Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.1965, Blaðsíða 4

Hagaiagöar
Mest barbarhk
Meðal guðfræðinga í Höfn gekk
sr. Þorvaldur (á Mel) lengi undir
nafninu „Kandidatinn á gráu brók-
unum“.
Hafði hann sýnt tízkuhelginni þann
ósóma að ganga svo klæddur undir
embættispróf, en meira hló þó sr.
Þorvaldur að orði, sem hraut til hans
hjá vini hans Vilhelm Thomsen, mála-
manninum heimsfræga sem nú er:
„Oprigtig talt saa du mig mest
barbarisk ud“. Síra Þorvaldur hafðij
spurt Thomsen, hvers vegna hann
hefði miður álit á sér öðrum frem-
ur til íslenzkunámsins. Og ósvikinn
hefur Thomsen verið á þeim kjarna-
kvisti íslenzks þjóðernis.
— N. Kbl.
Ekki tapaðir
bókmenntunum
„Þú átt þó alltaf hjá þér eins og
candidatus philosophiæ af beztu teg-
und, aðgang að góðu brauði, sem rétt
getur fjárhag þinn, svona smátt og
smátt, og veitt þér nægilega forsorg-
un, og prestsembættin eru þó í því
betri öllum öðrum embættum, að þau
eru vandalítil og veita manni næðis-
saman tíma til annarra bókiðna, sem1
honum eru kannske meira eftir geði,
svo að við þurfum ekki að vera nærri ’
tapaðir fyrir bókmenntirnar, þó við
gengjum inn í prestskapinn, og það
má okkur þykja hvað mest í varið.“
(Úr bréfi frá Tómasi Sæm-
undssyni til Jónasar Hall-
grímssonar).
Verst er Reykjavík
Reykjavík er án efa versti staður-
inn á íslandi til þess að dveljast í
að vetrarlagi. Félagsbragurinn er
hinn auvirðilegasti, sem hugsazt get-
ur. Þar er samkomustaður ýmissa
útlendinga, er dvelja á íslandi aðeins
í gróðaskyni; þar er ekki aðeins
hörmuleg auðn fyrir trúaða menn,
heldur algjörð vöntun á hverri upp-
sprettu andlegrar nautnar. Hinir út-
lendu menn sitja vanalega allan dag-
inn aúðum höndum með tóbakspíp-
una í munninum, en á kvöldin spila
þeir og drekka púns.
(Úr Ferðabók Hendersons).

Bóndinn á Kirkju-
bæjarklaustri
Á Kirkjubæjarklaustri bjó fyrrum
bóndi einn, er rikur var af sauðfé.
Eitt haust, er hann réttaði kemur
kerling á réttargarðinn og segir:
„Feigt er fé þitt bóndi!“ Bóndi hafði
á. móti því og sagði, að allt mundi
það ekki fara. Hún kvað það allt
feigt nema eina á mórauða. Um vorið
féll hver kvik klauf hjá bónda þess-
um, nema Mórakolla ein. Varð hon-
um þá svo skapbrátt, að hann kast-
aði henni út í Skaftá í hroðavexti,
Tog hraktist ærin fyrir straumnum og
náði loks landi í Hæðargarðsnesi, og
fæddi hún þar um vorið tvær gimbr-
ar mórauðar. Út af þeim átti bóndi
að hafa grætt eins margt fé og hann'
hafði áður átt.
Þjóðsögur J. Þ.

Sigurour Heiðdal: Þegar ég gekk til pres'.s'ns III
Ovæntar
c
vo kom sá dagur, er ég skyldi
standa frammi fyrir prestinum og gera
skil á kunnáttu minni í kverinu.
Séra Þorkeli hafði þann hátt á, að
hann spurði börnin í messunni að vi’ð-
stöddum öllum kirkju-gestum. Ég heyrði
stundum fól-k taila um það, að þessi sið-
ur, eð spyrja börnin í áheyrn safnaðar-
ins, sýndi mikla ónærgætni við börnin,
því aö þau væru auðvitað mikilu feimn-
ari að standa frammi fyrir öllum söfn-
uðinum, en ef fenginn hefði verið til
að hlusta á þau nema presturinn einn,
og svo þau sjálf hvert á annað. Það
var þó bót í máli, að séra Þorkell hafði
margsinnis lýst yfir því, að hann ætlað-
ist aðeins til þess, að börnin kynnu. Hitt
væri aukaatriði, hve dugleg þau væru
að svara út úr kverinu.
Við stóðum umhverfis gróturnar,
drengirnir til vinstri handar presti og
stúikurnar til hægri. Börnin þuldu
hvert sínar greinar. Fl-es-t lásu fremur
lágt. og tók ég fljótt eftir því, að prest-
ur var ekki kröfuhar'ður um það, að
bamið þyldi greinina orðrétt, en lét sér
vel líka, þótt nokkru skeikaði, ef barnið
þuldi hverja grein hiklaust frá upphafi
til enaa. Þe-gar hann spurði út úr, svör-
uðu börnin svo lágum rómi, að hann
heyi'ði naumast tii þeirra, og því siiður
kirkjugestir. En þar eð prestur endur-
tók svörin, sem auðvitað voru rétt 1
hans munni, þá leit svo út, eins og barn-
ið nefði svarað rétt, þótt allmiMu sikeik-
aði stundum. Ég fékk_strax anidú'ð á þess
ari aðferð prestsins. Ég vildi, að söfnuð-
urinu fengi að heyra, hvernig kra-kikarnir
stæðu sig, úr því að spurt var í mess-
unni.
E g kunni svo vel, að ég þóttist
fær í flestan sjó og kveið engu. Þegar
svo prestur tók að spyrja mig út úr,
vildi ég ekki „snuða“ og svaraði há-tt
og snjallt, svo að allir mættu heyra til
min. Ekiki vai'ð þessi aðferð mér til
framdráttar. Ég bjargaðist samt stór-
slysalaust fram úr þessu og fannist með
sjáifum mér, að ég hefði fremur vaxið
en hitt af þessari fyrstu göngu til
prestsins.
— Þú stóðst þig ágæflega, góði minn,
sagði mamma við mig eftir messuna.
— Þetta sagðj ég alltaf, sagði Gróa
vinnukona. — Ég var vis-s um það, að
Siggi mundi spjara sig. — Mér fannst
bara hann kunna langbezt af krökkun-
um. Maðu-r heyrði ekkert tii hinna
krakkanna flestra.
Þessu var ekiki mótmælt.
Loksins ha-fði ég þá si-grað kverið,
þrátt fyrir leti mína og tryggð við
sieðann.
Fyrstu spurningar prestsins á hverj-
um vetri fóru fram, eins og áður segir,
í messunni á sunnudögum. Þe-gar kom
fram á einmánuðinn, tók hann að spyrja
á rúmhelgum dögum auk sunnudag-
anna Var bömunum þá stefnt saman
annaðhvort á kirkjustaðnum, Saurbæ á
Kjalamesi þar sem ég átti beima, eöa
að bæ í Kjós, en sá bær er í Saurbæjar-
sókn. Þótti mér það mikil skemmtun
að fara aiil-a leið frá Saurbæ og inn að
Bæ tii þess að láta spyrja mig, enda
þótt ég færi ailtaf gangandi.
Ekki get ég gert grein fyrir því, hve
mikið af því,' sem presturinn fræddi mig
á í sambandi við spurningarnar, festist í
mér eða hafði varanleg áhrif. Ég hafði
það efst í huga að „standa mig“ hjá
presfinum, og hu-gsunin um það þokaði
öllu til hliðar og dró úr áhuga á því
að njóta raunverulegrar fræðslu og an-d-
legrai uppbyggingar, sem hefði þrosk-
andi áhrif. Þegar frá lei'ð, og árin
breiddu slæðu gleymskunnar yfir þessa
spurninga-tíma, þá hafa það verið ein-
stöku atburðir, sem að einhverju leyti
voru frábrugðnir hinu venjulega, er
loðað hafa í endurminning'unni. Þótt
skömrn sé frá að segja, voru þetta oft
atour'ðir, sem við hefðum einmitt átt
að gieyma.
að var ekki alltaf með sældinni
út tekið að gan-ga til prestsins. Maður
tók stundum út reglulegar kvalir, verri
en nokkra tannpínu eða magaverk.
Þessar kvalir stöfuðu ekki af samvizku-
biti vegna þess, að maður hafði staðið sig
mjög illa við spurninigarnar. Nei, hið
furðulega var, að þjáningarnar voru
h-Lácurskvalir.
En hvernig eru hláturskvalir?
Hugsaðu þér, að þú sért staddur þai
sem öll þín tímanleg og andleg ve'l-
ferð er undir því komin, að þú hegð-
ir þér siðsamlega. En svo þegar mest
á ríður, að þú sért hátíðlegur og full-
komlega prúður, þá ber ei-tthvað fyrir
augu þín eða eyru, sem er svo spreng-
hlægilegt, að hvernig sem þú þrýstir
lófanum að maganum, þá er engin leið
að haldia hlátrin-um niðri. Og svo þegar
þú ert sprunginn, þá liggur við að
þú farir að hágráta af ótta o-g blygðun.
Eitl sin-n hafði sér-a Þorkell bo'öað
börnin til spurninga í miðri viku að
Saurbæ. Börnin komu um hádegisbilið,
og k-om prestur um likt leyti. Var á
honum nokkur asi, því að hann ætlaði
að fara tii Reykjavíkur þennan dag að
loknum spurningunum.
Við mættum þegar til spuminganna.
Prestur sat á stóli innarlega í stofunni.
Hann stóð ekki upp en benti okknr að
setjast k tvo langbekki, stúlkunum á
annan og okkur drengjunum gegnt
þeim.
Hóf nú prestur að spyrja okkur eitt
og eitt í einu, eins og venja var. Sá
er spurður var stóð auðvitað á fætur.
Fóru nú spu-mingarnar fram með venju-
legum hætti og bar ekkert sérstafct til
tíðinda.
Þegar m-eira en helmingur barnanna
hofði komið upp, mun pres-turinn hafa
venð orðinn þreyttur að sitja. Stóð hann
allt i ein-u á fætur og tók að gan-ga um
góif. I því er hann stóð upp af stóln-
um sneri hann snöggvast baki að okkur.
Þá var eins og öll geðstjómarbönd
okkar tættust sundu-r sém brunnir þræð-
ir.
K ölvunin var sú, að við sátum
þannig ands-pænis, stelpur og s-trákar.
Það hefði ekki fari'ð svona illa, ef við
strákarnir hefð-um ekki gilápt á sitelp-
urna-r og þær á okkur. Tilefnið var
nauðaómerkilegt. En einmi-tt vegna
þess, að það var svona ómerkilegt, gerði
það okkur ennþá vitlausari.
Presturi-nn var klæddur í fínan lafa-
fralcka. Til þess að hlífa löifunum, er
hann sat í hnakknum, hafði hann brett
þau upp og fest þau með nælum, svo að
er hann sneri bakinu að okkur, trónaði
sitjandi hans á móti okikur svo ein-
kenniiega storkan-di, að það næ-gði til
að setja okkur út af sakramentin-u. Ég
h-eld, áð okkur hafi öllum sýnzt prest-
urinn vera eins og kerling, sem hefur
flett upp um sig pilsinu að afta-n. Þegar
svc prestur tók að ganga um gódí með
frakkalöfin eins og flikki báðum megin
við sitjandann, náðu hlátu-rskvalir o-kk-
ar hám-arki. Þetta voru hreinar vítis-
kvalir. Við hlógum ekki á venjulegan
hátt. Við vorum öll sem á gló'ðum, eld-
rauð og skömmusituleg, öll niðuiílút og
gntum augunum læöupokiale-ga tH beggja
hliða. En prestur lét sem ekkert væri
um að vera. Hann hefur ef til vill
grunað, hver var orsök þes-sarar ósvífnu
hegðunar okkar, því að það var eina
og hann hylltist til að láta bölvuð löfi-n
dingla á sem ósvífnastan hátt við
mjaðmirnar, er hann labbaði þama á
milii okikar.
Ef til viH hefur presturinn gert það
sem skynisamle-gasit var, því að smám
saman dró úr þjáningunum, og að lok-
um náðum við fuMu valdi yfir okikur.
Auðvitað lét hann þetta ekki trufla sig
hið minnsta, og í engu lét hann sjást,
að honum mislikaði he-gðun okkar.
Satt að segja þóttums-t við sleppa vel
úr þessari klipu.
-MfK.

n.r.'íí
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS'
29. tbl. 1965