sem því líður, er ó-
hætt að fullyrða, að ritið flutti margt
merkra greina og gegndi mikilvægu
hlutverki í. íslenzku menningarlífi.
Tímaritið kom út í 25 ár (1880—1904),
en þá. gerðust þeir atburðir, sem nú
skal greina.
1\ aðalfundi Reykjavíkurdeildar
Hins íslenzka bókmenntafélags 1903
var samþykkt að kjósa þriggja manna
nefnd, sem ásamt stjórn félagsins átti
að íhuga, „hverjar breytingar æskilegar
væru á fyrirkomulagi og útgáfu Tíma-
ritsins og hvað tiltækilagt væri að gera
til þess að efla hag félagsins". Eftir
nokkrar vangaveltur komst nefndin að
niðurstöðu og samþykkti snemma árs
1904, ásamt félagsstjóminni, að steypa
Skírni og Tímaritinu saman í eitt. Lagt
var til, að þetta sameinaða rit kæmi út
í 4 sex arka heftum árlega. Tillaga þessi
var borin undir félagsfundi og hlaut
samþykki í báðum deildum félagsins
árið 1904. Var þá ákveðið, að ritið skyldi
flytja almennar tímaritsgreinar, skýrsl-
ur og reikninga félagsins, útlendar og
innlendar fréttir, íslenzka bókaskrá, rit-
dóma o.fl. Þá skyldu og myndir birtast
í ritinu. Af þessu má sjá, að hið sam-
einaða rit átti að gegna sama hlutverki
og bæði tímarit félaigsins höfðu áður
haft. í samræmi við það var því gefið
nafn beggja ritanna og hét fullu nafni
Skírnir. Tímarit Hins íslenzka bók-
menntafélags. Hefir nafnið haldizt
óbreytt síðan, en manna á meðal heitir
ritið aðeins Skírnir.
Skírnir konrí* út í fjórum heftum frá
1905—1920, að fjórum árum undan-
skildum, en þá kom hann út í þremur
heftum (1910, 1911, 1915, 1919). Síðan
hefir hann komið út einu sinni árlega.
Stærð ritsins hefir verið allmisjöfn.
Fyrstu árin eftir sameininguna var hann
24 arkir, en stækkaði síðan og varð
stærstur 28 arkir. Minnstur varð hann
10 arkir (1921), og stafaði það af fjár-
hagsörðugleikum, sem Bókmenntafélag-
ið átti í um þær mundir. En fram úr
þessum erfiðleikum rættist brátt, og
Skírnir varð 15' arkir, og hefir hann
síðan jafnan haldið þeirri stærð eða
verið aðeins stærri. 1961 var hann t. d.
rúmar 18 arkir. Ekki er fyrirhugað að
breyta stærð hans á næstunni.
V ið sameiningu Skírnis og Tíma-
rits Hins íslenzka bókmenntafélags fékk
ritið vitanlega nokkuð af svip beggja
fyrirrennara sinna. Fréttirnar urðu nú
aðeins minni háttar atriði í efni ritsins,
Og síðar voru þær alveg felldar niður.
Efni Skírnis hefir frá 1905 verið marg-
víslegt, og er það að sumu leyti spegil-
mynd af áhugamálum ritstjóranna, en að
öðru leyti hefir ha»n mótazt af menn-
ingarþörfum íslenzks þjóðfélags. Um
tíma flutti ritið nokkuð af smásögum
og kvæðum. T. d. birtust þar fyrsta
sinni sumar beztu smásögur Einars H.
Kvarans, en hann var tvívegis ritstjóri
Skírnis. Miklu minna er nú um fagur-
bókmenntir í Skírni en fyrst eftir sam-
eininguna, enda eiga íslenzk skáld oig
rithöfundar nú miklu hægara um vik
að koma verkum sínum á framfæri en
þá var, svo að tímaritið lítur nú ekki á
það sem sérstakt hlutverk sitt að sækj-
ast eftir slíku efni í samkeppni við
bókaútgefendur.
Sameiginlegt öllum ritstjórum Skírnis
hefir það verið, að þeir hafa haft ríkan
áhuga á þjóðlegum efnum, enda hefir
ritið birt fjölmargt merkra greina um
norræn og íslenzk fræði. Skímir gerir
yfirleitt þær kröfur, að ritgerðir, sem
hann birtir, séu reistar á sjálfstæðri
rannsókn viðfangsefnanna, og er hann
af þeim sökum ekki alls kostar við al-
þýðuskap. Hann hefir allt um það all-
stóran lesendahóp, en sérstaklega ber
þó að taka fram, að hann hefir góða og
vandfýsna lesendur. Færustu menhta-
menn landsins — einkum í hugvisind-
um .— eiga í honum vettvang, þar sem
þeir geta birt niðurstöður rannsókna
sinna. Ef ritgerðir eru þess eðlis, að
þær eru aðeins skiljanlegar örfáum vís-
indamönnum, verða menn að leita til
sérfræðitimarita, og slik rit eru nú nokk-
ur til á íslandi.
Skírnir hefir verið, er og hugsar sér
í nánustu framtíð að verða tímarit
greindrax alþýðu og menntamanna.
Hann er auk þess eina íslenzka tíma-'
ritið, sem um alllangt skeið hefir verið
verulega kunnugt utan Islands.
Forseti Hins íslenzka bókmenntafé-
lags er nú Einar Ólafur Sveinsson
prófessor, og ritstjóri Skírnis er Hall-
dór Halldórsson prófessor.
E ins Oig fram hefir komið í því,
sem sagt hefir verið hér að framan, er
Skírnir elzta tímarit á Norðurlöndum í
þeim skilningi, að ekkert norrænt tíma-
rit, sem nú er út gefið, hefir haldið
sama nafni óslitið jafnlangan tíma. En
„gamli maðurinn", Skírnir, er enn í fullu
fjöri. Hann hefir hugsað sér að halda
göngunni áfram og efla menntir og
fræði á íslandi, vera verndari tungu
oig bókmennta, yfirleitt vera þjóðlegur
og framsýnn — framvegis sem hingað
til.
SVIPMYND
Framhald af bls. 2
ið að leika svartan trúð í gamanleikhúsi.
Nokkru síðar fékk hann fyrsta tæki-
færi sitt á Broadway.
]VÍ eðan Hope var að leika í „Rob-
erta“ á Broadway hitti hann Dolores
Reade í næturklúbb í New York, þar
sem hún söng, og bauð henni að koma
og sjá sýninguna'. Hún þáði boðið og
var meir en lítið undrandi, þegar hún
komst að raun um, að pilturinn, sem
hún hélt að færi með eitthvert auka-
hlutverk, var sjálf „stjarna" sýningar-
in-nar. Þegar hún fór til Flórida til að
syngja þar, hafði hann samband við
hana og lauk þeim kunningsskap með
hjónabandi. Þau eru barnlaus en hafa
ættleitt fjögur börn.
í allmörg ár var Bob Hope meðal
10 tekjuhæstu leikara í Bandaríkjunum.
Fyrir fjórum árum þjáðist hann af blæð-
ingum í auga og var sagt að taka lífinu
með ró framvegis, en hann gat ekki
hugsað sér það, og að nokkrum vikum
liðnum velt hann aftur önnum kafipn.
Svimaköstin, sem hann fær við og við,
virðast ekki fá á hann.
„Ef ég á að fara að taka lífinu með
ró, þá er það eins og einhver skipaði
Elizabeth Taylor að hætta að umgang-
ast karlmenn. Ef ég fæ ekki að heyra
áheyrendur hlæja, get ég alveg ems
dáið. Það er mesta heilsulind, stórkost-
legasta læknislyf í heimi. Ég get ekki
lýst með orðum, hvað það hressir mig.
Mér þykir bara vænt um fólk. Eina
starfið sem ég gæti kannski hugsað mér
að leikhússtarfinu slepptu væri að eiga
veitingahús. Ég held það gæti verið
mjög gaman að heilsa fólki dag eftir
dag“.
H ope starfar enn af sama krafti og
hann gerði fyrir 20 eða 30 árum. Senni-
lega' mun hann hafa meira að gera
í ár en um langt skeið. Á næstunni
hefst hann handa um að gera nýja
kvikmynd, „A Global Affair“, þar sem
hann leikur aðalhlutverkið.
Þegar Dolores kona Hopes var spurð,
hvað hún hefði um mann sinn að segja
á sextugsafmælinu, svaraði hún: „Skop-
ið er hans trúarbrögð.“
Smælki
SÍÐASTLIÐIÐ sumar bað Brigitte Bar-
dot franska póst- og símamálaráðherr-
ann, Jacques Marette, um að hún fengi
síma með leyninúmeri í orlofsvillu sína
í Saint-Tropez, svo að hún gæti dvalizt
þar í friði fyrir sífelldum upphringing-
um angurgapa, sem elta hana á röndum.
Brigitte fékk loforð um leynisímann
— og hún varð svo hrifin og þakklát
ráðherranum, að hún bauð honum að
koma einhvern tíma til Saint-Tropez og
snæða með sér miðdegisverð — en jafn-
framt bað hún hann að hringja til sín
áður, svo að hún yrði viðbúin komu
hans.
Ráðherrann þáði boðið með þökkum.
En Brigitte gleymdi að segja honum hið
leynilega símanúmer sitt — og þegar
hann svo ætlaði að fá númerið upp gefið
í ráðuneyti sínu, fékk hann að vita, að
B. B. væri komin á hinn svonefnda
„rauða lista“, en símanúmer þeirra, sem
á hann eru séttir, eru svo leynileg, að
ekki er hægt að gefa neinar upplýsingar
um þau — ekki einu sinni sjálfum ráð-
herranum. — En Monsieur Marette vildi
ekki missa af því að borða með sjálfri
Brigitte Bardot, svo að hann sendi bara
símskeyti þess efnis, að hann hygðist
„mæta til leiks“ daginn eftir.
★
FAÐIRINN hafði ákveðið, að sonurinn
skyldi feta í fótspor sín — og gerast
kaupsýslumaður. Og hann gaf syninum
ógrynni af hollráðum í vegarnesti. Lauk
hann máli sínu með þessum orðum:
— Og gleymdu aldrei, að það eru
tvær gullnar reglur, sem aldrei má
brjóta, ef maður vill ekki stingast á
hausinn sem kaupsýslumaður; þær eru
fólgnar í orðunum heiffarleiki og varúff.
Sonurinn bað föður sinn að nefna sér
dæmi til frekari skýringar.
— Jú, sjáðu nú til, drengur minn. Ef
þú hefur lofað einhverjum að útvega
honum ákveðna vörutegund á ákveðn-
um degi, þá verðurðu að standa við það
— eins þótt það færi þig fram á gjald-
þrotsbarm.
— Nú-já, en hvað þá um varúðina,
pabbi?
— Já — hm — fullkomin varúð i við-
skiptum er m.a. í því fólgin að gefa
aldrei slík loforð.
g LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
21. tölublað 1963