Lesbók Morgunblaðsins - 16.01.1966, Blaðsíða 5

Eftir Siglaug Brynleifsson
Konrad Adenauer: ERINNER-
IJNGEN 1945—53. Deutsche Ver-
lags-Anstalt Stuttgart 1965. DM
24.80.
essarar bókar hefur verið
beðið með nokkurri eftir-
væntingu og er von til þess. Þetta
bindi fjallar um árin 1945—53, næsta
bindi mun fjalla um eftirstríðsárin
og fylgir því viðbótarbindi þar sem
birtast munu skjöl, minnisnótur,
fundargerðir, efnisskrá og registur
yfir bæði bindin frá 1945. Tímabilið
fyrir 1945 verður sérstakt bindi og
kemur síðast. Þetta er 610 blaðsíðna
rit í stóru broti og eintakafjöldi er
meiri en af nokkru öðru riti, sem út
hefur komið síðustu áratugina í
Vestur-Þýzkalandi. Nokkrar mynd-
ir fylgja af minnisstæðum atburð-
um og persónum. Bókin kom út 13.
október sl. Höfundur tileinkar föð-
urlandi sínu þetta verk og skrifar
fróðlegan inngang, þar sem hann
setur fram þá skoðun sína, að sagn-
fræðingar skuli reyna að segja fyrir
um líklega þróun mála í heimi hér.
Þessi skoðun er honum eðlileg, hann
hefur sjálfur þá reynslu að hann
þóttist geta sagt fyrir gang mála
eftir styrjöldina síðari. Og þar að
auki átti hann sjálfur mikinn þátt í
að móta söguna á Þýzkalandi eftir
ófriðinn.
BóKIN hefst á samtali Adenauers
og fangabúðastjórans, en hann hafði
verið handtekinn eftir 20. júlí tilræði'ð
við Hitler og settur í fangabúðir. í þessu
samtali baðst fangabú'ðastjórinn þess að
Adenauer gerði ekki tilraun til sjálfs-
modðs, en hann taldi hættu á því, sök-
um þess hve gamall hann væri og hann
gæti ekki vænzt neins frekar af lífinu
og auk þess þreyttur. Allar tilraunir til
sjálfsmorðs yrðu aðeins til þess að auka
ónæði og óþægindi yfirstjórnar fanga-
búðanna. Adenauer fullvissaði hann um
að hann myndi alls ekki auka honum
ónæði með slíkum tilraunum.
Síðan þetta gerðist eru rúmlega
tuttugu ár og á þessum árum afrekaði
Adenauer það, sem skipar honum á bekk
með merkustu og áhrifamestu mönnum
samtíðarinnar. Skoðun fangavarðar
reyndist heldur en ekki röng.
Adenauer fæddist 5. janúar 1876 og
stendur nú á níræðu. Hann fæddist í
Köln og framan af ævi vann hann þar
sitt starf, sem yfirborgarstjóri. Hann
var kosinn í borgarráð 1906, hafði þá
lokið prófi í lögum, en það taldist góður
undirbúningur undir það starf, sem hann
ætlaði sér, sem var embættisstarf hjá
ríki eða borg. Hann er sagður hafa verið
mjög einráður sem borgarstjóri, en
stjórn hans á borginni var röggsamleg
og hann átti mikinn þátt í að gera Köln
að einni fegurstu borg Þýzkalands. Hann
var kosinn á þing 1917, en áhugi hans
beindist fyrst og fremst að málefnum
Kölnar. Þegar Hitler kemst til valda er
hann sviptur starfi borgarstjóra og
var illa séður af stjórnarvöldum, hand-
tekinn 1834 og svo aftur 1944. í stjórn-
málum var hann hægrisinni, kaþólskur
og því alltaf til hliðar við þýzka út-
þenslustefnu fyrir daga Hitlers. Þegar
lýðveldi var komið á 1918, kaus hann
Blaðadauðinn svonejndi er orð-
inn ískyggilegt vandamál á Norð-
urlöndum og víðar. Hér á landi
vofir hann yfir fjórum af fimm
dagblöðum. í Svíþjóð hafa þing-
menn samþykkt að stjórnmála-
flokkarnir fái árlega opinberan
styrk, sem nemur 23 milljónum
sœnskra króna og skiptist hlut-
fallslega eftir þingfylgi þeirra. Er
œtlunin að verja þessu fé til að
styrkja flokksblöðin í landinu.
(Það er ranghermi, sem komið hef-
ur fram í íslenzku blaði, að Vest-
ur-Þjóðverjar hafi farið svipaða
leið. Þar í landi fá blöð ekki opin-
bera styrki) 1 Noregi hafa samtök
blaða farið þess á leit við ríkis-
stjórnina, að skipuð verði nefnd til
að rannsaka stöðu norskra blaða
og benda á úrrœði til að bœta
fjárhag þeirra, án þess brotið verði
í bág við kröfuna um algert frelsi
blaðanna. Norsk blöð eru yfirleitt
andvíg sœnsku leiðinni.
Hvað sem ofan á verður, þegar
þessi vandamál verða tekin raun-
hœfum tökum hérlendis, virðist
augljóst að
sœnska að-
ferðin sé ekki
fýsileg, þar
sem hún lög-
gildir í raun-
inni ríkj-
andi flokka-
kerfi og hleð-
ur mest undir
þá sem sízt
eru hjálpar-
þurfi. Það yrði hrein skrípamynd
lýðrœðisins hér á landi að veita
flokkunum styrki eftir þingfylgi
þeirra. Auk þess mundi sœnska
leiðin stuðla að því að tjóðra blöð-
in við flokkana enn frekar en orð-
ið er, en á því er sízt af öllu þórf.
Úr því Norðmenn og Svíar, sem
hvorir um sig eru 20 til 40 sinnum
fjölmennari en íslendingar, eiga í
erfiðleikum með blaðaútgáfu sína,

Konrad Adénauer
helzt að Kínarlöndin yrðu sjálfstæð i
þýzku ríkjasambandi, en slík stefna varð
útilokuð sökum stefnu Frakka varðandi
þessi landsvæði.
F YRSTI hluti bókarinnar ber heit-
ið „Beygður en ekki bugaður"; þar lýs-
ir höfundur ástandinu við lok styrjald-
arinnar. Það var hörmulegt, og von-
leysið ofboðslegt. Þjóðverjum hafði ver-
i'ð innrætt virðing fyrir ríkisvaldinu og
nú var svo komið að Þýzkaland var ekki
lengur ríki. Vonin um þúsundáraríkið
var öll, þjóðernishýsterían var burtfok-
in og eftir stóðu örsnauðir betlarar, alls-
lausir og fordæmdir af öllum heimi. Við-
reisnin hlaut bæði að verða siðfer'ðisleg
þarf engan að undra þó hart sé í
ári hjá dagblöðum á íslandi. Benda
má á ýmsar orsakir hinnar ugg-
vœnlegu þróunar, t.d. gegndar-
lausa verðbólgu sem kemur hart
niður á blöðunum, mjög óhag-
kvœma útgáfutilhögun þar sem
hvert blaðanna burðast með eigin
rándýra prentsmiðju, eigin mynda-
mótagerð, eigin dreifingarkerfi o.
s.frv. Með skynsamlegri tilhögun
mœtti án efa draga verulega úr
útgáfukostnaði dagblaðanna og
nýta bœði vélakost og aðstöðu mun
betur en gert er. Hitt er firra, sem
hrekja má með mörgum dœmum,
að beztu blöðunum vegni vel, en
lélegri blöð fari fjárhagslega hall-
oka. Ef nokkuð er, virðist reglan
erlendis vera þveröfug. Það sem
þyngst er á metunum hérlendis og
víða annars staðar er, að víðlesn-
asta blaðið hlýtur að fá mest magn
auglýsinga, sem aftur örvar sölu
þess, og þegar slík víxlverkun er
komin á, er fjárhag blaðsins borgið.
Hvernig tryggja eigi, að út komi
fLeiri en eitt dagblað á íslandi, er
vandamál sem verður að leysa, ef
tryggja á áframhaldandi lýðræði og
nokkurn veginn frjálsa skoðana-
myndun i landinu. Ég býst við ao
fáir íslendingar, þar meðtaldir við
Morgunblaðsmenn, mundu fagna
því, að Morgunblaðið yrði hér eitt
dagblaða. Aðhaldið sem önnur blöð
veita því er skilyrði fyrir andleg-
um viðgangi þess, en það á vissu-
lega margt ólœrt ennþá um heil-
brigðan og fordómalausan mál-
flutning, þó það hafi á seinni árum
þokazt mjög í rétta átt.
Á timum þegar hið alvalda ís-
lenzka ríkisbákn gín yfir öllum
sköpuðum hlutum í landinu, er
það beinlínis siðferðileg skylda að
standa vörð um dagblöðin, sem
eru ásamt nokkrum bókaforlög-
um, vikublöðum og einu
sjálfstœðu tímariti síðasta vígi
Framhald á bls. 6.
16. janúar 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5