Lesbók Morgunblaðsins - 26.07.1964, Blaðsíða 4

•e
Getur barniö þitt
hætt aö reykja?
Eftir Robert og Phyllis Goldman
S kömmu eftir að landiæknis-
skýrslan kom út, gerði snyrtileg, fer-
tug móðir í New York samning við
sautján ára son sinn: Ef hann vildi
hætta að reykja vindlinga, lofaði
hún að hætta líka. Áður en vika var
liðin, tóku þau mæðginin að læðast
inn í baðherbergið á víxl, læsa dyr-
unum, opna gluggann og svæla af
fullum krafti. „Ég hélt, að hann
mundi að minnsta kosti ha!da sinn
hluta samningsins", sagði móðirin
og var kindarleg á svipinn. É„g hef
reykt í tuttugu ár, en hann ekki í
jafnmarga rnánuði".
Sú móðir hefur fengið að reyna
hið sama og svo margir aðrir for-
eldrar eru rétt núna að uppgötva. Á
þessari sérstöku eyju, sem er dval-
arstaður unglinganna, geta reylcingar
verið jafnalvarlegt barúttuefni eins
og drykkjuskapur og kynmök. Hvert
þeirra færir unglingnum sína teg-
und áhyggna — en ung/ingsárin eru
timi ruglings og félagslegrar bylting-
ar.
Hvatningamar til reykinga standa
á unglingunum úr öllum áttum —
fordæmi foreldranna, undirróður
kunningjanna, trú unglingsins sjálfs
á reykingum, sem einskonar að-
göngumiða að fullorðinsámnum, aug
lýsingamar um, að vindlingar séu í-
mynd karlmennsku fyrir drengi og
girnilegheita fyrir stúlkur. „Hvers-
vegna reykja krakkar?" spurði sex-
tán ára Chapaqua-drengur. „Nú, það
er móðins. Það sýnir að maður er
kaldur. Það er karlmannlegt. Það
er gott til þess að vera ekki minni.
en hinir. Og þó ekki sé annað, þá
em margir foreldrar andvígir því.
Og við erum með öllu, sem þeir
eru á móti“.
E n jafnvel þótt uppreisnarhug-
anum sé sleppt, eru vindiingar býsna
tvíeggjaðir gagnvart unglingnum_
Hann kann ekki að vita mikið um
Kýpur, Zanzibar eða Suður-Vietnam,
en hann kannást vel við landlækn-
isskýrsluna. Hann veit vel, að „vindl
ingar auka mjög dánartölu af sér-
stökum sjúkdómum og þannig um
leið heildartöluna". Ætíð síðan
skýrslan kom út, hafa gagnfræða-
skólanemendur og stúdentar rifið
hana L sig á hávaðafundum, komið
með spumingar út af henni í tím-
um, og tætt hana sundur við hvern,
sem hlusta vildi.
„Við sátum allir á gólfinu í svefn-
salnum okkar og svældum eins og
vitlausir menn og lásum skýrsluna'*
serir einn nýsveinn í Bryn Mawr.
„Við x-:.ssi.m, að v'ð áttum ekki að
reykja, en svona vnr það nú baia.
Nú getur hver, sent. stelur frá msr.ni
s>garettu. sagt: „Þakkaðu guði fyrir.
Ég er að lengja 'Jífið þitt um '4
mínút'K'" Það er mikið til af ka dr-
an^legri fyndni f bessu tagi.“
f mörgum skó'um efndi skóla-
stíórnin til funda. ti' þess að for-
dasma vindlingareykinear. f Fie' i
ston- skólanum í Riverdale, til dæmis
að taka, var fundur fyrir allan skól-
ann. þar sem hlustað var á náttiiru-
fræðikennarann halda fram skýrsl-
um yfir lungnakrabba af völdum
reykinga (sem margir af hinum
greindari nemendum drógu mjög í
efa); og stærðfræðikennari skamm-
aði það sem hann nefndi heimskuna
í sígarettuauglýsinmim, og skóla-
stjórinn flutti ræðu um sina eigin
baráttu við vindlingareykingar.
„En ég efast nú um, að þetta hafi
mikil áhrif", seeir einn 16-ára nem-
andi skólans. „Fáeinir krakkar hafa
keypt sér pípur og eru að reyna
þessa litlu vindla, en flestir þeir,
sem reykia vindlinga, eru ánetjaðir.
Þeir halda sér að- sígarettunum".
Og þessi frásögn er staðfest af
þeim fáu áreiðanlegu skýrslum, sem
fyrir hendi eru um reykingar ungl-
inga. Meira en einn af hverjum
þremur unglingum landsins reykir
vindlinga. Og talan virðist skriða
upp á við um einn eða tvo af hundr-
aði ár hvert. Því nærri sem bekk-
irnir eru í skólunum, því hærri
hundraðshluti nemenda reykir. En
eins og menn mun gruna, eru ungl-
ingar miklu ólíklegri til að byrja að
reykja, ef hvorugt foreldranna reyk-
ir.
En hvað geta foreldrar gert til að
stuðla að því, að börn þeirra á ungl-
ingsaldri fari ekki að reykja, eða hætti
því, hafi þau verið byrjuð? Sérfræð-
ingar játa, að til þess þurfi sérlega
mikla samvinnu og drengskap af
beggja hálfu. En hér koma tíu atriði,
sem kynnu að geta orðið að gagni:
1 Ef til vill er öflugasta ráðið til
að fá unglinga til að hætta við vindl-
ingana, framkvæmdir af hálfu foreldr-
anna sjálfra. Ef foreldrarnir hætta sjálf
ir að reykja, er það öflug áminning fyr
ir syni þeirra og dætur.
„Hvernig er hægt að ætlast til, að
unglingar hætti að reykja, ef foreldr-
ar þeirra halda því áfram?“ segir dr.
Joan Morgenthau, yfirlæknir unglinga-
deildarinnar í spítala í New York. „Ung
lingurinn er sífellt að leita sér að „að-
göngumiða að fullorðinsárunum". Ef
hann verður þess var, að foreldrar
hans og aðrir, sem hann ber virðingu
fyrir, svo sem læknar, kennarar éða
prestar reykja ekki, og að reykingar
séu ekki neitt nauðsynlegt fullorðins-
einkenni, kann svo að fara, að hann
byrji áldrei“
„Ef ■ smábörn ein reyktu“, segir dr.
Dan Castriel, sálfræðingur í New York,
„mundu unglingar ekki hafa r.eina löng-
un til að fara að stæla þau. Þá yrði ekk
ert vandamál til staðar. En unglingar
stæla hinsvegar fullorðna; það er mein-
ið!“
Stáðreynd er, að margir unglingar á
New York-svæðinu hafa orðið svo á-
hyggjufuilir um velferð foreldra sinna,
eftir lestur skýrslunnar, að þeir hafa
grátbeðið þá að hætta að reykja — en
án árangurs.
2 Viðræður við unglinga um reyk
ingar, ættu að fara fram í einrúmi og
hálfum hljóðum. Það hefur ekki ann-
að en mótþróa í för með sér að ætla að
spýtufóðra þá á lífsreglum. Eins og dr.
Joseph Cramer, barnasálfræðingur, hef-
ur bent á: „Stöðugt nudd er gjörsam-
lega þýðingarlaust. Foreldrum þýðlr
ekkert að segja „Nú gerirðu svo vel að
hætta að reykja“, og hóta refsingu ella.
f stað þess ættu þau að ræða málið ró-
lega og ofsalaust, Vsvara spurningum og
gefa upplýsingar. Ákvörðunin um að
hætta að reykja verður að koma frá
barninu sjálfu, þegar því sjálfu þókn-
ast!“
f framhaldi af þessu segir frú Liíian
Opatoshu, aðstoðarkona við barnaupp-
eldi: „Það verður að skilja vindlinga-
reykingar frá öðrum deilumálum ungl-
inga og foreldra, og meðhöndla þær að-
skildar frá öllum öðrum deilumálum.
Foreldrar ættu að lýsa því sem beínni
áhættu — rétt eins og það er hættulegt
ungu barni að ganga yfir götuna í trássi
við umferðarljósin.
fegurðar-grundvelli. Reykingar upplila
tennurnar, geta gert fólk andfúlt og lit-
ar fingurna. Sumir horaðir drengir eða
stúlkur geta orðið tilleiðanleg til að
hætta að reykja, af því að með þvi
móti geti þau fitnað.
„Unglingar hafa afskaplega miklar á-
hyggjur af heilsu sinni yfirleitt og lík-
amsþroska sínum“, segir dr. Morg-
enthau.
„Þessar áhyggjur geta foreldrar notað
sér, sem vilja láta börnin hætta að
reykja. EÆ unglingurinn sannfærist um,
að reykingar séu skaðlegar heilsu hans,
mun hann hugsa sig um tvisvar, áður
en hann fer að reykja að staðaldri".
Tc Leggið áherzlu á það, að ta’.a
sitt ráð í tíma, hvað heilsuna snertir.
Ein ástæðan til þess, að unglingar halda
áfram að reykja er sú, að á 15-16-17
ára aJdri geta þeir ekki haft neinar á-
hyggjur af sjúkdómi, sem ekki kemur
fyrr en eftir 30-40 ár. Þessvegna verða
foreldrar að leggja áherzlu á þau atriði
málsins, sem geta komið stax í ljós, svo
sem mæði, höfuðverki og slen, sem
stafar af vind!ingareykingum, jafnvel
hjá unglingum. En áhrifamest er þó
að geta vitnað til einhvers nákomins,
sem er sjúkur vegna vindlingareykinga.
Ein móðir í Manhattan segir svo frá:
„Ég gat ekki fengið dóttur mína til að
hætta að reykia fyrr en sorgaratburð-
ur gerðist í fiölskyldunni. Frænka, sem
okkur þótti öllum svo vænt um, sýkt-
ist af lunenakrabba. Dapinn sem dótt-
ir mín frétti það, steinhælti hún að
reykja“.
3 Útvegið un^ingunum eitthvað
til að dunda sér við, sem petur leilt
hugann frá vindlingunum. Frú Opat-
oshu seeir, að ein vinkona hennar hafi
keypt litla vindla, pipor, vindlinga-
munnstykki með plat-vindlingum í og
fjötda annarra leikfanga, til þess að
halda 17-ára dóttur sinni frá reykinrr-
um. „Þá kvartaði stúlkan yfir því. að
hún væri í vandræðum með hendurn-
ar á sér, svo að móðir hennar keynti
handa henni leir. kítti og máiaraáhöld.
Þetta dugði. Stúlkan er hætt að reykja.*4
o Notið ykkur séráhugamál ungl-
inganna. Suma drengi má fá ofan af
því að reykja, af því að það spilli getu
þeirra við íþróttir. Sumar stúlkur má
fá ofan af því á hreinum félagslegum og
U Veitið unglingnum siðferðilegen
stuðning ef hann gerir tilraun til að
hætta að revkja og ýtið undir sjálfs-
traust hans. Ef unglinpurinn ykkir seg-
Framhald á bls. 13
4 LESBÖK MOHGUNBLAÐSINS
25. tölublað 1964
t