Lesbók Morgunblaðsins - 26.07.1964, Blaðsíða 11

'AVE VER AN'fTHIM r
THE PONFIRE,MISSUS!
'ANG ON
A /VHNUTE
PUTME
ÞOWNf
CAN'T NER
TAKE A fl
JOKE —!\

Áttu eitthvað á eldinn?
Geturðu ekki tekið gamni?
Bíddu andartak.
Slepptu mér!
SIGGI SIXPENSARi
Á erlendum bókamarkaði
( Heimspeki
! Aristotle. G. R. G. Mure. Oxford
tJniversity Press. A Galaxy Book.
$ 1.65. 1964.
I Aristóteles er fæddur 384 og
dáinn 322 fyrir Krist. Faðir hans
: var læknir við hirð Makedóníu-
’ konungs í Pella. 17 ára íer hann
i í skóla Platons 1 Aþenu, og þar
dvaldi hann þar til Platon deyr.
Hann var kennari Alexanders
nokkurt skeið. Síðar sezt hann að
skammt frá Aþenu og stofnar þar
skóla, með stuðningi Alexanders
mikla. Við dauða hans fer hann
til Kalkis og þar deyr hann 322.
Aristóteles er svo lýst að hann
hafi verið sköllóttur, augnsmár og
einstaklega mjófættur, einnig er
sagt að hann hafi verið töluverð-
1 ur sundurgerðarmaður í klæða-
| hurði. Hann er sagður hafa verið
háðslegur á svip, og oft leikið
háðsglott um varir hans, sem var
kannski eðlilegt.
I Rit hans sem eftir hann liggja
eru þrennskonar. Rit ætluð al-
menningi, aðallega sett saman á
fyrri hluta ævi hans, þau rit eru
töpuð. Þau hafa verið 1 samræðu-
formi, eins og algengt var meðal
Hellena. Safn athugagreina og
minnisgreina, nú týnd. Og loks
beimspekileg og vísindaleg rit,
sem hafa varðveitzt.
I Aristóteles er einn mesti andi,
sem uppi hefur verið, og áhrif
hans eru geysileg fyrr og nú.
Hann var nokkurs konar alfræði
orðabók fornaldar og miðalda.
Rit Mures er hentugt fyrir alla
þá, sem kynnast vilja kenning
um hans og hugmyndum, þetta er
inngangur að kenningum Aristó-
telesar, vandaður og nákvæmur.
Efnið er samþjappað og skipu-
lega framsett, furðumikill fróð-
leikur f ekki stærra riti. Bókin
er 280 síður.
Nýjar Penguln-bækur
The Confessions. Rousseau. Pen-
guin Books 8/6. 1963.
Þessi ein frægasta og opinská-
asta sjálfsævisaga er nú prentuð
í fjórða sinn í Penguin-
útgáfu. Rousseau reynir að segja
allan sannleikann um sig í þessu
riti og skapaði með því listaverk,
sem á fáar hliðstæður. Áhrifa
þessa verks gætir síðan í bók-
menntum, meðal annars í verkum
Prousts, Goethes og Tolstoys.
Aldarfarslýsingin á fáar hlið-
stæður og sjálfslýsingin líkast til
engar.
The Brothers Karamazov. Fyodor
Dostoyevsky. Penguin Books 6/.
1963.
Ein mesta skáldsaga sem skrif-
uð hefur verið. Þessi þýðing er
gerð af David Magarshack og
þykir taka fyrri þýðingum fram
á ensku. Penguin hefur einnig
gefið út „Glæpur og refsing",
„Djöflarnir“ og „Idjótinn* í þýð-
ingu Magarshacks.
Hadrian the Seventh. Fr. Rolfe.
Penguin 5/—
Rolfe var fæddur 1860, lifði lífi
umferðamanns og dó í Feneyjum
1913. Sérvizka, skapofsi og
þrjózka einkenndu hann. Hann
m ■ ■ ' 'fm t Jóhann Hannesson:
^ í sa ' m tfcjL bANKARÚNIR
M
eðal afþróunareinkenna menningar, sem er í sundur-
lausn, er skrópiff. Þá er ekki aðeins um að ræða skróp krakka,
sem eiga að vera í skóla. Slíkt skróp er að visu nógu alvarlegt
einkenni í sjálfu sér, enda hafa velferðarríkin komið á fót
skrópskólum, ekki til þess að kenna krökkum að skrópa, held-
ur til þess að halda uppi svo föstum aga að þau skrópi ekki.
Alvarlegra er skróp fullorðinna manna, sem fram kemur í
því að þeir afrækja þau verk, sem þeim er trúað fyrir, eða eiga
að leysa af hendi samkvæmt eðli köllunar sinnar. Nú er ekki
þar með sagt að skróparinn noti ekki tímann, en í stað þess
að ganga hreint að verki, tekur skróparinn til við einhvern
hégóma eða brask, notar vit o|g tíma til fánýtra hluta.
Þannig geta elskendur og hjón skrópað frá kærleikanum.
Konur kunna að skrópa frá litlum börnum sinum til þess að
geta haldið áfram að taka þátt í því glitrandi gleðilífi ungmeyj-
anna, sem þær eitt sinn lifðu. Karlar skrópa frá skyldum sínum
við konu og börn. Erlendis' virðist það vera að snúast upp í
eins konar faraldur að karlar hverfi frá konum og börnum, og
ekkert spyrjist til þeirra framar — og furða vísindamenn sig
á fyrirbæri þessu og flytja um það fyrirlestra við háskóla.
Verður ekki betur séð en að við muni taka það ástand, sem
Kínverjar greina frá í fornum ritum, að börn þekki aðeins
mæður sínar, en ekki feður.
Valdhafar skrópa frá stjórnarstörfum. Það hefir oft komið
fyrir í sögunni að valdhafi hefir orðið svo fíkinn í gleðskap
og listir að stjórnvizkan hefir að engu örðið, en ríkið að rek-
aldi, sem aðrir valdhafar hirtu þegar tími var til kominn. Kín- •
versk saga greinir frá keisara, sem gerðist svo gleðigjarn, að
hann gætti ekki að sér fyrr en hann var orðinn fangi fjand-
manna sinna, en þeir settu hann í búr og höfðu til sýnis og
gáfu honum heitið „Gleðinnar prins“. Neró lék á fiðlu meðan
Rómaborg brann og skellti síðan skuldinni á kristna menn.
Sumir landar vorir verða stórhrifnir af nautaati á Spáni, þótt
ekki geri þeir neitt at í íslenzkum nautum.
P
*■ restar skrópa frá embættisverkum og afrækja söfnuði.
gerðist kaþólikki og vildi verða
prestur, en fékk ekki vígslu vegna
skapsmunalegra ágalla. Hann
dvaldi lun tíma í Róm og las mið
aldafræði, og það var þar sem
hann tók sér nafnið Corvo bar-
ón. Bezt þekktu verk hans eru
Chronicles of the House of
Borgia, Don Tarquinio og þessi
bók.
I Claudius. Claudius the God.
Robert Graves. Penguin 10/—.
Ódýr útgáfa af þessum vinsælu
skáldsögum. Það eru fáar bækur,
sem eru eins fallnar til að kynna
mönnum andrúmsloftið í hinni
fornu höfuðborg heimsins og þess
ar bækur Graves, andrúmsloftið
eins og Graves álítur það hafa
verið.
The Glass Village. Ellery Queen.
Penguin 3/6.
Endurprentun á verðlaunareyfara
frá 1954.
Exile and the Kingdom. Albert
Camus. Penguin 2/6.
Þetta eru sex smásögur. Fjórar
þeirra gerast í Alsír á mörkum
eyðimerkur og byggðar í lands-
lagi sem vekur með mönnum
eilífðarkennd takmarkaleysisins
og þrúgandi vanmáttarkennd
gagnvart hinum endalausu víð-
áttum.
Á síðmiðöldum sátu prelátar í borgum og lifðu praktuglega, en
héldu fátæka kapellána til að annast þjónustu, en þeir kunnu
lítt*til verka annað en að tóna og framkvæma seremóniur.
Myndaðist þá orðasambandið „la trahison des clercs“, það er
að segja svik klerkanna, og má vera að menn hafi hugmynd
um hvað átt er við. En söfnuðir geta líka skrópað, og vér
kristnir menn, einn og einn, eða margir saman, frá trú og góð-
um verkum.
„La trahison des clercs“ hefir hins vegar verið tekið upp á
ný og hagnýtt um menntamenn, sem skrópa frá skyldum sínum
við eigin menningu og þjóðfélag. Erfiðara er að greina þetta
skróp en skróp krakka í skóla. Þegar forstjórinn er ekkj við,
kann svo að vera að hann skrópi, en svo kann einnig að vera
að hann þjóni föðurlandi eða fyrirtæki á öðrum stað en hin-
um venjulega. Skróp menntamannanna — svo notað sé hið
vægara orð — er fremur fólgið í fúski og káki en í athafna-
leysi. í skólum getum vér kennt alla stafkróka málfræðinnar
og stærðfræðinnar eins vel og lög gera ráð fyrir, en látið
nemendur frá oss fara án þess að hjálpa þeim til að eignast
mannvit og lífsvizku og þá lífshrifningu, sem gerir menn ham-
ingjusama og ánægða í köllunarstarfi sínu. — í háskólum Ev-
rópu, þar sem hið akademíska frelsi ríkir, geta stúdentar
„skrópað" nálega eins og þeir vilja, án þess að kennarar fái
að gert — en þeir geta einnig notað frelsið til þess að gera
mikið gagn og taka út mikinn þroska.
D
•*-*-ithöfundar og blaðamenn geta rangsnúizt á þann veg
að þeir skrifi andlausar bækur í góðu bandi eða greinar, sem
ekki eru annað en stagl og skammir um náungann, án mál-
efnalegs kjarna. Þannig hættir andlausum rithöfundum við því
að líkjast morandi rekadrumbum í straumi, sem enga athygli
vekja, nema því aðeins að árekstur verði. Fræg menningar-
málanefnd erlendis bar þá spurningu fram fyrir nokkra unga
rithöfunda hvers vegna þeir skrifuðu svo dapurlega, og hvers
vegna bækur þeirra snerust svo mjög um níðinga, svikara og
ofbeldisseggi sem raun bar vitni. Höfundarnir svöruðu því til
að þess konar efni væri þeim hugleikið og um það yrðu þeir
að skrifa. Nú er mér kunnugt að sumum mönnum er mjög
hugleikið að skjóta, bæði bandittum og hermönnum, en sá
munur er á að hermenn vilja verja land sitt, en bandittar hugsa
einhliða um eigin hag og svífast einskis. -
Hér er sjálfsprófun nauðsynleg. Skrópum vér í skóia lífsins?
Göngum vér á glötunarvegi, eins og hið hebreska sálmaskáld
segir, eða á hinum eilífa vegi í skóla lifsins, með náunganum,
með Guði? I
25. tölublaS 1964
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS H