Lesbók Morgunblaðsins - 09.06.1968, Blaðsíða 1

Samtal v!8
Cunnar Gunnarsson, skáld
um kvikmyndun á Sögu
Borgarœttarinnar árið 1979
EFTIR ÁRNA JOHNSEN
Horft um öxl
Fyrsta kvikmyndataka á (slandi
Það vakti mikla athygli í
Reykjavík í ágúst 1919, þegar
hópur erlendra kvikmyndaleik
ara kom til landsins til þess að
leika í kvikmynd um skáld-
sögu Gunnars Gunnarssonar,
„Saga Borgarættarinnar."
Það var kvikmyndafélagið
Nordisk Film sem kvikmyndaði
söguna og var hún öll kvik-
mynduð hérlendis, til þess að
ná sem líkustu umhverfi sögu-
slóðanna. Leikararnir ásamt
Gunnari Gunnarssyni skáldi,
komu til landsins með Gull-
fossi.
Erlendu leikararnir voru
Gunnar Sommerfeldt, sem lék
séra Ketil og Gest eineygða,
frú Sommerfeldt, sem lék
dönsku frúna á Hofi, Freder-
ik Jacobsen, sem lék Örlyg og
frú Jacobsen, sem lék Snæ-
fríði. Einnig var Christian Fri-
bert með í förinni og Louis Lar
sen, einn snjallasti kvik-
myndatökumaður Norðurlanda
á þeirri tíð. Guðmundur Thor-
steinsson listmálari, Muggur,
var og með leikurunum og lék
hann sjálfan Ormar Örlygsson.
Kvikmyndatökufólkið fékk
bezta veður við komuna til
landsins og hrifust allir mjög
af íslenzku náttúrufegurðinni.
Kvikmyndahandritið höfðu
G. Sommerfeldt og Vald. And-
ersen búið undir töku, og Gunn
ar skáld var sjálfur með til
þess að ekkert brenglaðist sök-
um ókunnugleika.
Þegar flett er Morgunblað-
inu seinni hluta árs 1919 er
víða getið um kvikmyndun
Borgarættarinnar og m.a. eru
margar greinar eftir Árna Óla
um kvikmyndaleiðangurinn, °n
hann ferðaðist með kvikmynda-
tökufólkinu.
í grein um skáldskaparein-
kenni Gunnars Gunnarssonar
sem Jón Björnsson ritar í Morg
unblaðið í ágúst 1919 segir
m.a.:
„Ekkert yrkisefni Gunnars
er tekið úr erlendu þjóðlífi.
Öll bera þau blæ íslenzkra
manna og íslenzkrar náttúru.
Hann lofar og lastar ekki ann-
að en ísland og íslendinga. Ör-
lagaþræðir þeirra persóna,
sem hann skapar, eru allir úr
islenzku efni.
En þó eru yrkisefni hans um
leið almenn. Sálarlíf persón-
anna er ekki bundið algerlega
við íslenzkar lyndiseinkunnir.
Skáldskapur hans er með öðr-
um orðum svo algildur og sann
ur, að hann talar til fleiri en
fslendinga einna.
Allar eru höfuðpersónur
hans með einkennilegri skap-
gerð. Það eru menn, sem trú-
mál og siðferðishugsjónir
skapa æviferilinn. Persónur,
sem falla eða sigra eftir því,
hvernig sambandi þeirra við
stærstu spurningar tilverunn-
ar er varið. Háttur þess góða,
og illa, synd og bætur, tilgang-
ur lifsins, dauðinn, Guð sjálf-
ur — þessi efni eru oftast höf-
uðstraumarnir í sálarlífi þeirra
persóna, sem eru í bókum hans.“
Og síðar 1 greininni segir:
„Hann dæmir ekki, fellir eng-
an úrslitadóm yfir atferli
þeirra. Maður veit oft og ein-
att ekki hverja persónu hon-
um þykir vænst um. En maður
finnur til gleði hans yfir þess-
um bylgjuföllum mannlífsins,
yfir þessum eilífu hjaðningavíg
um hins góða og illa í mann-
inum“.
Þegar áðurgreind umsögn er
rituð er Gunnar enn á unga
aldri og þá strax nær hann
rótföstum tökum á mannlífslýs-
ingunum í ritverkum sínum og
það er kannski einmitt vegna
þess, sem efni verka hans er
vel fallið til kvikmyndunar, en
um leið mjög vandmeðfarið til
þess að ritverkið skaðist ekki.
Á milli 20 og 30 menn voru
með í kvikmyndaleiðangrinum
og hafði hópurinn um 30 áburð-
arhesta, en kvikmyndunin fór
fram víða á suður og suðvest-
urlandi. T.d. í Borgarfirði, við
Gullfoss og Geysi, á Keldum á
Rangárvöllum, í Kaldadal, við
Hvítársíðu og víðar.
Fyrst var farið að Keldum,
sem áttu í upphafi að vera
Borg, en við nánari athugun
var það ekki talið hægt vegna
kirkjunnar þar, en á Borg
Gunnars hafði engin kirkja ver
ið. Keldur voru því gerðar að
Hofi í kvikmyndatökunni, en
Reykholt gegndi aftur á móti
hlutverki Borgar síðar í kvik-
mynduninni.
Þannig gekk á ýmsu í þess-
um fyrsta kvikmyndaleiðangri
á íslandi. Það fór margt öðru-
vísi en ætlað var og kvik-
myndafólkið lagði mikið á sig
til þess að gera sem bezt úr
garði þetta verðuga kvikmynda
efni. Alls voru kvikmynda-
atriðin um 800 og kvikmyndun-
in stóð yfir í nokkra mánuði.
Mikill hluti atriðanna var
kvikmyndaður víðs vegar á
Suðvesturlandi, en einnig voru
mörg atriðin sviðsett í Reykja-
vík og kvikmynduð þar.
f tilefni þessa hittum við
Gunnar Gunnarsson að máli og
fer viðtalið hér á eftir.
— Hvað finnst yður um
kvikmyndun Borgarættarinnar?
— Myndin hefur sögulegt
og menningarlegt gildi. Aðeins
eldri menn kannast við um-
hverfi það, er þar kemur fyrir
sjónir. Fjöldaupptökur sýna ís-
lendinga, sem í meira en ein-
um skilningi ekki eru til leng-
ur. Það sama gildir að nokkru
leyti um umhverfið. Þiá eru þar
geymd leikafrek sumra okkar
beztu leikara einkum kvenna.
Nú er aðeins til brot af upp-
runalegri gerð myndarinnar,
endurtekin eftir slitnum film-
um og stytt úr tveim kvöldum