Lesbók Morgunblaðsins - 10.01.1965, Blaðsíða 6

margan mismunandi hátt. Hafi maður
ekki pressu, má nota falsbein eða líkt
verkfæri, sem maður nýr bakhlið
paippírsins með. Gúmimí- og línwaJsur
eru einnig n(otaðir. Korrektúrpressu, ver
tíkalpressu ásamt koparstungupressu
(Munch) má einnig nota.
Venjulegast setur maður plöturnar
með litnuim á, eina f einu, í spor undir
pappírinn sem er festur við borðið í hæð
platnanna þannig, að hægt er að lyfta
þeim upp án þess að þær fari úr skorð-
um. Þegar maður hefur athugað hvort
pappírinn hafi tekið lit yfir allt, er hann
tekinn upp og festur með klemmu á
grind yfir sporinu og næsta plata, sem
auðvitað verður að vera eins í lögun
(samsvarandi), er sett inn. Á þennan
hátt forðast maður að rugla litaflötun-
um. Eins og áður er sagt getur bóka-
prentarinn með góðum árangri notað
lit-tréristu, þegar listamaðurinn hefur
haft það fyrir augum fná upphafi.
egar bræðurnir Goncourt, á
miðri síðustu öld, komu fram með og
kynntu japönsku tréristurnar á lista-
markaðinum, vöktu þær óskipta athygli
meðal listamanna. Þær orkuðu sem form
Jeg staðfesting á nýju stefnunni, burt
frá Clair-obscuren í átt til litaflata.
í lit-tréristunni er þetta dyggð af nauð-
syn sprottin, með hina sterkt afmörkuðu
litafleti.
En tækni lit-tréristunnar vakti etaki
áhuga málara þeirra tíma í jafn ríkum
mæli og það, hvernig hið austurlenzka
fáik leit á málverk — hið skuggalauisa
málverk. Hér voru það aðeins litafiet-
irnir og línan sem máli skiptu.
Sá af frönsku impressjónistunum, sem
sýndi greinilegastan áhuga á hinni
japönsku list, var sennilega Toulouse-
Lautrec. Hann bjó til röð plakata í litó-
gnafíu fyrir fjöilleikaihús og tónlistar-
hallir, sem sannarlega er meðal þess
ágætasta sem enn hefur sézt í litó-
grafískri list.
Hann hefur vafalaust fundið sig dreg-
inn að skyldleikanum á umhverfinu,
þvi hinar fyrstu japönskiu tréristur voru
nefnilega auglýsingar fyrir leikhús og
glímusýningar.
Frá Toulouse-Lautrec gengur greini-
leg lína til eins stærsta graflistamanns
aldarinnar, Edvards Munchs. Fyrir hann
hefur hin grafíska tækni verið listrænt
tjáningarmeðal jafn margslungið mál-
arapenslinum. Einkum í lit-tréristunni
hefur hann gert hluti sem jafnast fylli-
lega á við hið bezta í málverkunum.
Hann hafði einnig sína sérstöku tækni,
sem gerði listheiminn forviða, þegar
plöturnar voru sýndar ásamt með
þrykkjunum eftir dauða hans. Hann
skar hina mismunandi litafleti lausa
hvern af öðrum og setti svo saman aftur
eftir innförvun, svo úr varð heil plata,
líkt og hlutirnir í pusslespili. Það er
heimsleg ró og einfaldleiki yfir línu-
spilinu í þessum þrykkjum, sem maður
aðeins finnur hliðstæðu við í hinni
klassísku list.
Hin innblásandi áhrif hans munu' vafa
laust aukast með tímanum og orka
hvetjandi á komandi kynslóðir lista-
rnanna víða um heim.
Annar ágætur norskur listamaður,
er vann mikið í tréristu, var Nicolai
Astrup (1880—1928). Einnig hann varð
fyrir áhrifum af seinni tíma japönskum
tréristum, þó mjög þjóðlegur væri.
Auk Munchs og Astrups voru það ekki
margir norskir myndlistarmenn sem sér-
staklega unnu í tréristunni, þar til hinn
ungi Paul Réne Gauguin tók tæknina
upp aftur. Á eftir kom svo fjöldi ungra
hæfileikamanna fram, sem margir eru
mjög vel þekktir í da6, einnxg iangt út
fyrir landsteinanna. í Svíþjóð var það
Harald Sallberg er tók upp merkið og
margir fylgdu á eftir. í Danmörku hefur
komið fram hópur ungra manna, er náð
hafa fótfestu, einnig utanlands, og feng-
ið stór verðlaun á alþjóðlegum sýning-
um á grafík. Má nefna nöfn eins og
Falle Nielsen, Swend Wiig Hansen,
Helle Thorborg. En auk þeirra eiga
Danir fjölmarga ágæta graflistamenn.
Á fslandi mun Jón Engilberts fyrstur
manna hafa farið að vinna í tréristu svo
eitthvað kvað að.
E inkennandi fyrir þetta fólk er
viðleitni þess til að endurnýja og auka
möguleika tréristunnar, og svo ólíkt sem
það er, á það alltt sammerkt um það,
að hjá því er eitthvað nýtt og ferskt að
gerast. Ef hægt væri að slá því föstu
í hugum almennings, að hin grafíska
list, hin grafíska tækni, sé listrænt tján-
ingarmeðal, jafnfætis málverkinu, og að
verðgildi hennar minnkar ekki þótt
myndirnar þrykkist í mörgum eintök-
um, mundi mikið vera unnið fyrir báða
aðila. Að vísu* hefur því verið haldið
fram, að hinir myndrænu hæfileikar
manneskjunnar svo og hugmyndaflug
muni smám saman hverfa vegna þeirrar
þróunar, sem endurprentunartæknin
hefur gengið í gegnum á síðasta manns-
aldri.
Myndir mæta roanninum hver
sem hann stendur og gengur —
blöð, auglýsingiaspjöld, tímarit, bæk
ur og ekki sízt kvikmyndahús
og sjónivarp erta sjónhæfileika vorn
daginn út og daginn inn.
Myndir og aftur myndir; dagsins, tím-
ans, og minútuninar skjalifesting
á táknmáli, sem ekki væri allt-
af svo auðskilið, ef ekki kæmi
til hin siðmenntaða manneskja
sem fró blauitu barnsbeini var alin
upp við hinn margslungnasta útskurð
þeirrar náttúru og þeirra lífvera, sem
umkringja hana.
Nútímamaðurinn ætti sem sagt að
missa hæfileikann til að skálda í litum
og línum, af því að hin fullkomna mynd
skilur ekki eftir rúm í heilanum fyrir
drauma?
Ég held nú ekki. Hvað almenning
snertir, held ég að blaðalesandinn, sjón-
varpsáhorfandinn og kvikmyndahúsgest
urinn muni einmitt þróa með sér sér-
staka hæfileika til að lesa myndir, sem
munu verða honum til góðs í afstöðu
til myndlistar. Þróun í átt að auknu
félagslyndi í skilningi á máli listarinn-
ar.
Bragi Ásgeirssc«L-
Leiörétting
í grein Asgeirs Þorsteinssonar í
Jóla-Lesbók urðu mistök sem les-
endur eru vinsamlega beðinir að leið
rétta:
Bls. 48: 4 og 5 lína undir mex^xnu
III Hluti í 3. dálki: falli burtu.
8 lína að neðan í efri kafla 4.
dálks, orðist: og a.m.k. milli hins
meðvitaða og ómeðvitaða.
Bls. 49. 11 lína að ofan í 1. dálki,
orðist: vísindastarfi Einsteins, sem
lýtur að kenningu hans upp úr ára-
mótunum, að ef unnt væri að
umbreyta.
Hagaíagöar
Óróbelgur einn
Eiginlegs mótþróa verður aldrei vart
við Gizur biskup (Einarsson) frá presta-
stéttinni. Einungis eitt dæmi fer í aðra
átt, og á þar hlut að máli óróabelgur
einn, sem jafnvel hafði árætt að ganga
í berhögg við Ögmund biskup sjálfan.
Þessi maður var sr. Þórður Pálsson í
Hraungerði, sá er síðast átti heima í
Hróarsholti. Var þverúð sr. Þórðar svo
megn, að hann hafði jafnvel í hótunum
við biskup og einn presta hans og bar
til vanhirða sr. Þórðar um reiknings-
skil kirkna sinna.
t
(Saga íslendinga)
A erlendum bókamarkaði
Nýjar Penguin-bæltur
Zadig — Llngénu. Voltaire.
Adolphe. Benjamin Constant.
Penguin Classics. 1964. Hvor 3/6.
Þeir sem lesið hafa Candide
(Birting) finna skyldleikann við
þessar sögur. Zadig er ein elzta
saga Voltaires (1747). Þessi saga
gerist í Austurlöndum, það sögu-
svið varð mjög vinsælt eftir að
Þúsund og ein nótt var þýdd og
gefín út á frönsku á árunum 1704-
17. L'Ingénu segir frá náttúru-
barni sem alið er upp af Indián-
um en flyzt síðar til Evrópu í
bókinni koma íram skoðanir
þessa náttúrubarns á siðmenning-
C unni, þ.e. skoðanir Voltaires. Báð-
ar þessar bækur eru fyndnar og
kátlegar.
The New English Bible — The
New Testament. Penguin Books.
1964. 5s.
Þetta er ný Biblíuþýðing, gefin
út af Oxford- og Cambridge-út-
gáfunum 1961 og nú gefin út af
Penguin-forlaginu. Beztu grísku
textarnir eru lagðir til grundvall-
ar þýðingunni og þýddir á nú-
tíma ensku. Fullt tillit er tekið til'
nýjustu biblíurannsókna. Þýðing
þessi vakti nokkurn styrr, en nú
eru 350 ár síðan hin viðurkennda
Jakobs konungs Biblíuþýðing
kom út .
The Penguin Book of Japanese
Verse. Translated by Geoffrey
Bownas and Anthony Thwaite.
Penguin 1964. 7/6.
Þetta er úrval japanskrar Ijóða-
gerðar frá upphafi og fram á okk
ar daga. Elztu kvæðin eru frá 3ju
öld. Ljóðagerð er almenn í Japan.
Þar yikja menn sér til ánægju,
flestir geta sett saman stöku og
minnir þetta nokkuð á íslendinga.
Ljóðaformið hefur hingað til ver-
ið hefðbundið eins og hérlendis.
Ljóðaleikir tíðkast víða og áhug-
inn á ljóðagerð er^vo almennur að
í flestum stærri borgum eru
kvæðamannafélög, nefnd eftir hin
um hefðbundnu formum, „tanka"
eða „haiku“ félög Yrkisefnið er
íramar öðru náttúran og náttúru-
stemningar, ljóðin er tregabland-
in og mjld.
Confessions of Zeno. Italo Svevo.
Penguin 1964. 5s.
Italo Svevo er dulnefni Ettore
Schmitz. Hann var fæddur í Tri-
este 1861, vann lengi í banka í
fæðingarbæ sínum. Hann skrifaði
tvær bækur, Una Vita og Senilita,
um þrítugt, lélegar skáldsögur.
Lagði ritmennsku á hilluna næstu
tuttugu árin, á þeim árum kynnist
hann James Joyce, og það verður
til þess að hann tekur að skrifa
aftur og La coscienza di Zeno
kemur út 1923. Bókin var þýdd á
írönsku nokkrum árum síðar og
höfundurinn hlýtur með þeirri
bók viðurkenningu í Frakklandi
og Evrópu. Hann deyr af slysför-
um 1928.
Þetta er ævisaga, sem sálgreinir
gefur ut í þeim tilgangi að angra
einn sjúklinga sinna. Aðalpersón-
an er heppinn kjáni.
Saga
Chronica Buriensis — The Chron-
Icle of Bury St. Edmunds 1212-
1301. Nelson 1964. 84s.
Bury St. Edmunds klaustrið
var stofnað til minningar um St.
Edmund konung, sem féll í viður-
eign við danska víkinga 20. nóv-
ember 870. Klaustrið naut mikils
álits og ensku konungarnir virtu
það mikils, fóru jafnvel fótgang-
andi síðasta spölinn semvenjuleg-
ir pílagrímar, þegar þeir komu í
heimsókn. Einnig áskotnuðust
klaustrinu miklar eignir og sér-
réttindi. Á þrettándu öld var veg-
ur klaustursins enn mikill. Ját-
varður I kom þangað minnsta
kosti fimmtán sinnum.
Þessi krónika eða annáll, sem er
settur saman í þessu klaustri á
13. öld, er samtímaheimild. Höf-
undarnir eru þrír, John de Taxer
hóf að rita Krónjkuna og ritar
hana fram til 1265, sá næsti, nafn
hans er ekki vitað, ritar til 1296,
og sá þriðji einnig óþekktur lýkur
ritinu 1301. Þessi annáll er góð
heimild xxm síðustu ríkisstjórnar
ár Hinriks III og Játvarðar I. Það
er mikið rætt um skatta konungs
og páfa í ritinu, skattpíningin jók
mjög áhyggjur múnkanna. Fjár-
hagur klaustursins var óhægur,
skuldir miklar og lánardrottnar
harðdrægir. Auk þessa stóð klaustr
ið í fjárfrekum fjárfestingum,
byggingarframkvæmdum og sam
göngubótum. Fjármálastjórn
klaustursins var á ýmsan hátt á-
fátt, sendimenn páfa víkja að
þessu 1234. Það kennir margra
grasa í þessari króníku. Þetta er
hin ágætasta samtimalýsing í
smáu og stóru. Þarna er að finna
pólitíska sögu Englands, sögu
páfastólsins og togstreita páfa og
konungs, efnahagssögu klauturs-
ins, helztu viðburðir utan Eng-
lands eru þarna skrásettir. Tog-
streita og deilur konungs og höfð-
ingja eru talsverður hluti annáls
ins, og minna lýsingar stundum á
Sturlungaöld úti hér. Sé vandlega
lesið birtist manni mannlíf 13.
aldar á Englandi. Fyrirburðasög-
ur finnast í þessum skrifum svo
og fréttir af ýmsuxn kynjum og
ókyrrleika. Hjaltastaðafjandinn
virðist hafa verið á ferðinni í
Trouville 1273, lýsingin á þeim
illa anda, sem þar lét á sér kræla,
er svo til samhljóða lýsingum
manna á Héraði á þejm illa sem
grasseraði á Hjaltastað. Svo úir
og grúir annállinn af smáanek-
dótum og kátlegum athugasemd-
um. Annálinn er ritaður á latínu
og er gefinn út á því máli og
í enskri þýðingu. Antonia Grans-
den hefur annazt þýðinguna og
útgáíuna. Rit þetta er gefið út 1
bókaflokkmxm „Nelsons Medie*
val Texts.“
0 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS-
1. tbl. 1965