Lesbók Morgunblaðsins - 18.10.1964, Page 11

The Diaries of Franz ' Kafka
1910-23. Edited by Max Brod.
Penguin Books (Peregrine). 1964.
18/6.
Dagbækur Kafka komu fyrst út
á þýzku í Bandaríkjunum 1948.
Eftir stríðið var þessi höfundur
í hvers manns munni og er enn.
Hann er ráðgáta bókmennta
nútímahs. Impressj ónistar, ex-
istensjalistar og jafnvel kirkj-
unnar menn vilja telja sér hann.
Sumir kalla hann arftaka
Dostoévskys aðrir arftaka
Kierkegaards. Max Brod vinur
hans og útgefandi þessarar út-
gáfu telur slíka flokkun vera
tómt tal. Dagbækurnar ná frá
1910-23. Kafka deyr fertugur.
Dagbækurnar tjá ótta hans, ein-
angrun, sektarkennd og útskúf-
un. Þessi stöðugi ótti og útskúf-
unarkennd voru hans heimur
eins og hann birtist í dagbókunum.
Öðru hvoru glittir í annan heim,
heim hinna óttalausu og heims-
vönu, hann talar um íöður sinn,
sem hann dáði, og konuna, sem
hann vildi, en gat ekki fengið
sig til að kvænast. Kaíka fæddist
í Prag 1883. Faðir hans var efn-
aður Tékki og Gyðingur. Kafka
las lög í fyrstu, áleit að sú at-
vinnugrein gæfi honum mest
tóm til þess að stunda rit-
mennsku. Hann vann um tíma
á skrifstofu í Prag, þoldi þá
vinnú* ekki til lengdar og settist
að í Berlín og tók að skrifa.
Sýktist af berklum og dvaldi á
hæli nokkurt skeið. Hungurárin
eftir stríðið f Berlín, berklar og
sjúklegur næmleiki eyddu lífs-
krafti hans, hann deyr 1924. Hann
lagði svo fyrir vin sinn Max
Brod að öll handrit sín skyldu
eyðilögð, en Brod breytti gagn-
stætt vilja hans og bækur Kafka
hafa farið sigurför um heiminn.
Fyrsta bókin „Rannsóknin“ kom
út 1925. Hann skrifaði bækur -sín-
ar á þýzku. Max Brod hefur
skrifað ævisögu hans og einnig
vináttusögu þeirra, sem nefnist á
ensku The Kingdom of Love.
Selected Prefaces and Introductf-
ons . of W. Somerset Maugham.
Heinemann 1963. 21s.
Bókin skiptist í tvo hluta. Sá
fyrri fjallar um eigin verk, sá síð
ari um verk annarra höfunda.
Þetta er úrval formála og inn-
ganga og hefur þetta efni allt
birzt áður. Þessu er safnað sam-
an og gefið út þar sem þessi skrif
gefa ágæta hugmynd um mann-
inn W.S.M., smekk hans og skoð-
anir. Fyrsta greinin er „Skáld-
sögugerð". f henni gerir höfund-
ur grein fyrir þeim kostum, sem
góð skáldsaga ágætist af. Hann
ræðir um tíu beztu skáldsögurn-
ar og lýsir einkennum þeirra og
uppbyggingu. Formálinn að „Minn
isbók rithöfundar" gefur góða
mynd af vinnutilhögun og vinnu
brögðum W.S.M., og um leið ann-
arra höfunda. Þarna er einnig að
finna formálann að leikritum
hans og heildarsafni smásagna
hans. Hann skrifar þætti um Guy
de Maupassant, Chekhov og
Henry James og að lokum Kip-
ling, sem' W.S.M. álítur mestan
söguhöfund Englendinga. Þessi
bók er skrifuð í þessum þægilega
rabbtón W.S.M. Hann kemur víða
við og er oft satírískur en aldrei
leiðinlegur, maður les hann sér
til þæginda. Mannþekking hans
var einstök og frásagnartækni
hans slípuð. Meðalhófið var ein-
kenni hans.
Jóhann Hannesson:
ÞANKARUNIIt
>0 öguna um miskunnsama Samverjann sagði Frelsari vor
til þess að kenna einum lögvitringi þá list að koma auga á ná-
ungann. Sjáif lögvizka kærleikans var áður til í helgum rit-
um Israels. Síðan hefir sagan orðið mönnum, einnig lögmönn-
um og löggjöfum, lærdómur, ekki í dulrænum heilabrotum
né djúpspekilegri naflaskoðun spekinga, heldur í þeirri ein-
földu list að taka eftir náunga vorum þar sem hann er, stór
eða lítill, heilbrigður eða sjúkur, ungur eða gamall, sjálf-
bjarga eða ósjálfbjarga.
Levítinn og presturinn, sem fóru fram hjá hinum særða, fá
lítið lof. Þó eru margir þeim verri og hégómlegri. Þessir tveir
menn létu skyldustörf og reglugerðir ganga fyrir mannúðar-
verki. Þeir áttu á hættu að verða óhreinir og óhæfir til embætt-
isverka urn stund, hefðu þeir farið að fást við hinn særða
mann og hann dáið í höndum þeirra. Ekki töldu þeir þó
kjark úr hirium mannúðlega Samverja; en vor á meðal eru til
menn, sem spilla fyrir góðum verkum, svo sem kennslu, kristni-
boði og hjúkrun og annarri hjálp meðal fátækra framandi
þjóða. Svo hörð og köld er hræsni samtímans að hún snýst,
jafnvel í kirkjunni, gegn því, sem sérhver kristinn maður ætti
að telja sér sæmd í að eiga nokkra aðild að. En allur fjöldinn
heldur fratn hjá — eða ekur fram hjá -kröfum mannúðarinn-
ar og horfir undan, til þess að sjá ekki þann náunga, sem þarf
á hjálp að halda.
--^amverjinn átti með sér persónulega menningu og hafði
vakandi samvizku. Líkamsþrek hafði hann, kunnáttu til að hag-
nýta meðöl samtímans og búa um sár, hann átti reiðskjóta
og einhverja peninga, og allt var þetta á samri stundu tekið
í þjónustu mannúðarinnar. Hún hlaut príóritet, forgangsrétt í
athöfn hans, svo að hann tók á sig áhættu, erfiði og fjárútlát
vegna hins særða manns. Gestgjafinn virðist hafa tekið við
honum og gert það, sem um var beðið. Allt frá dögum hinna
fyrstu kristnu manna hafa þeir stofnað félagsheildir, sem
tóku.Samverjann (og Frelsarann) til fyrirmyndar í því að
hjálpa bágstöddum, og öldum saman hafa lögvitringar þjóð-
anna verið að læra meira og meira í þeirri list að taka tillit til
sjúkra, veiklaðra og aldraðra. Alkunnugt er hve stórkostlegar
framfarir hafa orðið í þessum málum síðastliðin hundrað og
þrjátíu ár, frá stofnun hinna fyrstu hjúkrunarskóla, með stór-.
stígu'm framförum læknislistar og hjúkrunar og margþættri
löggjöf um heilbrigðis- og mannúðarmál. Ekki hefir þó allt
af gengið greiðlega. Jón Helgason, síðar biskup, reyndi rétt
fyrir aldamót að stofna hér í borg hjúkrunárfélag. „En þá
fylgdu mér engir“, sagði hann eftir fyrstu atrennu. Betur gekk
árið 1903, því þá var loks stofnað hjúkrunarfélag. Hér í borg
vann fyrir löngu dönsk hjúkrunarkona. Sumir landar vorir
kölluðu hana „danskan hund“. Margt hefir þó batnað síðan,
en ekki allt.
síðari árum hefir slegið nokkuð í baksegl á skipi mann-
úðarinnar í ýmsum löndum. Til eru hús, hlutir og fé, en fólk
vantar til að hjúkra sjúkum og öldruðum. Nýlega barst sú
frétt frá einni nágrannaborg að 500 sjúkrarúm stæðu tóm, en
biðraðir mynduðust hjá læknum af fólki, sem þurfti að leggja
inn. Lykli er snúið í skrá; nauðlíðandi menn látnir bíða, af
því að menr. halda fram hjá nauðstöddum náunga — inn í
hið mjúka lúxuslíf. Hvað veldur? Margt mætti nefna. Með
ýmsu móti er dregið úr ungu fólki, stúlkum og piltum, sem
vilja læra hjúkrun. Hjúkrunarfólk er ofhlaðið störfum, þreytt
og iúið og lítils metið, oft er því einnig vanþakkað, einkum
óbeint. Foreldrar draga úr börnum sínum og telja um fyrir
þeim, benda á aðrar greinar atvinnu, skemmtanaiðnað, kvik-
myndir, sjónvarp, iðngreinar, þar sem von er á síhækkandi
launum undir harðsnúinni forystu. Hið' mjúka líf — soft life —
í hægindastólum og lúxusbílum, með langdvölum í danshúsum
og drykkjustofum, er auglýst þúsundfalt meir (t.d. í útvarpi
voru) en mannúðin og hjálpin til handa þeim, sem hennar
þurfa. — Um mannúðarmál er þó rætt á þann hátt að spenna
ágirndarbogann í brjóstum rn^nna og miða örinni á stóra vinn-
inginn. Og þá hafa menn úttekið sin laun eins og Farísearnir.
Þeir unnu líka talsvert að mannúðarmálum, meira en margir
vor á meðal.
íslendingar gerum allra norrænna þjóða minnst að
því að líkna bágstöddum mönnum í öðrum löndum. Samt eru
heima fyrir framundan erfiðleikar varðandi brýnar skyldur
gagnvart mönnum af eigin þjóð. Með óheyrilegum seinagangi
í byggingu þess eina hjúkrunarskóla, sem hér er til, er bæði
hjúkrunarfólki nútíðar og framtíðar sýnd fyrirlitning og van-
þ.akklæti, um leið og byggðar eru glerhallir með miklum hraða
og hóflausum íburði og kostnaði. Lúxusframhjáhaldið fær for-
gangsrétt fyrir mannúðinni.
SIGGI SIXPENSAR
32. tbl. 1964
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 11