Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1968, Blaðsíða 10

! ' ■ *r:
Allur hans hugur var við þetta
Vi&tal við Guðlaugu Magnúsdóttur
— Við fórum uppeftir og vorum við-
stödd athöfnina við Stjórnarráðið, ég,
ipp maðurinn minn og Þorsteinn Bjarnason,
stjúpsonur minn. Það var yndislegt veð-
Jll ur, blíða og stilla. Athöfnin var mjög
hátíðleg, lúðrasveitin spilaði, Sigurður
Eggerz hélt ræðu, danski fáninn var
dreginn niður og íslenzki fáninn var
dreginn upp. Það er mér ógleymanleg
stund. Og svo var skotið 21 skoti af
Isiands Falk, sem hér var og foringi
varðskipsins hélt ræðu. Það var mjög
falleg ræða hjá honum. Jóhannes Jó-
hannesson talaði líka, því að hann var
forseti Sameinaðs þings. En allt þetta
vitið þér náttúrlega. Stemmningin var
róieg. Það dró afskaplega mikið úr, að
megnið af Reykvíkingum átti um sárt að
binda, spænska veikin lagði allt undir
sig. Það var t.d. nýbúið að jarða einka-
bróður minn, sem dó úr spænsku veik-
inm úti í Kaupmannahöfn, svo að þetta
voru bæði sorgar- og gleðitímar. Ekki
man ég, hvort maðurinn minn fór inn í
Stjórnarráðið, þegar athöfninni var
lokið, en sjálf fór ég fyrst til foreldra
minna og svo heim, var illa fyrirkölluð,
en vildi ekki missa af þeirri sjón að sjá
íslenzka fánann dreginn upp.
Við vorum heima með fjölskyldunni
það sem eftir var dags, tveir eldri syn-
ir okkar voru þá litlir, og það var mikil
Frú Guðlauig Magnúsdóttir, ekkja ánægja ríkjandi á heimilinu yfir áfang-
Bjarna Jónssonar frá Vogi, býr að Tún- anum, sem náðst hafði. Bjarni hafði að
götu 16, en þangað fluttust þau hjónin vísu áhyggjur af þessum tveim liðum,
nokkrum árum áður en Bjarni dó. „f sem voru ekki nægilega skýrir í samn-
þessu húsi héldum við upp á sextugs- ingunum, ákvæðinu um jafnrétti þegn-
afmæli hans“ segir hún um leið og hún anna og uppsagnarákvæðinu, en
býður mér til stofu. Erindi mínu, að þf,ð leystist farsællega og það er leið-
rifja upp, hvernig hún og maður henn- iniegt, að hann skyldi ekki lifa það, því
ar vörðu fullveldisdeginum tekur hún að allur hans hugur var við þetta alla
af alúð. — æfina. sv. j.
Halldór Hansen
sjalfstæði Islands. Þeim fannst Tsland
'?era og eiga að vera nýlenda Danmerk-
U" líkt og Grænland, en þó mætti mað-
ur skilningi hjá sumum þeirra. Ekki
man ég til þess að ég hafi verið við-
staddur athöfnina við Stjórnarráðið, en
ævli ég hljóti ekki að hafa verið þar,
þaö foru allir sem komust. Annars voru
þetta hörmungartímar, margir áttu um
sórt að binda vegna veikinnar, þótt
veikin sjálf væri í rénum um mánaða-
mótin nóvember — desember. Það mætti
segja mér að dregið hafi úr hátíðaskapi
fóiks þess vegna, enda þótt það verk-
aöi ekki á fögnuðinn í sjálfu sér. Sjálf-
ur var ég búinn að liggja í 11 daga með
41 stiga hita — margir læknar lágu þá
veikir, — og á morgnana las ég dánar-
fregnir um kunningja mína í Morgun-
Fögnuöur þrátt fyrir hörmungar
ViStal viS Halldór Hansen
Halldór Hansen, dr. med. byrjaði
la knisstörf í Reykjavík árið 1916, en
kandídat varð hann 1914. — Mér er
nunnisstæðast, hvað allir voru hamingju
samir yfir þessum áfanga í sjálfstæðis-
baráttu okkar. Ég dvaldist í Danmörku
í tvö ár áður en ég byrjaði hér sem
læknir og lenti oft í dálitlum orða.senn-
um við dönsku læknana einmitt út af
blaðinu. Ég man, að einu sinni kom til
mín Matthías Einarsson, útkeyrður nátt
úrlega, settist í stól, fékk sér eitt glas
aí víni hjá mér, gleymdi sér augnablik,
rauk á fætur og sagði um leið: Helvíti
áttu gott. Vertu sæll. — En svo komst
eg á fætur og fór í fullan praxís. Þá
var barnaskólinn enn fullur af sjúkl-
ingum. sv. j.
Guðlaug Magnúsdóttir
Vonarbjarmi á austurhimni
ViStal v/ð Aðalbjörgu Sigurðardóttur
Haustið 1918 er eins og mynd sem
kemur fram í hugann, segir frú Aðal-
björg Sigurðardóttir. Hún situr and-
spænis stofuglugganum í íbúð sinni við
Lönguhlíð. Þaðan hefur hún útsýni
Efst í huga hvað faðir minn var glaður
Viðtal við Önnu Johannessen og Lárus Jóh annesson
Frú Anna Johannessen og Lárus Jó-
hannesson, fyrrv. hæstaréttardómari,
fylgdust vel með atburðum 1918, enda
var faðir þeirra, Jóhannes Jóhannes-
son, bæjarfógeti, formaður samninga-
neínaarinnar, svo sem kunnugt er. Mig
langaði að skyggnast aftur í tímann inn
á heimili Jóhannesar þennan dag og þau
tóku því vel:
Mér er efst í huga, hvað faðir minn
var glaður þennan dag, segir frú Anna,
ég var viðstödd athöfmna við Stjórn-
arráðið með honum og á eftir fórum
við út að ganga og þá bauð hann mér
inn á kaffihús, en það gerði hann aldrei
hér í Reykjavík hvorki fyrr né síðar.
Þeíta var í eina skipti, sem hann gerði
slíkt, en honum fannst svo stórum áfanga
náð þennan dag og því ástæða til að
gléðjast.
I þessu sambandi langar mig að minn-
ast Jóns Magnússonar, því að nulli
heimilis foreldra minna og heimilis
Jóns og frú Þóru var ákaflega góður
vinskapur. Jón kom oft til pabba og
eins kom frú Þóra. Hún var ágætiskona
og ég man, að mamma dáðiist að því,
hvað hún var mikill styrkur sínum
manni. Vinskapur milli heimilanna hélzt
alla tíð, þeir voru mestu mátar, Jón og
faðir minn, og áreiðanlega hefur vín-
átta þeirra eflzt þetta tímabil, sem þeir
unnu saman í nefndinni.
En þér skuluð helduæ tala við
bróður minn, hann hefur áreiðanlega
frá meiru að.segja.
Lárus man vel eftir samningafundum
og undirbúningi öllum. — Samningsupp-
kastið var undirritað ef ég man rébt
þann 18. júlí, segir hann. Menn
voru mjög ánEeigðjr, a. m. k.
rnikill meiri hlutinn var ánægður. Sér-
scakt aukaþing var kallað saman, sem
ræddi þetta mál eingöngu og það var
samþykkt gegn aðeins tveim mótatkvæð-
um, atkvæðum Benedikts Sveinsson-
ar og Magnúsar Torfasonar. Ég var á
þessum þingfundi og það var
mjög gaman að heyra gömlu samstarfs-
mennina í stjórnmálum, Bjaina frá Vogi
og Benedikt Sveinsso-n, kastast á hnút-
um og vitna óspart í Sturlungu og forn-
ritin. Svo skrifa'ði Magnús Arnbjarnarson
pésa þar sem hann réðst á samnings-
uppkastið og Bjarni frá Vogi svaraði
með öðrum pésa. Pabbi var
ákaflega glaður, þegar þetta var
b.iið, en tvímælalaust á Jón Magnússon
mestar þakkirnar skildar, að fór svona
vei Hann var svo lipur samningsmað-
ur — og ég held, að ég ærumeiði eng-
an, þó að ég segi, að hann sé vitrasti
maður, sem ég hef kynnzt um æfina.
— Eftir saihþykktina á þingi varð að
koma til þjóðaratkvæðagreiðsla, þar
voru að mig minnir, mjög fá mótat-
kvæði, en svo kom innflúenzan inn í
þetta. Það var ógurlegur tími og inn-
flúenzan setti sinn skugga algerlega á
alla aðra atburði.
Við bjuggum þá í Þórshamri. Mamma
og pabbi voru þau einu, sem uppi stóðu.
Pabbi gerði ekki annað en afsegja víxla
og skrifa dánarvottorð. Einn daginn
kr m dyravörður bankans með allan
vjxlakassann eins og hann lagði sig, all
ir voru veikir og enginn til
að afgreiða í bankanum. Ég lá í rúminu
og skrifaði ‘nafn mitt ;sem vottur, fékk
50 aura á víxil og einn daginn vann ég
mér þannig inn 175 krónur, og í þá daga
voiu það mánaðarkaup verkamanns. En
þó að þetta hafi auðvitað verið miklir
peningar fyrir mig, held ég, að ég hafi
tæplega haft jafnmikið fyrir nokkurri
vinnu eins og að skrifa nafnið mitt í
þetta sinn, því að ég var svo veikur.
Innflúenzan kom í veg fyrir öll há-
tíðahöld, en athöfnin við Stjórnarráðið
var þrátt fyrir það ákaflega hátíðleg
stund. íslands Falk var inni, danski
fáninn var dreginn niður, sá íslenzki
dreginn upp og þá var skotið 21 skoti af
Islands Falk. Það var fullveldismerkið
og þar með var formleg viðurkenning
fangin.
Pabbi hélt alltaf upp á þennan dag
og gerði sér alltaf dagamun. Og þenn-
an dag, 1918, — bauð hann okkur inn
á Skjaldbreið. Það er víst í eina skipt-
ið, sem hann kom inn á Skjaldbreið.
sv. j.
vítt, hús og himinn renna saman í eitt.
En erindið var að hverfa fimmtíu ár
afcur í tímann. Þá voru aðrir tímar og
öiinur borg. — Þessir tímar voru svo
frábrugðnir öllu öðru, segir
frú Aðalbjörg, að fólk mundi
varla trúa því. Það var svo margt sem
gerðist á sama tíma. Heimsstyrjöldin var
búin að standa yfir, enn voru hér bág-
indi eftir frostaveturinn á undan. Hér
var beinlínis hungur víða, fólk var
svangt, og það var eldiviðarskortur.
Aðallega var hitað með mó og hreint
ekki meira en eitt herbergi í íbúð. Svo
var það Kötlugosið og spsenska veikin,
sem lagði alla Reykvíkinga, eða sama
sem, i rúmið á skömmum tíma. 9. nóvem-
ber veiktist fólkið heima hjá mér, en
veikin var eiginlega gemgin yfir í
Reykjavík 1. desember. Þá er mér minn-
isslætt, að ég gekk upp á loftið kvöld
eftir kvöld og stóð þar við gluggann og
borfði á bjarmann af eldinum, sem lagði
undir sig allan austurhimininn, og það
var manni eins og vottur allra þessara
skelfinga sem enginn vissi, hvernig
mundu enda eða hvenær mundu enda.
— En þetta var afskaplega falleg sjón.
Og ég man eftir því, þegar ég fór í
fyrsta skipti út eftir að ég komst á fæt-
ur. Ég gekk upp Bankastræti og Lauga-
veg um hádaginn og mætti ekki nokkr-
Aðalbjörg Sigurðardóttir
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
1. desember 1968