Lesbók Morgunblaðsins - 29.09.1968, Blaðsíða 2

LÖNC VAR SÚ NÓTT
skipaði Gísli og vil ég biðja þig Jakob
í Haga að fara í Hellumóinn og hafa
Friðjón með þér. Þú getur látið hann
fara suður vegginn og passaðu nú vel
að týna honum ekki. Þú berð ábyrgð
á stráknum. Og áfram svo nú.
Nú færðist dagurinn yfir smátt og
smátt, og varð jafnsnemma að aHjóst
var orðið af degi og yfir skallþreif-
andi þoka.
Þar heitir Rauðhóll, sem við vorum
nú staddir. Sjö gangnamönnum hefur
þegar verið raðað til göngu suður frá
línu, sem dregin er milli eignarlanda
Kelduhverfis og Aðalreykjadals. Aðrir
sjö stíga af baki við Rauðhól. Þefta
voru aðrar göngur.
Kallar nú gangnaforinginn á þá sem
vitrastir voru og spyr:
— Er nokkurt vit í því að dreifa
mönnum út i annað eins myrkur?
— Það er skynsamlegt að hinkra hér
ögn við og sjá til hvort ekki birtir,
sagði Hallgrímur á Halldórsstöðum.
Ekki gefumst við upp við gönguna að
óreyndu. Einhverjir lögðu annað til og
aðrir enn annað. En Gísli tók fljót-
lega af skarið:
Við töpum mönnunum 9em þegar eru
komnir af stað og útlitið er þannig að
langlíklegast er að aldrei rofi til á
þessum degi.
Síðan bað hann tvo vaska menn að
ríða til baka tafarlau9t og kalla sam-
an þá sem riðnir voru frá hópnum.
Nú varð biðtími þarna við hólinn
langa lengi, að mér fannst. Loks komu
þá sendimenn og höfðu fundið fimm.
Jakob fannst hvergi og ekki heldur
Friðjón. Nú voru góð ráð dýr.
Sá Gísli nú um stund yfir lið sitt,
unz hann snýr sér að þeim, er hann
mun hafa treyzt einna bezt. Mig minn-
ir að það væri Kari, er lengi síðan
var kenndur við Knútsstað, þá liðiega
tvítugur.
— Þig bið ég, segir Gísli að ríða
til baka og leita mannanna. Það gerir
illt verra að við förum margir, því þá
villir hver um fyrir öðrum. En þú
skalt velja hvem, sem þú villt helst
hafa þér til föruneytis.
Eigi man ég nú hver til þeirrar far-
ar valdist.
Mikið fannst mér til um hlutverk
þessara manna, er nú riðu frá okkur
út í þokuna, en minna um okkur, er
nú stigum á bak og elltum gangna
foringjann um krákustíga í átf að
Þeistareykjum að leita húsáskjóls og
bíða hinna.
Þar var þá kofi einn, sem jafnan
fyrr og síðar. Þetta var moldarhús með
torfþaki, sem hriplak hverjum dropa,
er úr lofti féll. En nú hafði ekki
rignt lengi og for á gólfinu ekki meiri
en svo að komast mátti þurrum fótum
um það á góðum skóm.
Fangaráð flestra eða allra var nú
það að finna sér lyng eða mosa ellegar
reita gras og bera I bæli sín í kof-
anum, setjast þar niður eða leggjasf
með hnakk undir höfði og bíða átekta.
Um bedda eða bálka var ekki að tala
í þeirri vistarveru, aðeins gólfið eins
og hamingjan gaf það og var það að
vísu ágætt nú móts við það, sem mað-
ur kynntist því stundum síðar meir —
þar til byggður var annar kofi, eða
hús, hitað með hveragufu, lengi keinnt
við Bjarna í Skriðu. — Nú borðum við,
sagði gangnaforinginn, meðan við bið-
um eftir Karli og þeim Öllum saman.
Jú, allir opnuðu sína mali, en held-
ur ólystarlega þó. Það var eitthvað sem
lá í loftinu. Hvernig mundi leitarmönn-
unum reiða af? Eða þeim, sem að er
verið að leita, þeim Jakoþi og Frið-
jóni? Þó bar ekki á áhyggjum svo séð
yrði.
Langt finnst þeim, sem búinn bíður
og þó enn lengra þeim, sem bíður milli
vonar og ótta. Full mikið er þó að
segja að enn hafi neinn óttast um þá,
sem týnst höfðu. En undarlegt var það
þó, að ekki skyldi vera unt að kalla
þá inn í hópinn eins og hina. Og eran
örðugra hliaut að vera að finna þá eftir
því sem lengra leið. Og þetta var að
verða ískyggilega löng bið.
Gísli gekk ýmist út eða inn að hlusta
eða gá. Og þegar hann kom inn, gekk
vanalega einhver annar út sömu erinda.
Tíminn silaðist áfram- Einn tími, tveir
tímar í kofanum, þrír tímar fjórir tím-
ar, fimm. — Eitthvað á ferðinni niðri
á Grund! er allrt í einu kallað utan
við veg.g
Al'lir út.
Þokan er svo svört að ekki sér nema
fáa faðma frá veggnum. En þarna
er hreyfing. Vissulega er þama maður
á ferð.
Sjáum við nú að þarna kemur Jakob
í Haga. f annari hendi ber haran húfu
sína. En úlpa hans er saman bundin
í böggul, sem hann ber á hinni öxlinni.
Vitið þið um Friðjón? spyr hann.
— Friðjón! Gangnaforinginn var síð
ur en svo mjúkorður. Bað ég þig ekki
fyrir drenginn? Og svo hefurðu týnt
honum. Á maður að túar þessu, eða
hvað?
Hér til hafði verið uggur í ýmsum,
aðrir ekki talið ástæðu til. Nú versraaði
útlitið.
Upp kom að Jakob hafði hitt kindur
strax, er hann var riðinn frá hópnum
um morguninn í ljósaskiptunum. Hann
bað Friðjón fyrir hest sinn og elfi
kindurnar lengi á fæti, þar til hann
þóttist hafa komið þeim á rétta lieið.
En þá var þokan líka dottin á og þá
vissi hann ekki gjörla hvar hann var
staddur. Síðan fann hann hvorki hest
sinn né Friðjón.
Jakob var búinn að leita sig upp-
gefinn klukkutímum saman, hlaupa og
kalla úr sér alla rödd.
Furðulegt má reyndar telja að Jakob
skyldi finna Þei9tareyki, þvi víst má
telja að hann hafi farið í hringi átta-
viltur lengi dags.
Hafði hann ekki heyrt hó leit-
armanna? Nei. Úr hvaða átt kom hann
að kofanum? Það vissi hann
ekki. Hann bara þekkti sig á Grund-
inni af því að þar var gras og völi-
ur, sem hvergi gat annarstaðar fyrir
fundist í Þeistareykjalandi. Svo var
það brennisteins þefurinn og hverim-
ir.
Jakob var hvíldar þurfi eftir öll
hlaupin og gekk með okkur inn. En
heldur var sú inngagna í Þeistareykjar-
kofa þegjandaleg að því sinni.
Enn leið langur tími. Ekki bólaði á
neinu nýju. Þögnin gerðist meira og
meira lamandi. Einhver sagði að kiukk-
an vaeri orðin fjögur, svo fimm, sex.
Það skyldi þó aldrei vera að leitar-
menn væru líka orðnir villtir? Nei
þetta voru þaulkunnugir menn, sem
aldrei mundu gefast upp fyrr en í
fulla hnetfana. Til myrkurs voru þeir
vissir að þrauka.
Loksiras á milli sex og sjö koma þeir
neðan Grundina. Raunar sá þá enginn
fyrr þeir hatfa sama og rekið sig á
kofavegginn.
En það er enginn reisn yfir komu
þeirra. Það er auðséð á hvernig þeir
láta hestana lötra. Þeir eru bulisveitt-
ir, hestarnir og hafa auðsæilega fengið
að ganga svikalaust allan daginn.
Höfðu þeir hvergi heyrt til hunds
eða manns? Nei, hvergi nokkursstaðar.
Ég ætla ekki að lýsa þeirri nótt, er
nú lagðist yfiir Þeistarreyki.
Gísli kenndi engum um hvernig kom
ið var nema sjálfum sér.
— Mín er ábyrgðin, sagði hann ein-
hverntíma. Ólíklegt er að ég treysti
mér framar að fara í göngur. Að þetta
skyldi geta komið fyrir undir minni
stjórn. Bamið lifir ekki af þessa nótt.
Ekkert barn hetfur þrek til þeas. Annað
hvort deyr haran úr hræðslu eða tapar
virtinu, ellegar þá að hann æðir eitt-
hvað út í buskann og finnst aldrei.
Orð. þessarar meiningar heyrðust af
og til. Fáir munu hafa fest blund nema
andartak og andartak. Loksins var þó
komið að morgni eins og eftir allar
aðrar langar nætur.
Sama er þokan. En got't er þó bless-
að veðrið. Það má forsjónin eiga. Er-
indi okkar á fjall var kindaleit. En
hver hugsaði nú um kindaleit?
Með skímu var Karl á Knútsstöð-
um farinn af stað í nýja leit við ann-
an mann. Fyrir víst man ég að það
var Kairl, sem fór þá för, þó ég muni
ekki alveg með vissu hvort það var
hann sem fór þá fyrri. Talað var um
að senda fleiri og í aðrar áttir, en
horfið frá því í bili. Það myndi aðeins
verða til þess að einn villti um fyrir
öðrum með köilum. Þetta var hugsað
þannig, að fyrst færu þessir í ákveðna
átt út og niður, síðan aðrir í aðrar
áttir. Svo var talað um að einhverjir
riði til byggða undir hádegið, etf sike
kynni að hesturinn hefði tekið sitetfnu
þangað, sem hugsanlegt var.
En þessar bollaleggingar urðu ekki
laragar.
— Þeir eiru að koma! er ailt í eirau
kallað inn úr dyrum. Eru að koima!
Einhver hafði gengið út. Jú. Þama
koma þeir. Og það er tvímennt á öðr-
um hestiraum.
— Guð minn almáttugur veri lofað-
ur! hrópaði Gísli, eða stundi eða and-
varpaðL
Hann hljóp móti þeim með útbreidd-
an faðm og þreif drenginn af baki og
bar hann inn í koifann.
— Elsku hjartaras drengurinn, sagði
hann, ertu ekki nær dauða en lifi?
En það var ekkert nálægt því að
svo væri. Á honum sá ekki fremur
en að haran hefði sofið inni í rúmi sínu
og vel fram eftir meira að segja.
Leitartförin hafði tekið aðeins þrjá,
fjóra klukkutíma. Nú var heppnin með.
Nálægt Stkildingahól heyrðu þeir að tek
ið var undir þegar Karl hóaði, sem mun
hatfa verið all hraustlegt hó. Bftir það
reyndist ofur auðvelt að hóast á.
Hvar hafði drengur dvalið allan tím-
ann?
Hvað var orðið af hesti hans og Ja-
kobs?
Leið honum ekki voðalega? Var
hann ekki hræddur?
Frásögn hans var ofur einföld:
Jakob hvartf út í þokuna og hann
varð aldrei var við haran síðan og eng-
an hvernig sem hann káblaði og hó-
aði. Um áttir þóttist hann vita leragi
vel, en hafði aldrei á Þeistareyki kom-
ið og reyndi því ekki að leita þá uppi
Hann hitti á stóran stein og hélt þar
lengi í báða hestana. Veðrið var kyrrt
og gott- Og það gekk ekkert að hon-
um. Anniað slagið barði haran sér ofur-
litið til hlýinda. Einhvemtíma hlaut
þessari þoku að létta. Og hann hlaut
að finnast ef hann bara hetfði vit á að
hialda kyrru fyrir. Nú, ef ekki yrði
gerð leit, gat hann spjarað sig sjálfur
þegar upp birti, annaðhvort fundið hina
gangnamennina eða riðið til byggða.
Bara að tapa ekki hestunum.
En svo skeði það einhvemtíma, lík-
lega undir morgun, að hann tapaði báð-
um hestunum. Honum hefur líklega
runnið í brjóst og taumarnir dottið úr
höndum hans og klárarnir ranglað eitt-
hvað burtu frá steininum. Etftir það
varð haran hálft í hvom óróleguir um
stund. Það hefði verið eins og hálf ein-
manalegt að hafa ekkert lifandi nærri
sér. En á því jafnaði hann sig þó
fljótiega.
Á þessa leið var saga Friðjóns.
— Þeim er svei mér ekki risjaw sam-
an þarna niðri á bæjunum, sagði ein-
hver, ég held Hallgrimur á Halldórs-
stöðum — þó ekki séu háir í loftinu.
Nú léttist andrúmsloft í Þeistareykja-
kofa heldur betur. Seinnipart dagsins
var eins og einn mikill skemmtifund-
ur.
Næsta dag var enn þoka fram yfir
nón. Þá birti til svo farið var á næstu
grös til fjárleita. Fátt fannst nema hesrt-
arnir og voru báðir með hnakkana und
ir kvið og malpokarnir horfnir. Annar
þeirra fannst hausrtið eftir, hinn aldrei.
Þeitta urðu tíma frekar göngur, eða
sex dagar í stað þriggj a.
En þær heppnuðust ágætlega að
undantekinni villu Friðjóns, sem þó
vair engin villa.
Við strákarnir gerðum, held ég, gagn
á við hverja aðra. Enda suðu orð
gangnaforingjans í Þverárhlöðu í huga
okkar, eða að minnsta kosti minnum, og
orkuðu ekki svo lítið á vilja kraft-
imn, sem raunar var þó ærinn fyTir.
Heim kom ég að kvöidi sjötta dags
og þóttist hafa gert góða feæð og ætfin-
týralega án þess að hafa orðið minni
maður af, öllu heldur meiri. En það
átti samt öðruvísi út áð leggjast.
Það var á einu haustkvöldi ári síðar.
Ég hatfði feragið leyfi föður míns til
að fara í sendibréfaskúffu haras og
klippa frímerki atf umslögum. Þar voru
fáein hundruð bréf, flest úr fjarlægð,
fáein þó ófrímerkt úr nágreraninu.
Kemur þá upp í hendur mínar bréf
eitt, eða öllu heldur reikningur. Ég
stalst til að líta á innihaldið:
„Uppbót á ótfulíLkominn gamgnamann
í fyrra haust“ stóð þar skýrum stötfum.
Það var eins og mér hefði verið getfinn
mikill löðrungur.
Þarna var verið að tala um að fjalla
skilastjóm hefði orðið að gera bóta-
kröfur á þrjú heimili fyrir að senda
of unga unglinga í göngur þetta góða
haust.
Ég og Friðjón! Feður okkar höfðu
þá orðið að borga fyrir sína „ófull-
kamnu“ gangnamenn. Eftirkrötfuna
bæri þó að skilja fremur sem aðvör-
unarmerki, heldur en á þá leið bein-
línis að strákannir hefði ekki
gert gangnaskil eftir vonum, enda hef ði
veðrið verið gott. En svona lagað gat
þó ekki gengið eftirleiðis að áliti fjalia-
skilastjórnarimnar.
Svo nærgætinn var faðir minn að
aldrei hafði hann haft orð á þessu við
neinn, að ég held. Og vafalaust hefur
hann greitt þessar krónur orðalaust í
kassann.
Ég minratist heldur ekki á þertba við
nokkurn mann. En þó er það eitt af
því, sem hefur geymst og getur ekki
gleymast. Þá fannst mér ég hafa orðið
fyrir hróplegu ranglæti og við allir
þessir þrír ungliragair, Friðjón þó mestu.
Sú stiilirag og þrekraun sem haran
sýndi í útilegunni mun vera næstum
dæmalaus. En líklega hetfur fjaliskila-
stjórnin líitð eða ekkert fengið um þetta
að vita áður en hún gerði etftirkrötf-
una til að reyraa að afstýra því að
strákar innan fermingar væru sendir í
göngur á Reykjaheiði.
Útgefandi: H.f. Árvakur, Tteykjavik.
Frarr.kv.stj.: Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar: Sigurður Bja.rnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
ÍRitstj.fltr.: Gísii Sigurðsson.
Augiýsingar: Árni Garðar KrUtinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6. Simi 10100.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
29. sept. 1968