Lesbók Morgunblaðsins - 17.07.1966, Síða 2

SVIP-
MVND

Keisarinn í Japan, Hiro-Hito
eða Hirohito, eins og nafn
lians er oftast ritað nú orðið, er
sagður vera 124. ættliður frá Ama-
terasu, sólgyðjunni sjálfri. Þessu
trúði meirihluti japönsku þjóðar-
innar til skamms tíma, en keisar-
inn trúði því hins vegar ekki sjálf-
ur. Þótt hann væri alinn upp í
Shinto-trúarbrögðum og margir
kennarar hans væru aðalsmenn og
hirðmenn af gamla skólanum, fékk
hann einnig vestræna menntun að
nokkru leyti. Japanir vissu vel, að
þeirra eigin menntun og menning
var ekki einhlít í heiminum. Þess
vegna var það, þegar Hirohito var
fjórtán ára gamall, að hann sagði
upp í opið geðið á hneyksluðum
sögukennara, að hann áliti guðleg-
an uppruna sinn vera þjóðsögu.
Hann bætti því kurteislega við, að
vísindalega séð gæti þessi saga ekki
verið sönn.
Hirdhito fæddist í Tókíó 29. apríl
árið 1901. Meiji, afi toans, var keisari í
Japan í 45 ár, og honum tókst að fram-
kvæma slíka gerbreytingu á þjóðarhög-
um þar, að engar ýkjur eru að segja,
að á hálfri öld hafi Japanir tekið stökk
lengst aftan úr austurlenzku miðalda-
þjóðfélagi og fram til hálfvestræns ný-
tízkuþjóðfélags. Meiji og ráðherrar hans
skildu kall tímans og hlýddu því, o,g þess
vegna tókst Japönum að verða öflugasta
og auðugasta þjóð Asíu á skömmum
tima. Forn hugsunarháttur ríkti þó
áfram á mörgum sviðum, svo sem trú á
guðlegan uppruna keisaranna, forfeðra-
dýrkun, hernaðarandi og alræði keis-
ara, stríðsbaróna og landaðals. Meiji
sendi ráðgjafa sína og trúnaðarmenn
út um allan heim til þess að þeir gætu
lært af öðrum þjóðum. Japanir stældu
þýzka landherinn, brezka flotann og
bandaríska iðnaðinn. Þeir öpuðu eitt-
hvað eftir flestum þjóðum Vesturlanda,
nema þá helzt Frökkum. Þó er talið, að
hattatízka æðri stétta manna í Japan
hafi verið frá Frökkum runnin upphaf-
lega. Meiji var hressilegur og hinn
hermannlegasti, lét vel að skipa fyrir,
bdr sig vel á hesti og átti ótal fagurra
hjákvenna. Þannig valdi hann sér beð-
naut á kvöldin, að hann lét silkivasa-
klút detta á gólfið fyrir framan hina
útvöldu. Sonur hans, Taisho keisari, var
hálfgerð „fígúra“. Hann stældi Vilhjálm
Þýzkalandskeisara, bar vax í skeggið,
tu þess að gera það stinnt og gljáandi,
Og hafði mest yndi af því að þeysa á
gæðingum sínum milli hermannaraða á
hersýningum. En hermennirnir áttu
erfitt með að taka son sólarinnar hátíð-
lega, þegar hann steyptist hvað eftir
annað af baki, stóð upp bölvandi og
gleymdi virðuleikanum.
iNúverandi keisari, Hirohito, er
ólíkur föður sínum og afa. Hann er
feiminn og mjög hlédrægur, unir sér
bezt í söfnum sínum þremur (sjódýra-
safni, ljóðabókasafni og jurtasafni) og
hefur aldrei kunnað við sig á hersýn-
ingum. Skapgerð hans er fremur lin-
leg, enda var það létt verk fyrir hers-
höfðingja og aðalsmenn að ná öllum
völdum í sínar hendur og gera keisar-
ann að heilögu en áhrifalausu þjóðar-
tákni. Sú saga er sönn, að hann hafi
viljað koma í veg fyrir þátttöku Jap-
ana í síðari heimsstyrjöldinni og þar
með árásina á Pearl Harbor, en hann
fékk aldrei nákvæmar fregnir af því,
sem var að gerast, og á ráðherrafund-
inum, þegar ákvörðun um árásina var
tekin, voru mótmæli keisarans ekki
kröftugri en svo, að hann las ráðherr-
ur.um nýort kvæði eftir sig, þar sem
hann vegsamaði friðinn en fordæmdi
stríðið.
Hann er einnig ólíkur forfeðrum
sínum að því leyti, að hann vill ekki
taka sér hjákonur. Hirohito varð ríkis-
stjóri tvítugur að aldri, árið 1921, og
1926 varð hann keisari. Árið 1924
kvæntist hann Nagako prinsessu, og
hefur hjónaband þeirra verið sérstak-
lega gott og hamingjusamt, enda er
keisarinn mjög gefinn fyrir að dveljast
í kyrrð og næði með fjölskyldu sinni.
Þegar keisarahjónin höfðu eignazt
fjórar dætur árið 1932, en engan son,
skoruðu ættingjar keisarans og hinir
æðstu aðalsmenn í landinu mjög ein-
dregið á hann að taka sér hjákonur af
göfugum ættum og reyna að geta við
þeim son. Keisarinn harðneitaði. Jap-
anska keisaradæmið telst stofnað 11.
febrúar árið 608 fyrir Krists burð, þeg-
ar Jimmu, fyrsti keisari Japana, kom
til valda. Allt fram til 11. febrúar 1889,
þegar Japan fékk nýja stjórnarskrá,
gátu bæði prinzar og prinzessur erft
ríkið, en eftir það voru voru ríkiserfðir
bundnar við karllegginn. Árið 1933
eignaðist keisarafrúin fimmta barnið,
og var það sonur (Akihito krónprinz).
Eftir það átti hún annan son og fimmtu
dótturina. Keisarahjónin hafa misst
tvær dætur sínar.
r
VJTreinilegt er, að hið vestræna
uppeldi ásamt hinu fíngerða í því jap-
anska hefur mótað keisarann mest, enda
a það bezt við skapgerð hans. Hið
grimmdarlega, hernaðarlega og forn-
eskjulega í hinu japanska uppeldi keis-
arans hefur beðið lægri hlut, Þegar
hann var ellefu ára, lézt afi hans. Einn
kennara drengsins í hernaðarfræðum,
ættarsögnum og Shintóisma, var Nogi
hershöfðingi. Þegar hershöfðinginn
frétti lát keisara síns, lauk hann róleg-
ur seinustu kennslustundinni með
drengnum, en hélt síðan heim til
konu sinnar. Þau hreinsuðu líkama og
sál samkvæmt fornum helgisiðum, en
síðan brá Nogi rýtingi sínum, stakk
konu sína til bana og risti sjálfum sér
blóðörn og dró innýflin út. Þetta var
svokallað „seppuku" eða helgifórn —-
síðasta þjónustan við gamla keisarann,
sem hann hafði lengi fylgt.
Allt slíkt er andstætt skapferli
Hirohitos. Menn urðu líka fyrir von-
fcrigðum með hann á æskuárum hans,
þegar í ljós kom, að hann hafði engan
raunverulegan áhuga á hernum, stolti
föður hans og afa. Mönnum fannst hann
of blíður og auðmjúkur, kurteis og hlé-
drægur. Útlitið var hvorki hermann-
legt né höfðinglegt. Hann ólst upp í
einveru, og getur það að einhverju
leyti skýrt feimni hans. Bróðir hans
sagði einu sinni um hann í háði, að það
væri slæmt með krónprinzinn: Þegar
hann dettur, hefur hann ekki hugmynd
um það, hvernig hann á að standa á
fætur aftur. Enginn hefur kennt honum
það, hann hefur ekki lesið um það, eng-
inn má snerta hans hágöfgi til að hjálpa
honum á fætur, og enda þótt hann vildi
fara eftir einhverri eðlishvöt, sem
segði honum að rísa upp, þá þorir hann
það ekki, því að hann veit ekki nema
það sá óviðeigandi og andstætt venjum
keisaraættarinnar.
Hann var orðinn tvítugur, þegar hann
fékk fyrst að fara til útlanda. Þá keypti
hann eitt sinn sjálfur miða með neðan-
jarðarbrautinni í París, og í ljós kom,
að hrifning hans yfir þessum einfalda
og ómerkilega hlut stafaði af því, að
hann hafði aldrei séð peninga notaða
áður, hvað þá notað þá sjálfur, Slík
hafði einangrun hans verið.
L ítil voru völd hans, þegar hann
tók við keisaratigninni, og upp úr 1930
voru þau orðin hverfandi lítil. Stjórn-
n.'álamenn, aðalsmenn og herforingjar
höfðu öll ráð í hendi sér, og roluskapur
keisarans var slíkur, að hann dró sig i
hlé í höll sinni og söfnum. Þótt reynt
væri eftir megni að láta hann ekki fá
vitneskju um annað en það, sem valda-
Framhald á bls. 15
Framkv.stj.: Slgfas Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Viaur
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Krlstinsson.
Ritstjórn: Aðalstrætl fi. SímJ 22480.
Utgefandl: H.t. Arvakur. Reykjavnt.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
". júlí 1966