Lesbók Morgunblaðsins - 10.11.1968, Blaðsíða 3

Leikhús heyrnar-
iausra
veitir straumum nýrrar leiklistar til þjéðarinnar
Nýtt og upprennandi leikhús kynnti
nýlega starfsemi sína fyrir leikhúsgest-
um í ýmsum borgum Bandaríkjanna.
New Yorkbúar urðu vitni að starf-
semi þess í Lincoln Center's Vivian
Beaumont leikhúsinu, og síðar komust
leikhúsgestir í Midwest að raun um,
hve sterka og áhrifaríka túlkun hinir
heyrnalausu hafa á valdi sínu.
Þessir geðþekku og gáfuðu frumherj-
ar leikhúss hinna heyrnarlausu biðja
ekki um samúð. Þeir ætla sér stærri
hlut en meðalmennskunnar. Markmið
þeirra er að miðla bæði þeim, sem heyrn
hafa og hinum heyrnarlausu straumum
nýrrar leiklistar.
David Hays, þekktur leikmyndateikn
ari og aðálstjórnandi þessa óvenjulega
hóps, kemst svo að orði: „Við óskum
ekki eftir meðaumkun. Við óskum þess
eins að vera dæmd eftir listrænum verð
leikum okkar.“
Og sú hefur orðið raunin á. Gagn-
rýnendur hafa naumast átt nógu sterk
orð til að hrósa skýrleika þeirra og
skarpskyggni í túlkun, og leikhúsgestir
hafa sýnt sams konar hrifningu. Þegar
haft er í huga, að flestir leikaranna
voru stúdentar, sem enga reynslu höfðu
nema úr skólaleikjum, verður árangur-
inn að teljast aðdáunarverður.
Sagan um það, hvernig þetta leikhús
varð til, er einhver áhrifamesti kapí-
tul i leiklistarsögu Ameríku hin seinni
ár. Hugmyndin að því er óbeint kom-
in frá „The Miracle Worker“, því vin-
sæla Broadwayleikriti um bernsku hinn
ar blindu, mállausu og heyrnarlausu
Helenar Keller. Á meðal þeirra, sem
höfðu áhuga á að kenna og hjálpa slík-
um olnbogabörnum, var David Hays,
þó að mörg ár liðu, áður en hann kæmi
áhugamáli sínu í framkvæmd.
Sem ráðunautur við Eugene O'Nell
Memoria'l Theater Foundation bauð Hay
stúdentahóp frá Gallaudet College for
the Deaf, í Washington, D.C. — eina
æðri sérskóla í heimi fyrir heyrnarlausa,
að sýna á annarri hinni árlegu leik-
listarhátíð stofnunarinnar: National Play
wrights Conference árið 1966. Á hverju
sumri eru haldnir umræðufundir í aðal-
stöðvum stofnunarinnar í Waterfordd
Connecticut, lesin og sviðsett ný leik-
húsverk, ásamt með eldri leikritum, sem
þykja óvenju áhugaverð.
Sýning stúdentanna á „Iphigenia in
Aulis“ eftir Euripedes, þar sem leik-
endur notuðu táknmál án þess að hafa
stuðning af frásögn hins talaða máls,
olli undrun áhorfenda, sökum glæsilegr-
ar tjáningar og vakti þá spurningu í
hugum forsvarsmanna stofnunarinnar,
hvort ekki væri unnt að þroska hæfi-
leika unga fólksins.
Gerð er áætlun til þriggja ára og
veitt til hennar 331.000 dollara framlagi
frá Vocational Rehabilitation Administr
ation of the U.S. Department of Health
Education and Welfare.
Meðal annars var gert ráð fyrir stofn
un leikskóla handa heyrnarlausum í að-
alstöðvum stofnunarinnar og auk þess
ferðalögum leikhópa, sem næðu vonandi
jafnt til þeirra, sem heyrn hefðu og
heyrnarlausra.
í apríl 1968 fór fram opinber kynn-
ing á hinum nýja félagsskap í klukku-
stundar-dagskrá sjónvarpsins, sem færði
sönnur á hæfni leikaranna og möguleika
þeirra. Á leiksviðinu fluttu þeir hrífandi
og áhrifaríka túlkun á eintali Hamlets
„To be or not to be“ ásamt með að-
dáunarlegum söngflutningi og jafnvel
hópdönsum með undirspili hljóðfæra.
Athygli sú, sem hinir heyrnarlausu
leikarar vöktu, kann að hafa komið
fjöldanum á óvart, en ekki manninum,
sem kom þeim á sporið. Hinn mikli
leiklistaráhugi stúdentanna upp frá
þessu virtist Hays fullkomlega eðlilegur.
„Heyrnablaust fólk með fullri skyn-
semi leikur á táknmál allt sitt líf,“ seg-
ir hann. „Það notar ekki eins mörg orð
og við notum í eðlilega skýru máli og
þó getur það sagt nókvæmlega jafnmik-
ið í einu orði og við s^gjum í tíu, með
beitingu talfæranna, handahreyfingum,
svipbrigðum og axlaypptingum. Hvað er
eðlilegra en álykta, að þetta fólk sé
gætt frábærri leikgáfu."
Málið sem þessir heyrnar’lausu leikar
ar nota, er ekki venjulegt merkjamál
eða hreinar bendingar, heldur livort-
tveggja samslungið í eins konar lát-
bragðsleik. Oft eru sérstök svipbrigði
iðkuð til að tjá vissar hugsanir, þar
sem félagsmenn kappkosta að auðga
tungumál sitt. En svipbrigðin ein nægja
ekki.
„Við viljum koma með algerlega nýja
túlkun,“ skýrir Hays frá. „Við viljum
þjálfa úrvals leikara, sem geta sýnt
sams konar færni í jafnvægis og skylm-
ingalist og krafizt var af leikurum comm
edia delTarte.
Til að gefa stúdentunum kost á að
nýta til fulls alla þá möguleika, til
túlkunnar, sem líkaminn býr yfir, var
þeim veitt fjögurra vikna ítarleg tilsögn
í leiklist, sviðshreyfingum, nútímadansi,
skyimingum og leiklistarsögu. úr hópi
35 nemenda voru 14 valdir þegar í
stað. Aðeins einn þeirra hafði leik-
reynslu: Bernhard Bragg, sem hafði kom
ið fram í einléiksþætti hjá sjónvarpinu
og sýnt í næturklúbbum.
Þegar hópurinn þreytti frumraun sína
á öndverðu ári 1967, luku gagnrýnend-
ur einróma lofsorði á hið einstæða fram
tak í leiklist og sýningargestir voru frá
sér numdir af hrifningu. Á sýningar-
skránni voru fjögur verkefni, sem öll
voru valin til að sýna fjölhæfni leik-
aranna: „My Heart's in the High'lands",
eftir William Saroyan (stjórna'ð af Gene
Lasko hjá sjónvarpinu), A group of
poetry readings (stjórnað af John Hirsch
frá Stratford Shakespeare Festival of
Canada), „The Tale of Kasane“, jap-
anskur gamanleikur (stjórnað af japan-
anum Yoshio Aoyama) og ítalski fars-
inn, „Gianni Schicchi" (stjórnandi Joe
Layton, leikstjóri Broadwayballettsins).
Þó að öllum þessum verkefnum væru
gerð hin prýðilegustu skil, reyndist verk
Saroyans áhrifaminnst á sýningarferð-
um hópsins, sökum þess að það byggist
Framh. á bls. 13
Við grein um Witold Gombrowicz í
síðustu Lesbók féll nafn greinarhöfund-
ar niður. Greinina skrifaði Svava Jak-
obsdóttir.
Audree Noston, leikkona við „Leikluis heyrnalausra" tulkar ástarkvæði eftir
Elizabeth Bassett Browning.
Atriði úr italska gamanleiknum „Gianni Schicctri".
Erlendur Jónsson
Raðkvæm atriði
Húsfreyja
hallar undir flatt
sperrir litla fingur
fyrir munn
leggur aðra hönd
á háls.
Svona er lífið
segir hún
og varpar
öndinni til hálfs.
Já svona er lífið
segir hún
og sperrir
litla fingur
fyrir opingátt
síns ógnarlitla sjálfs.
10. nóvember 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3
•) '