Lesbók Morgunblaðsins - 31.03.1968, Qupperneq 12

Allir skákmenn þekkja og virða regl-
una „Hreyfður maður færður,“ sem
merkir einfaldlega það að ef snert er
við manni ber skilyrðislaust að leika
bonum. Ef það skyldi einhverra hluta
vegna ekki vera framkvæmanlegt, t.d.
vegna leppunar ber að færa kónginn.
Eitt sinn kom það fyrir í skákmóti
að eftir leikina 1. e4 D5 2. exd5 Dxd5
varð hvít það á að hreyfa kónginn án
þess að segja „Ég laga“ og svartur var
ekki seinn á sér að krefjast þess að
kóngnum yrði leikið. Og þar sem hvít-
ur var sannur að sinni sök var ekki
um annað að ræða en leika kóngnum:3.
Ke2 og þá mátaði svartur með De4 mát.
£>etta rifjast upp þegar þessi regla var
íreklega brotin í síðasta Millisvæðamóti
í Túniz. Eftirfarandi staða kom upp í
skák milli þeirra Matulovic frá Júgóslaf
íu og Bilek fra Ungverjalandi.
« b c d e f g h
í þessari stöðu lék Matulovic Be2-f3.
en þegar hann sá að sá leikur strand-
aði á Hxf3 dró hann leikinn til baka
og sagði þá fyrst „J‘adoube“ (framb.
sja - dúbb) se mmerkir „Ég laga“ og
tíðkast í alþjóðlegurm skákkeppnum.
Og eins og örskot breytti Matulovic
ákvörðun sinni og lék í þess stað Kgl.
Þvíumlíkt athæfi er svo til óþekkt í
skákheiminum í alvarlegri keppnum og
er að sjálfsögðu brot á öllum reglum.
Bilek mótmælti að sjálfsögðu, en þau
voru ekki tekin til greina af dómurum
mótsins þó svo vitni væru -viðstödd.
Leikgleði Bileks var brostin eftirþetta
atvik, þar sem mótmæli hans í þrígang
urðu án árangurs. Framhaldið varð
þannig:
38. Kgl De4 39. Hd2 He6 40. H4Hxf6
41. Dg2 Dxg2f. 42. Kxg2 Hf-e6. 43.
I)xg5 hxg5. 44. b4 H4-e4. 45. Kfl Hf6f
46. Kg2 Hf-e6. 47. Kfl Hf6f. 48. Kg2
Hf-e6. 49. Kfl Hf6f. 50. Kgl Hf-e6
J afntef li.
Næsta Olympíuskákmót verður hald-
ið í Sviss í október á þessu ári og
hefur Skáksamband íslands þegar haf-
ið undirbúning að því með því að velja
12 menn til æfinga. Þeir sem valdir voru
eru allir úr síðasta Olympíumóti þeir
Friðrik Ólafsson, Ingi R. Jóhannsson,
Guðmundur Pálmason, Freysteinn Þor-
bergsson, Gunnar Gunnarsson og Guð-
mundur Sigurjónsson. Síðan þeir sem
íremstir urðu í síðasta fslandsmóti þeir
Björn Þorsteinsson, Arinbjörn Guð-
mundsson, Halldór Jónsson frá Akur-
eyri, Ingvar Ásmundsson og Bragi Krist
jánsson. Tólfti maður er svo Jón Krist-
msson, en hann tefldi í Svæðamóti í
A- Þýzkalandi á sama tíma og íslands-
mótið fór fram. Eftirfarandi skák var
tefld á síðasta Olympíumóti í Havanna
á Kúpu.
Hvítt: Ivkov, Júgóslafíu
Svart: Ingi R. Jóhannsson Islandi
Móttekið drottningarbragð.
1. d4 d5
2. c4 dxc4
3. Rf3 Rf6
4. e3 e6
5. Bxc4 c5
6.0—0 a6
7. a4
Með þessum leik kemur hvítur í veg
fyrir b5, sem auðveldar þróun drottn-
ingarbiskupsins hjá svörtum. Hvítur
fær gott spil fyrir sína menn, en vissan
veikleika á b4.
7. — Rc6
8. De2 cxd4
9. Hdl Be7
10. exd4 0-0
11. Rc3 Rb4
Heldur hægfara leikur, sem hefurþann
tilgang að loka d-línunni. Betra er strax 11. - Rd5 12. Bd3 Rc-b4 13. Bbl
Bd7 o.s. frv. eins og Gligoric - Suetin 1966. tefldist í skák
12. Re5 b6
Veikir c6 reitinn.
13. Df3! Rf6-d5
Þessi riddari er • nauðsynlegur í vörn
á kóngsarmi. Betra var 13. — Ha7 og
aiðar ef til vill Hd 7 ef hv. léki d5.
14. Dg3
Nú hótar hvítur 15. Bh6 Bf6 16. Re4
og heíur sterka sókn.
14. — Bh4
15. Dg4 f5
16. Dh5 Bb72
Kú tapar svartur snögglega. Eini varn-
armöguleikinn var 16. — Bf6
17. Ha3!
Hrókurinn býst nú til sóknar á kóngs-
væng!.
17. - Rb-c2
Svartur er þegar tekin að örvænta. Hót
unin var 18. Rxd5 og síðan Hh3.
18. Hb3 Bf6
F.f 18. —Ral 19. Rxd5 Rxb3 20. Rf4!
cg vinnur.
19. Bxd5! Bxd5
20. Rxd5 Dxd5
21. Hh3 h6
22 Bxh6 Ha7
23. Bxg7! Gefið
Svartur fær ekki varizt máti. Sannfær-
andi sóknarskák hjá Ivkov.
Feröapistlar
Framhald af bls. 9
um næsta leik og leikmenn virðast
ekkert hafa á móti því. Það vantaði
aðeins íslenzku glímuna.
í öðrum hluta garðsins eru nokkur
aðalsöfnin og þar á meðal fræga
mannfræðisafnið. Á neðri hæðinni
eru aðallega minjar hins forna Mexi-
co, en á efri hæðinni eru deildir,
sem sýna lifnaðarhætti, venjur, þjóð-
sögur, landafræði úr Mexico nútím-
ans. Þetta er án alls efa eitt af
beztu söfnum, ef ekki það bezta
sinnar tegundar í veröldinni. Það er
nýtt, vel skipulagt og uppsett, tand-
urhreint, hljóðlátt og virðulegt og er
allt fyrirkomulag og lýsing fyrsta
flokks. Hvergi eru þarna nein merki
verzlunar eða peningaásóknar. Þarna
má vel una í nokkra daga án þess
að láta sér leiðast. Þar eð mjög
margir upprunalegir hlutir frá svæð
um hinna fornu Maya, Azteka og
öðrum menningarþjóðum eru nú
komnir í safnið gefur að líta meira
af slíku hér í höfuðborginni, en á
þeim stöðum, sem hlutirnir eru frá.
Vel er það þess virði að heim-
sækja annan stað í Mexico City —
Háskólann. Byrjað var að reisa þá
miklu byggingasamstæðu árið 1950
og var því lokið nokkrum árum
seinna og unnu u.þ.b. 180 mexicansk
ir arkitektar og verkfræðingar að
því verki. Við vorum heppin að hafa
Vífil Magnússon sem leiðsögumann.
Sagðist hann vera einn af 40 þús-
und stúdentum, sem stunda nám við
háskólann. Þótt þar séu útlendingar
frá öllum heimshlutum er meiri hluti
þeirra frá Suður — Ameríku. Hér
eru veggfreskómyndir mjög áberandi
eins og í mörgum öðrum bygging-
um i Mexico. Ein hin frægasta, eft-
ir O’gorman (írskt nafn?) er úr
lituðu mósaíki á útivegg hins stóra
háskólabókasafns. Sú mynd er einn-
ig um sögu Mexico, en virðist ekki
fela í sér neinn stjórnmálaboðskap.
Háskólasvæðið er mjög stórt og þar
eru ágætustu skilyrði til íþróttaiðk-
ana, þar á meðal er geysistór úti-
sundlaug.
Dag einn tók ég áætlunarvagn til
þorpsins Teotihuacan og er það u.
þ.b. einnar klst. ferð frá Mexico.
Þarna er stórt svæði, nærri 20 km2
með fjölmörgum minjum um stein-
píramída og aðrar byggingar, sem
talið er að upphaflega hafi verið
reistar fyrir meira en 1000 árum af
Teotihuacönum, sem voru forn og
óþekktur kynflokkur, sem bjó á þess-
um slóðum löngu áður en Aztekar
komu þangað. Píramíðar sólarinnar
og mánans eru ekki eins stórir og
þeir í Egyptalandi, en þeir eru um
margt líkir hvað varðar stærð og
lögun og af tindum þeirra, sem eru
rúmlega 60 metra háir er dásamlegt
útsýni yfir gömul stræti, trúarhof og
fórnarstalla. Ferðin í bílnum var
næstum því eins eftirminnileg og
rústirnar þar eð ég var eini út-
lendingurinn í farartækinu, sem var
troðfullt af bændum úr nágranna-
héruðum, sem voru á leið með af-
urðir sínar á markað í Mexico City.
Á leiðinni fórum við í gegn um mörg
smáþorp utan við aðalveginn og bíll-
inn nam oft staðar svo að þannig
gafst mér gott tækifæri til þess að
virða fyrir mér daglegt líf Mexico
Indíánanna. Eini skugginn, sem féll
á þessa skemmtilegu ferð var glymj-
andi popmúsík úr litlu transistor
ferðaútvarpstækjunum, sem viðgerð-
armenn píramíðanna höfðu með sér.
Útvarpstæki þessi eru að verða hrein
plága alls staðar í heiminum og marg-
ir eigendur þeirra eru gersneyddir
tillitssemi við annað fólk. Og allt
er það í nafni framfara.
Við suðurhlið Mexico City eru
minjar um ennþá eldri piramíða, í
Cuicuilco. Stendur þetta miklulægra
og er ekki eins tilkomumikið og Teo-
ticuahan og virðist upphaflega hafa
verið meira hringlaga. Talið er, að
þarna hafi annar ævaforn þjóðflokk-
ur byggt fyrir a.m.k. 4000 árum og er
það líklega elzta byggð Norður Am-
eríku.
Jæja, þetta eru aðeins fáeinir at-
hyglisverðir hlutir í og við Mexico
City og þeim hefur þegar verið
lýst nánar í hinni ágætu bók um
Mexico eftir Magnús og Barböru
Árnason og kom bókin mér að miklu
gagni í ferðum mínum hér.
Að lokum eru hér nokkur atrtði,
sem vöktu athygli mina í höfuðborg
Mexico og, sem komu mér fremur
á óvart. — Undarlegt er það, þrátt
fyrir mikla áherzlu, sem lögð er á
ferðalög, hve fáir Mexicanar tala
ensku, eða önnur mál en spönsku,
jafnvel í sumum opinberum fyrir-
tækjum, bönkum, hótelum os.frv.
— Mjög erfitt er að finna bóka-
verzlanir og bækur eru dýrar í sam-
anburði við aðra verzlunarvöru. Mér
tókst heldur ekki að finna nein evr-
ópsk dagblöð. Mexicanar eru mun
minna ameríkaniseraðir í útliti og
lífsháttum en ég bjóst við, þótt auð-
vitað verði ekki horft fram hjá Kóka
Kóla auglýsingum og þess háttar.
— Þótt margt sé um fátæklinga á
götunum sá ég mjög sjaldan nokk-
urn, sem var fallega klæddur og
engar virkilega smekklega klæddar
konur eins og sjá má í öllum evr-
ópskum höfuðborgum, en þetta kann
að vera svo af því að ég forðaðist
dýrari veitingastaði og næturklúbba.
Fólkið er þó margt hvað laglegt
og er blöndun við innfædda Indíána
greinilega mjög mikil. Eitt er það,
sem þeim mundi geðjast að, sem eru
andsnúnir tóbaksneyzlu á almanna-
færi, en það er, að hvergi nokkurs
staðar sést reykjandi fólk, þótt tó-
baksplönturnar vaxi fljótt og vel á
staðnum.
Hljóðlát rödd
Framhald af bls. 5
Rödd Haavikkos er alla tíð hljóðlát,
afstaða hans birtist í verkinu sjálfu en
tranai sér hvergi fram í ódulbúnum
boðskap.
í hinni örstuttu skáldsögu, Aren fjall-
ar Haavikko enn um þá sem standa hjá
þá sem tilfinningaleg einangrun mein-
ar samskipti við meðbræðurna og þjóð-
félagið í heild. En hér er það tvímæla-
laust þjóðfélagið sem hefur útskúfað
lítilmagnanum, sagan fjallar um flæk-
inginn Vainö sem á hvergi fastan sama-
stað í þessari sögu birtist frekar en
í þeirri fyrri ljóðræn gáfa Haavikkos
- við lestur þessarar sögu minnumst
við þess að Haavikko haslaði sér upp-
haflega völl sem Ijóðskáld og er tal-
inn brautryðjandi í ljóðagerð 6. ára-
tugsins. Bæði að formi og stíl - þó
hér sé rétt að slá þann varnagla að ég
þekki aðeins sænsku þýðinguna - minn-
ir sagan á ljóð. Huglægar tilfinningar
þessa málhalta og vanþroska umrenn-
ings eru túlkaðar á hlutlægan hátt:
viss ljóðræn og upphafin fjarlægð er
staðfest milli Vainös og borgaralegs sam
félags, milli hans og kumpána hans í
skuggahverfi mannfélagsins, en þó er
þetta fólk og umhverfið hvergi til nema
í hugarheimi hans: Vainö er því alla
tíð nálægur og áhrif umhverfis til góðs
eða ills óaðskiljanlegur þáttur persónu-
lýsingar hans. Nálægð og fjarlægð mæt
ast í einum brennipunkti, Vainö sjálf-
um. Slíkum áhrifum verður vart náð
nema með óvenjulegu valdi á málinu
- og hlýtur sú niðurstaða að vekja
traust á þýðandanum ekki síður en skáld
inu. sv. j.
Formœlingar
Framhald af bls. II
orðinu rægikarl, sem hafði merkinguna
rógberi, en er annars að mestu horfið
úr málinu Það lifir þó enn í veiku blóts
yrði, rækalls.
Annars eru ekki öll heiti á myrkra-
höfðingjanum, undirforingjum hans né
heimkynnum notuð að blótsyrðum í ís-
lenzku, til að mynda ekki orðin kölski,
lúsifer né satan. Skýringu á þessu
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
31. marz 1968