Lesbók Morgunblaðsins - 19.02.1967, Side 11

Bókmenntir
The Room & other poems. C.
Day Lewis. Jonathan Cape 1965.
18/—
Day-Lewis fæddist á Irlandi af
ensku foreldri, varð góðvinur
Audens og Stephans Spenders.
Ljóð hans voru í fyrstu mjög
mörkuð marxisma, en urðu per-
sónulegri eftir því, sem hann
eltist. Hann hefur einnig skrifað
nokkra reyfara undir dulnefni
og þýtt Æneasarkviðu Virgilíus-
ar með miklum ágaetum.
í þessari bók yrkir hann um
reynslu sína af ást og vináttu,
söknuði og trega, og hafa flestir
gert það áður, en sú er listin að
gera það á annan hátt og þann
veg eins og slíkt hafi aldrei verið
gert áður en þó án þess að gera
í því. Þetta gerist í þessum kvæð
nm, stíll og efni falla hvert að
öðru, næmleiki og hóf einkenna
þau. Sum ástarkvæðin minna á
kvæði franska skáldsins Eluards,
sem setti saman sum fegurstu
ástarkvæði á þessari öld. í sum-
um þessara kvæða kennir elli-
trega og angurværðar og höfund
ur túlkar þessar kenndir af há-
þróaðri smekkvísi. Þetta eru
mjög góð kvæði. Bókin er 63
blaðsíður, band einfalt og smekk
legt.
Selected Poems. Robert Lowell.
Faber and Faber 1965. 6/—
Lowell er talinn eitt fremsta
skáld Bandaríkjanna, hann fædd
ist 1917 í Boston og er af gam-
alli ætt þar í borg. Mörg kvæða
hans eru úr umhverfi og and-
rúmslofti þessarar borgar og
sum þeirra fjalla um forfeður
hans. Hann snérist til kaþólskr-
ar trúar og fyrsta ljóðabók hans
ber þess merki (1944). Ljóð hans
eru mögnuð og markast sterkri
hrynjandi. Þessi _bók er úrval úr
Ijóðum hans, valið af honum
sjálfum og gefur góða hugmynd
um aðaleinkenni kveðskapar
hans.
Le Grand Mcaulnes. Alain-Fo-
urnier. Translated by Frank
Davison. Penguin Books 1966. 4/6
Bókin er gefin út í bókaflokkn
um „Penguin Modern Classics.
Höfundurinn fæddist 1886. Hann
hlaut menntun sína í París, en
þar kynntist hann Yvonne sem
mótaði líf hans og verk. Þessi bók
hans kom fyrst út 1912 og er tal-
in með merkustu skáldverkum á
þessari öld. Stlllinn er aðall þess-
arar bókar og sá heimur sem höf
undur skapar. Höfundurinn féli
snemma í fyrri heimsstyrjöld
1914.
nrm Jóhann Hannesson: /
ÞANKARÚNIR
Spurning ein hefir lengi leitað á og nefnd hefir verið skip-
uð til að leita svars. Hvers vegna eru almennar guðsþjón-
ustur svo lítið sóttar sem raun ber vitni í vorri kirkju?
Um leið þarf að spyrja hvort aðsókn sé minni hér en með
nálægum þjóðum og hvað telja megi eðlilega messusókn í
samtíð vorri, þar sem þjóðkirkjur taka til meiri hluta borg-
aranna. Alkunnugt er að kirkjusókn í erlendum fríkirkj-
um er víða mjög góð, og samanburður við þser yrði ekki
sanngjarn. En í sumum þjóðkirkjusöfnuðum nágrannalanda
er einnig um góða sókn að ræða. Komið hef ég í kirkju, sem
fullsetin var við þrjár messur sama sunnudag, og þykir ekk-
ert einsdæmi. Ekkert þvílíkt á sér stað í stórum söfnuðum
á voru landi,
Nýlegar tölur úr lítilli borg erlendis sýna að tíu til fimmtán
af hundraði fara í kirkju vikulega, en allmiklu fleiri um
hátíðar. Hérlendis mun í þéttbýli algengt að færri en einn
af hundraði sæki kirkju reglulega. Fleiri hlýða þó vikulega
á einhverja guðsbjónustu, t.d. á samkomu eða í útvarpi. í
sveitum hérlendis mun sókn jafnast á við það sem gott telst
erlendis. Þó eru til staðir þar sem gestir finna jólasálma-
númerin standa á töflunum fram undir páska, og er þá sann-
gjarnt að spyrja hvort rétt sé að þjóðfélagið launi presta til
slíkrar frammistöðu og engum láandi þótt hann svari henni
neitandi. Til slíkra staða væri sennilega rétt að senda kirkju-
lega ráðunauta eða kennara í kristnum fræðum.
Kirkjusókn segu- ekki að öllu leyti til um áhrif kristins dóms
á þjóðfélag og einstaklinga. En hún segir nokkuð til um
hversu leikmenn rækja sinn almenna prestsdóm, þar sem
prestur stendur í stöðu sinni. En afræki leikmenn sinn al-
menna prestsdóm, þá hlýtur nokkuð að búa þar að baki,
sem ekki er eins á öllum stöðum né í öllum löndum. Þátt-
takan í sameiginlegri tilbeiðslu segir verulega til um skyldu-
rækni manna gagnvart Guði og samfélaginu. Það er ekki
eðlilegt að vænta mikillar kirkjusóknar af skattsvikurum,
sem reyna að fara á bak við náungann og eigin samvizku
og lítilsvirða sitt veraldlega þjóðfélag, en aftur á móti má
vænta hennar af heiðarlegum mönnum. Erlendir söfnuðir, sem
kirkjuræknir eru, hafa margir fyrir löngu eignazt sín eigin
elliheimili, skóla og barnaheimili, áður en ríkið fór að láta
slík mál til sin taka.
Örugg svör við spurningunni um orsakir dauflegs (eða
einskis) sambands manna við tilbeiðslulíf sinnar eigin kirkju
verða ekki fundin nema með „religions-sociologiskum“ at-
hugunum, er kosta fé, tíma og kunnáttu, því leita þyrfti
einnig að fylgifyrirbærum. Rökstuddar vinnutilgátur má hins
vegar setja fram, byggðar á viðræðum við menn og öðrum
athugunum,
1. Kirkjulegt appeldi virðist hafa mislieppnazt á liðnum
áratugum, sennilegra vegna flausturslegrar fermingarfræðslu
og afrækslu kristinna fræða í æðri skólum. Sumir mennta-
menn eru álika ófróðir og börn um einföld atriði í sínum
eigin átrúnaði og vita lítið um rætur þeirrar menningar, sem
þeir lifa og hrærast L
2. Kirkjur hafa verið lokuð hús mestan hluta vikunnar,
nema þegar grafa skal framliðna. Erlendis er borgarkirkj-
um víða haldið opnum langan tíma alla daga og menn venj-
ast á að fara inn í þær til hljóðrar einkatilbeiðslu. Daglegar
kveldbænir eru fluttar í sumum þeirra, og margt annað gert,
sem óþekkt er hjá oss.
3. Á messutíma árdegis sofa margir, en aðrir lesa blöð eða
matreiða. Útvarpsmessur deyfa athygli manna, því útvarpið
er víða notað til að mynda baktjalda-klið (baekground noice)
allan daginn. Einkum virðast yngri menn dasaðir og óupp-
lagðir fyrri hluta sunnudaga.
4. Lífsvenjur nútímamanna hafa tilhneigingu til að lok-
ast inni í hring, sem þeir komast ekki út úr, heldur verða
að halda sér innan hans, líkt og nautpeningur í girtu hag-
lendi eða farartæki, sem alltaf fara sömu slóð í öllum sínum
gerðum. Menn fara frá svefnstað heima á vinnustað, mat-
stað, skemmtistað og aftur heim, með eins litlum sambönd-
um og auðið er við allt sem lifir utan hringsins, svo sem við
jurtir, dýr, eigin börn eða annarra, náttúruna, kirkjuna, ná-
granna og allt, sem er „óviðkomandi“ í þjóðlífinu, nema
þeir neyðist til. Komast menn þá inn í lágmarksáreynslu og
lágmarkslif, en tilhneigingin til lágmarkslífs hefir verið rann-
sökuð í nýjum borgarhverfum erlendis og virðist ná tök-
um á mörgum.
5. Þar sem fjöldi manns tekur ekki þátt í öðrum helgum
athöfnum en þeim örfáu, sem framkvæmdar eru á þeim
sjálfum eða ástvinum þeirra, myrkvast skilningur manna á
flestum innri þáttum hins heilaga, og afstaðan verður lík til-
vist fanganna í frægri dæmisögu Platóns um mennina, sem
bundnir voru inni í hellinum, og skynjuðu aðeins skugga á
hellisgaflinum. Margir hafa ekki af öðru að segja en hlið-
stæðum skuggaskynjunum að því er tekur til hins heilaga.
6. Messur í útvarpi efla þetta skuggalíf með því að setja
á það sam-gamlan einhliða blæ, með sömu-gömlu prestun-
um sömu-gömlu ræðunum, sem sama-gamla málrómnum, sama
gamla tóninu, sömu-gömlu hugmyndunum og sama-gamla
söngnum, enda vita þeir greindari meðal presta að þeir „tala
sig dauða“ í útvarpi, nema þeir kunni þá list að flytja lögmál
og fagnaðarboðskap þannig að andleg endurnýjun komi sjálf-
krafa frá Orðinu. Þótt prestar séu fullir velvildar, hefir raun-
in orðið sú að þeir hafa mjakað mönnum (ekki sett þá) út af
sakramentinu, en kórarnir með samskonar velvild mjakað
mönnum út úr söngnum. Vilja því nærgætnir menn hvorki ó-
náða prest né kór með því að koma í kirkju, þegar messan lik-
ist boltaleik milli kórs og prests, langt fyrir ofan höfuð safnað-
armanna, hvílandi í eigin ágætleika.
A erlendum bókamarkaði
Saga
18th Century Europe 1713—1789.
M. S. Anderson. Oxford Univer-
sity Press 1966. 7/6
Dyroff. Deutsche Taschenbuch
Verlag 1966. DM 3.80.
Bókin er gefin út í „dtv doku-
mente“ og hafa komið fleiri heim
ildarrit út í þeim bókaflokki. í
þessu riti segir höfundur sögu
Vínarfundarins ritar ágætan inn-
gang og lýsir síðan aðgerðurn og
ákvörðunum fundarins, en þessi
fundur markaði sögu Evrópu
fram að fyrri heimsstyrjöld. Oll
þýðingarmeiri skjöl eru birt,
bókaskrá og registur fylgir.
Debates with Historians. Pieter
Geyl. The Fontana Library 1962.
7/6.
Geyl prófessor í Utrecht á Hol
landi er einn fremsti meðal sagn
„Opus“ heitir nýr bókaflokkur
Oxford útgáfunnar, þar eiga að
birtast úrdrættir og inngangar
að ýmsum fræðum. Þar á að gefa
út að nýju ýmis rit úr hinum
vinsæla bókaflokki „Home Uni-
versity Library“ í nýjum endur-
skoðuðum útgáfum og auk þess
ný rit, sem þetta. „Opus“ er
skammstöfun á „Oxford Paper-
backs University Series“.
í þessu kveri eru dregnir sam
an höfuðþættir Evrópusögunnar
írá 1713—1789. í upphafi aidar-
innar markast öll stórmál
evrópskra ríkja af liðnum tíma
og fornri hefð en við aldarlokin
hefst nýtt tímabil. Höfundur
rekur pólitíska og efnahagslega
sögu þessa tímabils.
Der Wíener Kongress 1814—15.
Die Neuordnung Europas. Her-
ausgegeben von Hans-Dieter
Sachs, Nelly: Eli. Ett mysterie
spel om Israels lidande. Johann-
es Edfelt þýddi á sænsku. Sth.,
1966. 79 s.
Skáldkonan Nelly Sachs, sem
fékk Nobelsverðlaun síðastliðið
ár ásamt Samuei Agnon, er sem
kunnugt er Gyðingur og ritar á
þýzku, en hefui verið búsett í
Svíþjóð síðan 1940. Er hún viður
kennd eitthvert mesta ljóðskáld-
ið, sem ritar á þýzku á vorum
dögum. Leikritið Eli fjallar um
atburði eftir síðasta stríð, þegar
fólk var bæði andlega og líkam-
lega 1 sárum og hús í rústum.
Leikritið er ljóðrænt, fullt af
þunglyndi og þjáningu.
Sachs, Nelly: Flykt och förvandl-
ing. Sth., 1966. 7 s.
Þetta er úrvai ljóða skáldkon-
unnar á sænsku og kom fyrst út
í FIBs lyrikklubb 1961. Johannes
Edfelt ritar formála um höfund
þessara fögru ljóða.
Sachs, Nelly: Án hyller döden
livet. Sth., 1966. 71 s.
Þetta eru þýðingar sænska
skáldsins Eriks Lindegrens á
ljóðum eftir skáldkonuna. Bókin
kom fyrst út 1964.
McPherson, Thomas: The Pliil-
osophy of Religion. London 1965.
218 s.
Höfundur er kennari í heim-
speki við háskóla i Cardiff. Hann
tekur hér til meðferðar afstöðu
fræðinga. Hann dvaldi langdvöl-
um á Englandi, sem fréttaritari
og prófessor í hollenzkri sögu
við háskólann í London. f þessari
bók rekur hann kenningar ým-
issra merkra sagnfræðinga og
gerir sínar athugasemdir við
kenningar þeirra.
trúarbragðanna til siðfræði,
syndar og siðleysis. Einnig fjall-
ar hann um sálarfræði trúar-
bragða o. s. frv. Hefur þessi bók
hans fengið lof fyrir ljósa fram-
setningu og víðsýni.
Cameron, Ian: Lodestonc and
Evening Star. The saga of
exploration by sea. London 1965.
288 s., myndir og uppdrættir.
Þetta er fjörlega rituð bók um
sjómenn og landkannanir, allt
frá leiðangri Hatshepsut drottn-
ingar til Suður-Arabíu 1493 f.
Kr., Föníkíumanna umhverfis
Afríku um 600 f. Kr., Pyþeasar
til Bretlands og Ultima Thule
310 f. Kr. og til leiðangurs Nans-
ens á Fram 1893-96. Ekki er vist,
að allir sagnfræðingar séu sam-
mála niðurstöðu höfundar, en
eigi að síður er bókin mjög fróð-
leg og skemmtileg aflestrar.
19. febrúar 1967
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS