Lesbók Morgunblaðsins - 07.01.1968, Blaðsíða 6

Ferðaminningar frá Fœreyjum — Eftir Þórodd Cuðmundsson frá Sandi 2. hluti
Tá eru góöir dagar
Eftir að Ólafur hafði snúið við frá
ferjustað, tók hann fleira vegalaust
fólk upp í bílinn, unz hann var full-
skipaður. Meðal þeirra voru roskin
hjón, sýnilega tekin að þreytast, og mið-
aldra maður einn færeyskur, sem tal-
aði þó og skildi mætavel íslenzku. Virt-
ist hann fróður á þessum slóðuim, og
fékk ég síðar um daginn skýringu á
því. Gekk nú ferðin að óskum. Vegur-
inn lá allt norður að Eiði, en beygði
þá til austurs við rætur Slættartinds,
hæsta fjalls Færeyja, sem bar nú þoku-
hjúp efst á höfði. Á leiðinni opnaði Ól-
afur fyrir hádegisútvarpinu frá Reykja-
vík. Heyrðist það vel fyrst, og var m.a.
sagt frá samtoomum á verzlunairmanna-
helginni, unz tók fyrir það, þegar ekið
var niður á milli fjallanna innan við
Gjá.
Okkur var bent á veitingahús í
þorpinu. Stóð þar matur á borðum:
smurt brauð með vindþurrkuðu kjöti
ofan á með fleiru og súrmjólto, sem
Færeyingar nefna „rjómastamp.“ Á leið
inni til Gjár og í þorpinu sjálfu sáum
við víða hey á hesjum, sem Færey-
ingar nefna „turkilag.“ Hesjurnar eru
minni en ég sá þær í Noregi og heyið
á færeysku hesjunum oft þakið með
neti. Mikill fjöldi fólks var á bazarn-
um og keypti óspart. Dáðist ég að, hve
allt fór vel fram. Sérstaklega þóttu mér
börnin háttprúð, líkt og þau væru við
hátíðaguðsþjónustu, en allt var fólkið
glatt að sjá og sumt í þjóðbúningum.
Þegar við vorum búin að fá nóg af
að vera á bazarnum, bauðst Ólafur til
að fylgja okkur í kirkjuna á staðnum.
Á leiðinni þangað komum við inn í
eitthvað hundrað ára gamla búð, lágt
hús með tonfþaki og hlöðnum stein-
veggjuim. Svo lág var hún, að háir
menn gátu aðeins staðið þar uppréttir,
búðarborðið úr gömlu tré, skálavog og
lóð bak við. Gömul hjón afgreiddu.
Keyptum við af þeim smámunL
í kirkjunni var eftirtektarverð altar-
istafla af Kristi, þar sem hann bjargar
Pétrd úr lífsháska, þegar lærisveinarn-
ir héldu sig vera að farast. í baksýn
var fjall á Karlsey, greinilegt. Myndin
var gerð af færeyskum málara. Þegar
við komum úr kirkjunni, bauð Ólafur
okkur kaffi á heimili unnustu sinnar
færeyskrar og bróður hennar, sem hún
hefur verið ráðskona hjá, síðan hann
missti konu sína úr fýlungaveiki fyrir
notokrum árum, en sá sjúkdómur hefur
oft gert mikinn óskunda í Færeyjum.
Þetta var mikil myndarstúlka, og vor-
um við víst ekki einu gestirnir, sem
hún gaf kaffi þennan dag.
Þorpið Gjá stendur í dalverpi, sem
minnir á dalinn inn af Njarðvík eystra,
en er þrengra en hann. Það dregur nafn
af klettasprugu, sem gegur í sjó fram
og getur fyllzt af brimólgu. Svo bar
til einn ag fyrir nokkrum árum, er
menn höfðu verið að vinna niðri í
Gjánni og börn hjá þeim og voru ný-
komnir upp, að hún tæmdist skyndilega
af sjó, en fylltist síðan aftur í einu
vettvangi, og varð þá miklu hærra í
henni en venjulega, svo að mennirnir
hefðu drukknað, ef ekki hefði viljað svo
vel til, að þeir voru komnir upp úr
Gjánni, þegar flóðið varð. En orsök
þess var sú, að grjóthrun mikið hafði
orðið í Karlsey andspænis Gjé og or-
sakað flóðölduna. Slík grjóthrun eru
ekki óalgeng í Færeyjum, einkum þar
sem sæbratt er, því úthafsaldan ham-
ast án afláts á hömru-num þar.
Á vesturleiðinni í áttina að þorpinu
Eiði við sundið blöstu við steindrangar
tveir norðan gjögurs nyrzt á Straum-
ey. Samkvæmt færeyskri þjóðsögn, eiga
drangarnir að hafa myndazt á þann
hátt, að tröll tvö, karl og kerling, hafi
vaðið frá íslandi til Færeyja og ætlað
að draga eyjarnar til íslands, en dagað
uppi. Meiri steindrangurinn heitir Karl,
en sá m-inni Kerling. Nýleg-a hlekkt-
ist færeyskum báti á að norðan við
Straumey, en mennirnir komust upp á
tá Karlsins og h-öfðust þar við heila
nótt. Daginn eftir var þeim bjargað.
C
uman þann fróðleik, sem nú hef-
ur verið í té látinn, fengum við hjá
Ólafi, en annað sagði okkur náungi,
sem hefur verið getið og varð okkur
samferða að mestu frá ferjustaðnum á
sundinu til Gjár og aftur þaðan alla
leið til Þórshafnar. Var hann vel tal-
aður á íslenzku og kunni skil á ýmsu
Ég sat hjá honum í bakaleiðinni og
spurði hann margs; k-vaðst hann heita
Meinhard Jaeobsen, vera fæddur og
uppalinn í Gjá, en hafði fyrir mörgum
árum stundað sjósókn við ísland, en
nú ætt.i ahnn heima á Súgandafirði,
hefði dvalizt á æskustöðvunu-m um
skeið og heimsótt grafir foreldra sinna
í Gjá, færi með næstu ferð Krónprins-
ins til íslands aftur.
Ferð til Voga.
„Þrútið var loft“, en ekki „þungur
sjór“ heldur stafalygn Nólseyjarfjörður,
þegar við sigldum út eftir honum é
„Smyrli" éleiðis til Voga þriðjudaginn
8. ágúst. Vel sást þó til allra eyja inn-
an sjónarhringsins, og smám saman létti
til. Opnaðist þá fagurt svið. Var sem
úr sjónum risu kastalar, hver af öðrum:
stjórnborðsmegin suðvesturströnd
Straumeyjar með bændaþorpun-um
Kirkjubæ og Velbastað, en á bakborðs-
hlið Nólsey austast, þá Sandey, Hest-
ur og lok-s Koltur í mikilli tign, en
einmig sást bláma fyrir v-e.sturs-trönd
Skúfeyjar og Suðureyjar í meiri fjar-
lægð. Tröllkonufingur teygði sig í loft
upp rétt sunnan við suðausturströnd
Voga. Það er snarbrattur steindrangi,
óárennilegur að sjá til uppgöngu. Þó
segir sagan, að Færeyingur einn hafi
unnið það afrek. Því miður gleymdi
hann öðrum vettlingnum sínum þar
uppi, og þegar hann k-lifraði þangað
öðru sinni til að sækja vettlinginn,
hrapaði maðurinn til bana. (Innan
sviga má geta þess, að þessari sögu hef-
ut oft verið blandað saman við aðra,
sem segir frá heimsókn Friðriks krón-
prins, er síðar varð Friðrik 7., til Fær-
eyja: Tveir Fær-eyingar vildu sýna
krónprinsinum færni sína og klifruðu
alllangt upp eftir Tröllkonufingrinum,
en þei-m hlekktist ekkert á).
Þegar „Smyrill" hafði lagzt við
bry-ggju í Miðvogi, stigum við á land
og spurðum okkur áfram að gistihúsi
staðarins, er var ekki auðkennt. Hins
vegar stóð kýr ein úti fyrir því og rak
upp dálítið baul, þegar víð komum,
eins og hún væri að bjóða okkur vel-
komin. Og þó að matmálstíma væri lok-
ið, bauðist húsmóðirin til að matbúa
rifjasteik, þar eð okkur geðjaðiist sjálf-
sagt ektoi að slátrinu, sem hún hefði haft
á borðum. Þarna tryggðum við okkur
gistingu. Meðan við nutum góðs hádeg-
isverðar í Miðvogi, hafði létt fagurlega
til, og sólin tók að skína, heit og skær.
Undruðumst við og dáðum útsýnið til
suðurs, þar sem sjórinn glampaði speg-
ilsléttur og eyjarnar Hestur, Koltur og
fleiri lokuðu fyrir voginn eins og meg-
inland með blóum hamraveggjum hið
neðra, en skrúðgrænar að ofan.
Við báðum u-m bíl til að flytja okkur
ti'l Sandavogs, því að þangað var för-
inni heitið fyrst og fr-emst, en fengum
það svar, að allir bilar þorpsins væru
uppi við Saurvogsvatn vegna komu
flugvélar á völlinn þar. Bjuggumst við
því til gangis. Verið var að gera nýjan
veg milli Mið- og Sandavogs nálægt
sjónum. Var ok-kur því ráðlagt að fara
gamla veginn, sem lá ofar. Til öryg-gis
spurði ég mann, sem ók fram hjá okk-
ur í bíl, hvar sá vegur hæfist. Þegar
hann heyrði, að við ætluðum til Sanda-
vogs, bauðst hann til að aka_ okkur
þangað fyrir sanngjarnt gjald. Áður en
langt leið, vorum við svo k-omin á einn
merkasta sögustað í Fær-eyjum, sem nú
skal nánar sa-gt verða frá.
A höfuðbólinu Steig í Sandavogi
bjó lögmaðurinn, æðsti embættismaður
Færeyja, tn isio. og par ræcraist mor-
undur færeyska ritmálsins, V. U.
Hammershaimb, s-onur síðasta lög-
lögmannsins, 1819. Stendur minnisvarði
með mynd a-f honum innarlega í þorp-
inu, og fundum við hann fljótlega. í
Sandavogi hefur fundizt rúnasteinn
merkur, sem ég hafði heyrt, að væri
geymdur í kirkjunni á staðnum. En
þegar við komum inn í kirkjuna var
okkur ómögulegt að finna steininn.
Skammt frá kirkjunni var lítil verzlun,
og fór kona mín þar inn að kaupa eitt-
hvað smávegis. Meðan hún var að
verzla, vék ég mér að manni nokkrum,
sem stóð þar hjá, og spurði eftir stein-
inum. Sagði hann, að f-orngripurinn
væri geymdur í afihýsi austur úr kirkj-
unni og bauðst til að koma með okk-
ur. Á leiðinni ti-1 kirkjunnar skýrði hann
okkur frá fundi steinsins. Maður einn
í Sandavogi hugðist rækta sér túnblett
og tók þar upp stóran stein úr jörð,
allan þakinn mold. Annar þorpisbúi ætl-
aði að r-eisa sér hús. Og þegar hann sá
þennan stóra stein, fannst honum hann
ti-lvalinn í húsið. Áður en til afnota
kæmi, gerði rigningu. Og eftir úrkom-
un-a, sem þó m-oldina af steininum, tók
væntanlegur húsbyggjandi eftir annar-
lagu letri á hlið hans. Varð þetta til
þess, að sk-áldið Mikkjal á Ryggi, sem þá
mun hafa verið kennari í Bö í Gásadal,
tók steininn til athugunar, og var hann
síðan létinn inn í afhýsi kirkjunnar þar
til geymslu. Áletru hans hefur verið
þýdd á þessa leið: Þorkell Önundar-
son, Austmaður frá Rogalandi, byggði
fyrstrur á þessum stað.
Þykir steinninn metfé, og fannst okk-
ur hátíðlegt að standa framan við hann
og virða fyrir okkur. Að skoðun lok-
inni -gáfum við kirkjunni nánar gæt-
ur, en hún er úr timbri og þakin norsku
gljálögubergi, stílfögur mjög. Síðan
Úr Koltri, smáey sunnan við Straumey. Hestur í baksýn.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
7. janúar 1968