Lesbók Morgunblaðsins - 23.06.1963, Side 8

Eitt öflugasta vopn
VESTURVELDANNA

\\ V»'V*' V* V*1 'W.V'
Vi'íi’í'\'5'í?8

'&3M&
Eftir Hjálmar Sveinsson
Arið 1958 opnuðust augu
manna fyrir því að þátta-
skil höfðu orðið í sjóhernaðinum.
Þetta varð deginum ljósara, þegar
kjarnorkuknúni kafbáturinn Nautil-
us sigldi frá Kyrrahafi til Atlants-
hafs yfir Norðurpólinn. Með til-
komu kjarnorkukafbátanna hófst
nýr þáttur í sögu kafbátsins, því nú
var hann ekki lengur herskip, sem
gat farið í kaf um stuttan tíma ef
nauðsyn krafði, heldur var hann
orðinn kafbátur í orðsins fyllstu
merkingu, sem gegnir bezt sínu
hlutverki neðansjávar, og er ekki
bundinn við það að koma upp á
yfirborðið á nokkurra stunda fresti.
Með tilkomu þessara báta óx úthalds-
þal kaifbáta geysilega. Þeir geta til dæm-
is siglt áruim saman án þess að endur-
nýja eldisneyti sitt. Ölil 9Ú orka er þarf
til að knýja aftvélarnar fæst frá lítilli
uranium'hle ð slu, . sem ekki er mikið
stærri en greipaldin. En Þó hefur vélar-
aflið aukizit geysilega frá því sem var,
þiátt fyirr það að þörfin fyrir stóra
eldsneytisgeyma og rafhlöður heÆur horf
ið úr sögunni og þannig gefið stóraukið
rúm fyrir vistaverur, ýmis tæki og mat-
væli, en allt stuðlar þetta að auknu
útlhaldsþoli.
f síðasta stríði var hluitverT; kafbát-
anna hið miikilvægasta, þrátt fyrir þær
takmarkanir, er bátiim þeirra tíma voru
settar varðandi djúpskreiði, neðansjávar
ihraða og úthald í kafi. Meðaihraði þýzku
•kafbátanna var t.d. um 8 sjómílur neð-
ansjávar og hinna bandarisku um 10 sjó-
mílur. Á sama tíma var hraði tundur-
spilla 30—36 sjómílur og freigáta 24—26
sjómálur. Hraði kjarnorkukafbáta neðan
sjávar er allt frá 25 og upp í meira en
40 sjómílur neðansjávar, en hraði tund-
urspiLla og freigáta hefur haldizt hinn
saml
M
iT J. argir eru þeir, er álíta, að nú á tím-
séu öll hernaðartæki að undanteknum
eldflaugum og vetnissprengjum úrelt
orðin, en sannleikurinn er sá, að því fer
víðs fjarri, og er þýðing kafbáta í dag
ekki minni en hún var áður, og því til
9önnunar má benda á það, að Sovétríkin
eiga nú hvorki meira né minna en 465
kafbáta, flesta fremur nýrrar gerðar, og
Bandarjkin eiga 176 kafbáta. Fæstir
þessara báta eru kjarnorkuknúnir, en
margir eru þó taldir mjög fullkomnir.
Það, sem gerði smíði kjarnorkukaf-
báta í Bandarikjunum mögulega svo
snemma, sem raun bar vitni, var hin
öra þróun í smíði lítilla kjarnorkuafl-
véla þar í landi. Eins og gefur að skilja
Bátur af Thresher-gerð (t. v.) og
annar af Ethan Allen-gerð (t. h.).
Sá síðarnefndi er Polaris-bátur,
mun stærri en Thresher, enda
getur sá síðarnefndi ekki borið
Polaris.
George Washington (t. v.) og Sea Wolf
(t. h.) Aðeins einn bátur var smíðaður
af Sea Wolf gerðinni og hann er athyglis-
verður að mörgu leyti. Reynt var að
líkja eftir lögun hvals að svo miklu
leyti sem hægt var — og sést það m. a.
vel á stefni bátsins. George Washington
er Polaris-bátur.
var mikils öryggis krafizt áður en hægt
væri að nota slíkar vélar í kafbáta, og
svo virðist sem öllum þeim kröfum hafi
verið mætt, því þau 9 ár, sem kjarnorku-
kafbátar hafa verið í notkun í banda-
riska flotanum hefur aldrei komið fyrir
neins konar slys í sambandi við kjarn-
orkuvélarnar.
Fyrsti kjarnorkukafbáturinn, Nautii-
uis, hljóp af stokkunum 1954 og var tek-
inn í notkun ári seinna. Tilraunir með
hann gáfu mjög góða raun, og fleiri bát-
ar voru smiíðaðir, Sea Wolf, Skate, Sargo,
Sea Dragon og Swordfish, sem allir voru
nokkuð frábrugðnir hver öðrum, bæði
að stærð og hlutverki, og var það gert
til að fá sem breiðastan grundvöll fyrir
kjarnorkukafbátasmiði. Nú eiga Banda-
rílcjamenn um 30 kjarnorkukafbáta í
notkun og 51 í smíðum, en Sovétrikin,
sem urðu seinni til að smíða slíka báta
eiga uim 12 að því að talið er, og Bretar
1. í bandarílska flotanum eru þrjár meg-
ingerðir kafbáta: Árásarkafbátar, sem
gerðir eru til að finna og elta uppi óvina
kafbáta, og Loks eru flugkseytakafbátarn
ir, sem búnir eru Polaris-flugskeytum
og ætlað er að svara árás frá hendi ó-
vinarins með gagnárás á heimaland hans.
A llir fyrstu kjarnorkukafbátarnir,
sem taldir voru upp að ofan, eru nú
árásarkafbá tar, en auk þeirra hafa ver-
ið smíðaðir 6 kjarnorkukriúnir árásarbát
ar af Skipjack gerð, en þeir ollu gjör-
byltingu í smíði bandariskra kafbáta,
vegna hins nýstárlega skrokklags síns.
Skrokkur þeirra er dropalagaður og mjöe
rennilegur og turninn á þeim er stað-
settur framarlega og er hann mjög grann
ur og straumlínulagaður. Þeir voru til
skamms tíima hraðskreiðustu og djúp-
skreiðustu kafbátar heimsins og gang-
hraði þeirra neðansjávar um 35 sjó-
mílur og komast þeir niður á minnsta
kosti 800 feta dýpi. — En þeir eru
ekki einungis hraðskreiðir og djúp-
skreiðir, heldur eru þeir einnig snarari
í snúingum en nokkrir kafbátar á und-
an þeim. Þeir geta „flogið“ í vatninu
eins og flugvél í loftinu. Þeir geta klifr-
að og steypt sér mjög bratt og hratt,
þeir geta velt sér og tekið krappar beygj-
ur með því að halla sér eins og flugvél-
ar. Þetta er gert mögulegt með því að
staðsetja nokkurs konar vængi á turn-
inum, sem virka eins og hæðar- og hall-
arstýri, auk endurbættra stýrisugga aft-
ast á bátnum. Til að nýta sem bezt þetta
nýja fyrirkomulag eru þessir bátar bún-
ir sarns konar stjórnarvölum og flug-
vólar nota. Sama stjórnuggafyrirkomu-
lag er notað á Polaris- og Thresher kaf-
bátunum.
Sú gerð kjarnorkukafbáta, sem einna
mest hefur verið ræbt um, eru Polaris
bátarnir, enda ekki að furða, þegar þess
er gæbt hve mikilvægu hlutverki þeir
gegna í vörnum vestrænna þjóða. Að-
alikosturinn við þessa báta er sá, að þeir
geta legið í felum í djúpinu einhvers-
staðar í færi við 9kotmörk sín, þar sean
óvinurinn veit ekki um þá, og síðan
sent, ef þýrf krefur, 16 Polaris-flaugar
hver á skotmörk í 2000 til 4000 km fjar-
lægð, eftir því hvaða gerð Polaris-flaug-
anna þeir eru búnir.
Arið 1957 voru fyrst hafnar rann-
sóknir á möguleikum á smíði eldflauga,
er skjóta mæbti frá kaifbátum neðan-
sjávar. Lockheed verk9miðjurnar töldu
er skjóta mætti frá kafbátum neðan-
sávar. Lockheed verksmiðjurnar töldu
sig geta smíðað skeyti, sem væru nægi-
lega lítil, langdræg og örugg til að hægt
væri að skjóta þeim frá kafbátum. Var
þá hafinn undirbúningur að smíði 9keyt-
anna og kafbáta til að bera þau, og var
miðað við að fyrstu bátarnir búnir þeim
kæmu í notkun 1965. En þá kom upp í
Bandaríkjunum ótti um að Sovétríkin
væru koimin langt á veg með að öðlast
yfirburði yfir vesturveldin hvað snerti
fjölda milliálfuskeyta. Var þá Polaria
áætluninni hraðað eins og hægt var.
Nýbúið var að leggja kjöl að nýjum
Skipjack kafbáti, en hann var nú skor-
inn í sundur og 120 feta löngu stykki
bsett inn í til að rúma 16 skotihylki fyrir
Polaris og annan aukaútbúnað. Þessi
bátur var síðar nefndur George Wash-
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
21. tölublað 1963