Lesbók Morgunblaðsins - 21.03.1965, Qupperneq 6

BÖKMENNTIR
Framhald af bls. 5.
vaeri einskonar forspjall að okkar lífi:
hans sem var mjög stutt, mitt mjög
langt. Vindbýsn listarinnar höföu enn
ekki eytt til ösku né gjörbreytt þessum
tveim lífshlaupum, þetta var stutt björt
*tund...Einsog kunnugt er kastar
framtíðin skugga sínum löngu áður en
hún kemur; hún knúði á glugga, faldi
sig bakvið lampann, smeygði sér inn í
R A B B
Framháld af bls. 5.
inleiki og œskilegur, eins og oft-
lega hefur veiriö bent á í „Morgun-
blaöinu“ aö undanförnu, en stund-
um getur veriö heppilegt aö tengja
hana þeim hversdagslegu hlutum,
sem blasa viö augum þegar draum-
órunum sleppir. Ég held satt aö
segja, aö Fœreyingar hafi gert okk-
ur mikinn óleik, þegar þeir töldu
okkur trú um, aö viö gætum állt.
Hvernig væri aö rifja upp fyrir-
tœki eins og Tívolí, Hæring, Gler-
verksmiöjuna eða einfáldlega ís-
lenzka togaraútgerö síöustu árin?
Viö þylcjumst sennilega of merki-
legir til aö fœra okkur í nyt
reynslu og lœrdóma frœndþjóöanna
á Noröurlöndum, en þaö gœti kom-
iö okkur vel upp á seinni tímann.
Svíar, sem eru stœrsta og auöug-
asta þjóö Noröurlanda, reka sjón-
varp, sem einn af menningarleiö-
togum þeirra, Olof hagerkrantz,
kvaö vera svo lélegt, aö enginn meö
réttu ráöi entist til aö horfa á þaö.
Samt hafa Svíar blómlegasta kvik-
myndaiönaö og leikhúslif á Noröur-
löndum og þó víðar vœri leitaö.
1 bréfi sem mér barst frá Terkel
M. Terkelsen, ritstjóra danska stór-
blaösins „Berlingske Tidende“, í til-
efni af grein eftir mig um ís-
lenzka sjónvarpsmáliö í tímaritinu
„Perspektiv“, segir hann i sam-
bandi viö hugmyndina um stofnun
íslenzks sjónvarps: „Det er jo
frygtelig dyrt at oprette og drive
et fjernsynssystem, hvad vi har er-
faring for her i landet, hvor vi
dog har omkring en million licens-
betálende fjernseere.“
1 Danmörku er ein milljón
greiösluskyldra sjónvarpseigenda,
en samt eru Danir aö kikna undir
tiltölulega stuttri og lélegri sjón-
varpsdagskrá. Islendingar œtla að
láta 10 eöa kannski 20 þúsund
sjónvarpseigendur hálda uppi
langri dagskrá, sem eyöi áhrifum
sjónvarps sem rekiö er frá 7 upp
í lj tíma daglega af auöugustu þjóö
veraldar.
Hvort erum við gengnir í barn-
dóm eöa háldnir ólœknandi stór-
mennskubrjálœöi? Því svari h'ver
fyrir sig.
Annars má kannski benda ráö-
herra á þaö í állri vinsemd, aö til er
miklu einfáldari og ódýrari leiö til
aö hefta útbreiöslu dátasjónvarpsins
en sú aö stofna til langrar og óhóf-
lega dýrrar íslenzkrar sjónvarpsdag
skrár — nefnilega sú aö koma upp
truflanakerfi aö hætti Rússa! Þá
mœtti kannski líka fœkka eitthvaö
í þeim 30 manna hópi, sem ráögert
er aö komist á ríkisjötuna á næst-
unni vegna sjónvarpsins.
s-a-m.
draumana og vakti ugg Ssamt hinni
hræðilegu París Baudelaire sem var alls
staðar nærri hver veit hvar í launsátri.
En allt sem bjó af guðdómseðli í Ama-
deo sindraði aðeins gegnum skuggabelti.
Hann hafði *Antinousarhöfuð og gull-
sindur í augum, — hann líktist alls ekki
neinum í allri veröldinni. Rödd hans hef
ur geymst mér ævinlega í rninni. Ég
vissi að hann var fátækur, og það var
ómögulegt að vita á hverju hann lifði,
það vottaði ekki fyrir viðurkenningu á
honum sem listamanni.
Hún segir frá samveru þeirra í París
1911, göngum þeirra um Luxemborgar-
garðinn og sameiginlegum smekk í ljóð-
listinni, oft sátu þau á bekk og þuldu
saman ljóð eftir Verlaine sem þau
kunruu. Og þegar rigndi sátu þau undir
stórri svartri hrörlegri regnhlíf Modigli-
ani og heyrðu regnið sem átti svo vel
við þessi ljóð:
II pleure dans mon coeur
oomme il pleut sur ville
quelle est cette langueur
qui pénétre mon coeur.
Aldrei segist hún hafa séð Modi-
gliani drukkinn, stundum minntist hann
þó á hassish, hann virtist enga umgang-
ast. Hann var einstaklega háttvís, segir
hún. >á var hann að fást við myndhögg
Anna Akhmatova í París 1911.
I húsagarði, högg hans bárust eftir
hljóðri götunni. Mannamyndir þöktu
veggina í vinnustofu hans, ótrúlega lang
ar. Hana minnir þær hafi náð frá gólfi
upp í loft. Hún segist aldrei hafa séð
eftirmyndir af þeim, skyldu þær enn
vera til? Hann fór með Akhmatovu í
Louvresafnið að skoða egipzku deildina,
fullyrti að allt hitt væri ekki þess vert
að skoða. Egipzka listin áttí. allan hug
hans en þetta timabil í list Modigliani
segir hún að sé núna kallað: negratíma-
bilið. Modigliani gaf henni sextán mynd
ix sem hann hafði gert af henni, teikn-
ingar. Þær glötuðust allar nema ein á
fyrstu árum byltingarinnar. Þegar Akh-
matova var komin heim til Rússlands
• Antinous var ungur maður í miklum
kærleika við Hadríanus keisara, af hon-
um eru fagrar höggmyndir í söfnum.
Anna Akhmatova í Leningrad 1926,
spurði hún hvem mann sem frá París
kom eftir Modigliani, sannfærð um að
slíkur maður hlyti að vera orðinn fræg-
ur, alltaf var svarið: við þekkjum hann
ekki, aldreí heyrt hann nefndan.
Einu sinni segir hún að Gúmiléff eig-
inmaður hennar hafi sagt þegar hún
nefndi Modigliani á nafn að hann væri
drukkin ófreskja og sagði að þeim hefði
lent saman í París vegna þess að mál-
arinn ætlaði að banna sér að tala rúss-
nesku í vinahópi. Þetta var 1918 og
þrem árum síðar voru báðir dauðir.
IIL
A nna Akhmatova fæddist í Odessa
árið 1889. Mjög ung fór hún að taka þátt
í bókmenntalifi Pétursborgar sem þá
hét svo. Hún kom fyrst fram sem ljóð-
skáld á upplastrarkvöldi hjá nafnkunmu
skáldi sem rauk til þegar hún hafði les-
ið ljóðið, kyssti á hönd hennar einsog þá
var siður að gera við konur og sagði:
Anna Akhmatova, ég óska yður til ham-
ingju og býð yður velkomna! Þetta ljóð
er viðburður í rússneskum bókmennt-
um. Þá var hún 22 ára, og árið eftir kom
út fyrsta ljóðabókin hennar: Kvöldiff,
síðan Rósakransinn 1914, Hvíti flóttinn
1917, Kímið 1921, Anno Domini 1923.
Um það leyti sem Akhmatova kemur
fram hafði veldi symbolistanna svo-
nefndu verið mikið í ljóðlist Rússa, en
nú risu ungir menn til andófs. Symbol-
istarnir höfðu margir hverjir hafnað í
einhverskonar dulspeki, þokusveim og
orðafylleríi. Akhmatova hallaðist að
þeim flokki skálda sem kölluðu sig Ak-
meista, það er dregið af gríska orðinu
sem táknar tind eða hápunkt. Þessi
skáld vildu rjúfa hið höfuga rökkur sym
bolismans og varpa fyrir borð fjarsóttu
orðununum og framandlegum fléttum
þeirra, leita einfaldleika og hins skýra
tæra og ljósa. Helztu skáld þessarar
stefnu auk Akhmatovu voru Gumiléff
sem varð eiginmaður hennar 1911 og Os
ep Mandelstam.
Framhald á bls. 12.
Anna Akhmatova:
Minningin um sólina
Minningin um sólina bliknar í hjartanu
grasið verður gulara
vindurinn blæs hljóðlega
hinum fyrstu snjókomum
Vatnið frýs og verður ís
í hinum þröngu síkjum
Hér gerist aldrei neitt
Ó, aldrei!
Pílviðurinn breiddi út gagnsæjar sólfjaðrir sínar
á tóman himininn
kannski væri bezt ég hefði ekki orðið
eiginkona þín
Minningin um sólina bliknar í hjartanu.
Hvað er þetta? Myrkur?
Kannski! Á einni einustu nóttu
náði veturinn að korna.
(1911)
(Snúið úr sænsku)
T.V.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS-
11. tbl. 1905.