Lesbók Morgunblaðsins - 01.03.1964, Blaðsíða 11

SIGGI SIXPENSARI
CIZ.. \

Í * \!
A erlendum bókamarkaði
Ævisögur o. fl.
Boswell’s Journal of a Tour to
the Hebrides with Samucl Jolui-
son LL. D., 1773. Ed. from the
orginial manuscript by F.A. Pottle
and C.H. Bennett. Heinemann,
55s. 1963. Útgáfan frá 1936, aukin
og leiðrétt, byggð á dagbókum
Boswells, sem fundust á árunum
1925—1949. Nokkuð frábrugðin
eldri gerðinni, sem fyrst var
prentuð 1785, ferðabók Johnsons
var fyrst prentuð 1775.
Empress Josephine. Ernest Knap-
ton. Harvard, $6.95.
Mjög læsileg bók.
Römertum und Völkerwanderung.
Fr. Behn. Cotta 1963. Áhrif Róm-
verja og grikkja á þjóðirnar í
Norður-Evrópu, og áhrif þessara
þjóða á rómverzka heimsveldíð.
Arabien. A. Grohmann. Beck
1963.
Menningarsaga Arabíuskagans til
forna (fyrir daga Múhameðs).
Vandað og ítarlegt rit um lítið
rannsakað efni.
Listir.
The Connoisseur Year Book 1964.
Ed. by Alan Osborne. 42s. Bók,
sem bæði er ánægjulegt að lesa
og skoða.
Delacroix. Rene Huyghe. Thames
& Hudson, £ 9/9—1963.
56 litmyndir, 371 svart hvítar
inyndir og auk þess skissur og
riss. Glæsileg bók.
Encyclopaedia of Modern Arc-
hitecture. Gerd Hatje. Thames
& Hudson, (paperback) 35s.
446 myndir, ágætt yfirlit um nú-
tíma byggingarlist.
Forgeries, Fakes and Reprodu-
ctions. George Savage. Barrie &
Rockliff, 45s. 1963.
Handbók fyrir safnara um fals-
anir og eftirmyndagerð, mál-
verka, postulíns, húsgagna, högg-
mynda og annarra listgreina. Höf.
er þekktur sem listmunasali og
hefur skrifað töluvert um þessi
efni.
Primitive Art. Leonhard Adam.
4th ed. Cassell, 21s. 1963. Þetta
rit kom fyrst út 1940, og er nú
ennþá eitt bezta fáanlega rit um
þetta efni.
Moorish Spain: Cordoba, Seville,
Granada. Enrique Sordo. Elek
Books, 70s. 1963.
Listasaga Spánar á máratíman-
um 711—1492. Wim Swaan tók
myndirnar. Höfundur er sagn-
fræðingur og gagnrýnandi.
Greek Pottcry. Arthur Lane. 2nd
ed. Faber, 45s. 1963. (
Höfundurinn var safnvörður í
Victoria & Albert Museum, leir-
keradeild.
Kokoshka. Ludwig Goldscheid-
er. . . Phaidon Press, 27/6—1963.
Málarinn vann að þessari bók
með höfundinum, og gefur það
bókinni stóraukið gildi.
Skáldrit.
The Collected Poems of Geoffrey
Grigson, 1924—1962, Phoenix, 42s.
Grigson er vel þekktur blaðamað-
ur og gagnrýnandi og einnig
ágætt skáld.
Oiseaux. Saint-John Perse. Galli-
mard, 8.50 NF. Nýjasta ljóðasafn
nóbelshöfundarins frá 1961.
After the Fall. Arthur Miller.
Viking, $3.50. Nýjasta leikrit
Millers.
Two by Two. David Garnett.
Longmans, 16s. 1963. Skemmtileg
endursögn úr Biblíunni, um
syndaflóðið og, útgerð Nóa.
One Fat Englishman. Kingsley '
• Amis. Gollancz, 18s. 1963. Satira.
New Poems. Lawrence Durrell,
editor. Hutchinson, 21s. 1963.
P.E.N. úrval nútíma ljóða.
Ten Great Plays. Shakespeare.
Hamlyn, 50 s. Fagurlega útgefin
bók, myndskreytt.
The Artist. Jan de Hartog. H.
Hamilton, 21s.
Sagan af hollenzkum dreng, sem
dreymir um hafið og listir.
Dust in my Throat. John Farri-
mond. Harrap, 15s. 1963. Átakan-
leg saga námumanns.
Glint of Spears. Anthony Leje-
une. Macdonald, 16s. Ævintýri í
Kongó.
What is Happening. J. Nicholas
Iannuzzi. Yoseloff, 18. Bóhemar
og dárar í Greenwich Village,
N.Y.
Alíræði, orðabækur,
handbækur, safnrit.
Brewer’s Dictionary of Phrase
and Fable. 8th ed. Cassell, 42s.
1963.
Bók, sem upplýsir um ýmislegt,
sem ekki finnst í venjulegum al-
fræðiritum, auk þess skemmtilega
rituð.
Encore. The Sunday Times Book.
Second Year. Ed. by L. Russell.
Michael Joseph, 25s. 1963.
Síðu-Halls.
’IÍ Jóhann Hannesson:
v,' Jj ÞANKARÚNIR
* ið hverja smásál ég er í sátt“, segir einn af skáld-
jöfrum vorum. Vér skiljum nokkurn vegin við hvað hann á.
Hins vegar hefir Ágústínus kirkjufaðir sýnt fram á hve var-
hugavert er að hugsa sér stærð sálna í líkingu við stærð hluta.
Stærð sálar eða smæð fer eftir þrótti hennar og mikillar eða
lítillar lífcingar við skapara hennar.
Til eru þjóðir, sem taka hugtakið smásál'mjög bókstaflega.
Hugsa sér sumir sálirnar á stærð við spörfugla, aðrir á stærð
við hvíta maðka, flugur eða fiði'ildi. Til eru ættbálkar, sem
gera sér snörur til sálnaveiða og búr til að geyma sálir í. Enn
aðrir telja að sálir skríði inn í beinin og leynist þar lengi. Fara
sumir í leiðangra til annarra ættbálka til að veiða sálir og ná
á sitt vald. Má síðar hafa gagn af sálum þessum. Að vísu hugs-
um vér á aðra lund, en bæði eru sálnaveiðar og smásálir lif-
andi orð með þjóð vorri og staðreyndir í lífi hennar.
H
vort munu sálir mánna hafa vaxið eða minnkað eftir
tilkomu vísindanna? Að dómi Freuds hefir „hin einfeldnings-
lega sjálfsást mannkynsins" orðið fyrir þrem miklum áföll-
um fyrir dáðir vísindanna; hinu fyrsta með breytingu heims-
myndarinnar, öðru með tilkomu Darwinskenninganna, og hinu
þriðja og mesta með sálfræðirannsóknum, „sem munu sýna
sjálfinu að það er ekki einu sinni húsbóndi í sínu eigin húsi,
heldur verður-að halda sér að sparlegum fregnum um það, sem
óafvitandi á sér stað í sálarlífinu“ (Schjelderup; Det skjulte
menneske, bls. 38). Er þessi ummæli Freuds víða að finna í
öðrum bókum. Sem betur fer virðist sálfræðin geta bætt nokk-
uð úr því tjóni, sem hlotizt hefir af tveim síðargreindum á-
föllum, og eins og Schjelderup segir, hjálpað mönnum til að ná
hinu Ibsenska marki: „Maður, ver sjálfum þér líkur“. (D.s.m.
62). Sálum vorra tíma er því ekki alls varnað, þrátt fyrir öll
áföll, ef sálfræðinga nýtur við. Bæti nú geimferðirnar oss upp
hið fyrsta áfall, má vera að vér endurheimtum hið forna
drembilæti og stærð í eigin augum. Það fer ekki á • milli
mála að vísindin efla alla dáð — og ódáð.
Vera má þó að svo einfalt sé málið ekki, þarf vel
að athuga sinn gang. Smásálin hefir löngum hæft lítilmennum,
sem kengbogin eru inn í sig sjálf. Hætt er við að til kunni að
vera lögmál um viðhald smásálnanna. Smásálin sér t.d! eftir
nokkrum krónum, ef notaðar eru til hjálpar bágstöddum mönn-
um fjarri oss, svo sem í Afríku.* Hins vegar eru það ekki smá-
sálir einar, sem dettur í hug sjúkrahús þegar kirkja sést —
eða öfugt, og hugsa til skóla þegar þær sjá kirkju. í mörgum
borgum heims standa þrjár byggingar mjög nálægt hver
annarri, og „kom“ kirkjan þeirra fyrst. Þar tóku svo sálir
manna út nokkurn vöxt, svo þær gátu byggt hinar stofnanirn-
ar. Er þetta kunnugt flestum sálum í vorum hluta heims, sem
orðnar eru ormum stærri. í öðrum heimshlutum blasir þetta
víða beint við augum.
Spurning er einnig hversu vel oss gengur að láta þær sálir
vaxa, sem oss er trúað fyrir, svo sem í skólum. Sögukennsl-
unni er ekki um stórsálir mannkynsins gefið, heldur treður
út heila unglinganna með „nöfnum, ártölum og staðreynd-
um“ herforingja, sem öðrum betur dugðu til að drepa menn.
Hugsjóna- og mannúðarsagan er sett hjá, oft því miður einn-
ig vísinda- og tæknisaga. Skurðgoðafræði er hins vegar í há-
vegum höfð, en siðfræði má helzt ekki nefna. Óafvitandi feta
menn í fótspor Hitlers, smækka sálirnar og kengbeygja til
illra verka, „allmahlich" að vísu og ekki jafn ruddaleg og hann.
E
g átti eitt sinn tal við ungan, háskólamenntaðan rúss
neskufræðing þýzkan, um Nansen. „Hann var mikill heim-
skautafari" sagði hann. Þegar ég sýndi honum myndir frá
mannúðarstarfi Nansens í Rússlandi og neyðina þar, varð hann
mjög undrandi — og hafði þó dvalið níu ár í þessu landi,
Einn maður vorrar aldar hefir með þjóð sinni hlotið heitið
„stórsál“ — ,Mahatma‘ — (sbr. sanskrít Maha- (í ss.) stór, og
atman, sál) og gerði frægt um heini allan. En margir ættu
heitið eigi síður skilið — og auk þess að um þá væru ritaðar
bækur óg kenndar á voru máli, svo sem Fliednar, Wichern,
Bodelschwingh, Carey, Livingstone, Wilberforce, Comenius,
Pestalozzi, von Spee og fjölmargir aðrir, konur og karlar
margra alda, úr skóla, kirkju, sjúkrahúsi; mikilmenni í mann-
úðarstörfum alls konar, tónlist og vísindum. Þá yrði auð-
veldara að ala upp stórar sálir í glæsilegum líkömum upp-
vaxandi kynslóða.
8. tölublað 1964
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H