Lesbók Morgunblaðsins - 02.03.1969, Blaðsíða 12

'Ó
„Eitt prósent frá Kölska...!##
rifið þar upp, en hann fannst
ekki þar.
í herbergi í norðausturenda
hússins bjó maður, sem hét
Helgi. Hafði Helgi verið mótor-
ma'ður við frystihús Lofts Lofts
sonar, er áður átti stöðina. Fer
Lúðvík nú til þessa Helga og
biður hann að hjálpa sér til að
finna legginn. Kemur þá í ljós,
að Hélgi hefir heyrt að smiður
inn hafi látið hann milli þils
og veggjar. Getur Helgi þess til
að hann muni vera í herberg-
inu, sem hann býr í. Er nú aft
ur farið að rífa og finnst legg-
urinn þá þar. Leggurinn var
mjög langur, enda gat Runólf-
ur þess, að hann hefði verið
þrjár álnir og sex tommur á
hæð.
Þegar leggurinn var fundinn
tók Lúðvík hann og fór með
hann upp í búðina sína, til
þess að hann tínist ekki aftur.
Lét hann smíða utan um legg-
inn vandaða kistu, og var legg-
urinn svo kistulagður. Stóð kist
an svo í búðinni upp undir ár,
og bar ekkert til tíðinda. Voru
svo þessar síðustu leifar Run-
ólfs Runólfssonar frá Kólgu
eða Klapparholti í Sandgerði
jarðsungnar að Utskálum. Fór
allt fram eins og við venju-
lega jarðarför. Presturinn hélt
ræðu í kirkju og söngflokkur
kirkjunnar mætti.Þar varmargt
fólk viðstatt, bæði úr Sandgerði
og svo komu frá Reykjavík,
Niels Carlsson og hans kona,
frú Lilja Kristjánsdóttir. Lauga
vegi 37 og frú Gíslína Kvaran.
En um útförina sá Lúðvík og
frú hans. En presturinn á Ut
skálum hélt erfið. Var á eftir
athöfninni drukkið kaffi hjá
presti, og fór þetta allt virðu-
lega fram.
Þegar fundur var næst eftir
útförina, kom Runólfur fram og
þakkaði fyrir sig. Sagðist hann
hafa verið þarna viðstaddur og
lýsti útförinni svo nákvæmlega,
að hann taldi upp kökusortirn
ar, sem voru fram bornar á Ut
skálum. Þakkaði hann Lúðvík
og konu hans sérstaklega. Er
honum mjög hlýtt til Lúðvíks,
og eftir þetta kailar hann Lúð-
vík alltaf húsbónda sinn. Hann
kemur enn á fundina, en ekki
að staðaldri.
Eg fór að kynna mér kirkju-
bækur Útskálakirkju frá því
tímabili, sem Runólfur Runólfs-
son vísar til. Eg fann nafn hans
í bókunum. Árið 1849 er hann
til heimilis í Klöpp í Hvalsnes-
sókn.Árið 1859 er hann íFlanka
staðakoti með konu, sem heitir
Guðrún Bjarnadóttir. Þau eiga
þá eina dóttur, sem heitir Guð
rún María. Þetta ber heim við
landsmannatalið 1860. Þar er
Runólfur Runólfsson í Flanka-
staðakoti talinn ókvæntur og
grashúsmaður. Þar stendur einn
ig, að hann sé fæddur í Mela
sókn. Kirkjubækur Melasóknar
sýna, að Runólfur er fæddur
25. desember 1828 að Melaleiti
í Borgarfirði. Foreldrar: Runólf
ur Þorsteinsson, vinnumaður á
Hafþórsstöðum í Norðurárdal og
Guðrún Magnúsdóttir, vinnu-
kona á Melaleiti.
Guðrún Bjarnadóttir er líka
talin húskona í kirkjubókunum.
Síðar er Runólfur í Klappar-
koti (Kólgu), og eru þá börnin
orðin þrjú, tveir drengir og
ein stúlka. Árið 1879 er hann
á sama stað. Þá er Guðrún
Bjarnadóttir sennilega dáin.
Nafn hennar sést ekki í kirkju
bókunum. Árið eftir er nafn
hans líka horfið úr kirkjubók-
um Útskálakirkju, en í minister
ialbók Útskálakirkju stendur
eftirfarandi skýrsla:
„Þann 16. október 3879 varð
Runólfur Runólfsson, húsmað-
ur í Klapparkoti, úti voveiflega
á heimleið úr Keflavík í stór-
viðri, rigningu og stormi, all-
skammt frá bæ sínum, um miðja
nótt, meint að hann hrakizt hafi
niður í fjöru fyrir sunnan
Flankastaðatúngarð, hvar sjór
hafi tekið hann, því bein hans
fundust löngu seinna sundur-
limuð og fatnaður."
Þessi sama bók sýnir, að þess
ar leifar Runólfs Runclfssonar
hafa verið jarðsungnar 8. janú-
ar 1880, og er hann þá talinn,
vera 52 ára. Eru þá liðnir tæp-
ir þrír mánuðir, frá því að hann
hvarf og þar til hinar sundur-
limuðu 'leifar hans fá legstað
í vígðri mold, og þó ekki allar.
Leggurinn finnst ekki fyrr en
1940, og eru þá liðin 60 ár
frá þessum atburði.
★
Það, sem gerðist í sambandi
við Runólf Runólfsson, varð
okkur, sem við það vorum rið-
in, svo eftirminnilegt, að við
teljum okkur muna það greini-
lega. Erum við því fús til að
votta, að rétt er farið með það,
sem að framan er skráð
Reykjavík, 23. apríl 1946.
Lúðvík Guðmundsson.
Jórunn Guðmundsson.
Lilja Kristjánsdóttir.
' Kristjana Árnadóttir.
Niels Carlsson.
NÆSTA SUNNUDAG: SAM-
TAL VIÐ HAFSTEIN BJÖRNS
SON, MIÐIL.

ERLENDAR
BÆKUR
__________________V
THE AKMS OF KRUPP. Willi-
am Manchester. Michaei Joseph
1968.
Orðið Krupp vekur með nú-
tímamönnum misjafnar titfinn-
ingar og hjá höfundi þessarar
bókar hafa þær verið heldur nei-
kvæðar fyrir fjölskylduna frá
upphafi vega. Höf. setti saman
mjög vinsæla bók „Death of a
President", þar sem enginn
skuggi féll á aðalhetju hárm-
leiksins. í þessari bók er skugg-
inn yfirgnæfandi, Manchester rek
ur upphaf Krupps fjölskyldunn-
ar inn í myrkvaða skóga Ger-
imaníu, þar sem „Bl'ynhildi
dreymdi um blóðugar axir“, síð-
an er saga fjölskyldunnar rak-
in út úr skóginum til þess er
þeir ættmenn setjast að í Ruhr
og taka til við járnsmíðar. Fyr-
irtækið blómstrar og fjölskyldan
hefst sem ein auðugasta fjöl-
skylda hins keisaralega Þýzka-
lands. Þeir auðgast einkum á
vopnaframleiðslu og „Stóra
Berta“ átti meðal annars ekki
lítinn þátt í því að efla and-
úðina á þessum kaupmönnum
dauðans. Manchester gerir þessa
vopnasala all ískyggilega í þessu
riti sínu, allar gjörðir þeirra eru
sprottnar af meðfæddri mann-
vonsku og illsku, þeir eru illir
eins og Þjóðverjar yfirleitt, að
dómi þessa höfundar. Þegar illsk
an er ekki nóg í frásögninni af
viðbrögðum þeirra, þá er gripið
til þýzkunnar, eins og stundum
var gert í áróðursmyndum á
stríðsáruunm. Kaflafyrirságnir
eru á þýzku og þá kemur í ]jós
að höfundur er ekki allt of vel
að sér í þeirri tungu, svo að
útkoman verður stundum kát-
brosleg. Lokakaílinn er helgað-
ur Álfried Krupp og með frá-
falli hans kemur í ljós, að þessi
mikli auður og vald fjölskyld-
unnar nú á dögum var byggt á
lánum, sem voru að komast í
eindaga og Krupp sjálfur dett-
ur niður dauður, og þótt höf-
undur reyni að gera þetta dauðs-
fall tortryggilegt, þá gengur hon-
um það erfiðlega. Höfundur ger-
ir sitt til að magna frásögnina
óhugnaði og spennu og reynir
að sýna þessa þýzku iðjuhölda
í gervi hreinnar mannvonsku og
illsku, en myndatakan misheppn-
ast. Vanþekking höfundar og
skortur á sögulegum skilningi
gerir rit hans alls ekki meira
heldur en sögulegan lipurlega
skrifaðan reyfara, en reyfara
sem þó er lesandi.
LITLA STÚLKAN
Framhald af bls. 7
ið undir læknis hendi vegna
slæmrar geðheilsu. Hann er
fluttur að heiman og býr hjá
ástkonu sinni þar skammt frá.
uppstökk, og stendur ýmsum
stuggur af henni. Þó ber hún
við að vinna á stundum, þá
ýmist í Glasgow eða annars
staðar iangt í burtu. Oftast
býr hún með mági sínum.
Þetta var nú heimur Mary
Bell. í þessum heimi bjó hún
sér til heilt konungsríki á ó-
byggðu svæði og sjálf „höllin“
var gamalt hrunið hús, rúst,
sem börnin í Witehousegötu
kölluðu „Tin Liie“. í þessari
„höli“ átti Mary Bell athvarf,
þar leitaði hún hælis þegar
hún skrópaði í skólanum, eða
þegar eitthvað amaði að.
Stundum fór Nóra vinkona
hennar með henni til að njóta
einverunnar í „höllinni“. Nóra
13 ára gömul dáðist mjög að
Mary, bjó í næsta húsi við
hana og hafði líka ættarnafn-
ið Bell. Þótt þær væru óskyld-
ar. í „Tin Lizzie“ kyrkti Mary
Martin litla Brown, 4. ára
drenginn, í viðurvist Nóru.
STERKARI EN
FULLORSNA FÓLKIð
Eins og fyrr segir átti Mary
sitt konungsríki í þessu ömur-
lega umhverfi. Hún var frjáls
og glöð og eldaði sjálf mat-
inn sinn. Leikfélagarnir dáðust
að henni. Sálfræðingar telja
■hana sterkan persónuleika.
■Hún vildi stjórna. Lítil stúlka
•sem vill skipa fyrir — eins og
•svo margar litlar stúlkur vilja.
•Þótt ung væri að árum var
•hún veraldarvön. Hún horfði
töluvert á sjónvarp og bjó yf-
•ir ýmsu, sem hún lét ekki uppi.
'Þegar hún var yfirheyrð varð-
•andi síðara morðið á 3. ára
■Bryan svaraði hún: „Ég ætla
■að hringja í lögfræðinga mína,
•þeir bjarga mér úr þessu.“ Og
'svo spurði hún: „Eru segul-
•bönd falin í þessu herbergi“?
■Þessar athugasemdir, sem sýna
■þroska hennar notaði sækjand-
•inn, herra Rudolph Lyons,
•gegn henni í réttinum. Mary
•horfði á framhaldsþættina
„Dýrlingurinn" í sjónvarpinu
af miklum áhuga, þessa þætti
úr heimi fullorðna fólksins.
Mary Alísa í Harma-
landi“ bjó þannig í Whitehouse
götu án þess eiginlega að búa
þar. Ekkert í fari hennar
vakti grun um hvað byggi
innra með henni. Þó hún lifði
í draumum sínum og gæfi í-
myndunaraflinu lausan taum-
inn höfðu engir af því áhyggj-
ur. Að vísu dæma íbúar Scots-
wood hana nú hart. Kona, sem
býr við St. Marghariets-götu
segir: „Ég bannaði börnum
mínum alltaf að leika við Mary.
Ég áleit hana ekki góðan fé-
lagsskap fyrir þau.“ Og önn-
ur kona segir: „Ég lét hana
aldrei koma inn fyrir dyr hjá
mér.“
En þessar skoðanir eru látn-
ar í Ijósi eftir að Mary framdi
glæpina og fólk var skelfingu
lostið af hryllingi. Herra Roy-
croft, sem er formaður barna-
verndar í Newcastle sagði
í réttinum: „Við vissum að
Mary var varhugaverð, en ...
’í raun réttri vissi hann ekkert.
Það eina sem hann vissi var
að Mary skrópaði stundum í
skólanum. Sælgætissalinn á
horninu á St. Margaretgötu
segir að Mary hafi verið sak-
laus og indæl stúlka. „Hún
•átti ævinlega aura til að kaupa
sér ögn af sælgæti fyrir og
stundum staldraði úhn við og
rabbaði svolítið við mig.“ Sæl-
gætissalinn er ekki mjúkur í
máli þegar hann talar um ná-
granna sína og viðskiftavini.
„Slæmt fólk“ segir hann „mestu
óþokkar“. Þetta er nú saga
Mary litlu. Margt mun þó ó-
sagt, sem engir vita neitt um.
Það hefur komið í ljós að
fyrsta morðið sem Mary framdi
var þegar hún drap dúfu.
Bróðir Normu átti dúfuna.
Vegna þessa atviks varð mis-
sætti milli þeirra vinkvenn-
ana í vikutíma. Þá varð Norma
fyrri til að bjóða sættir. Norma
var forvitin. Hana langaði til
að vita hvar Mary hefði lært
að kyrkja dúfuna. Mary lét
hana ganga lengi á eftir ésr,
var leyndardómsfull en sagði
ekkert. (Það var ekki fyrr en
löngu seinna að hún sagði frá
því hvernig hún hefði farið að.
Hún hafði lært að kyrkja þeg-
ar hún sá aðferðina í sjón-
varpsþætti.) Hér koma í Ijós
ákveðnir þættir í skapgerð
Mary og einnig í skapgerð
Normu. Sum sé forvitnin um
dauðann sem heillar Mary á
sama hátt og forvitnin um líf-
ið. I augum Mary er dauðinn
ekki ógæfa, heldur ein af gát-
um lífsins. Hún vildi sjá dauð-
ann eins og hún sé lífið.
Nokkru eftir þetta er Norma
farin að þreytast á merkileg-
heitunum í Mary og dag nokk-
urn gerir hún uppreisn, þrátt
fyrir aðdáun á henni. Þetta
á eftir að valda þeim óskap-
legu atburðum sem á eftir fara.
Það sem hún segir við Mary
hefur hún lengi verið að velta
fyrir sér. „Ég veit að þú hef-
ur kyrkt dúfu, en þú gætir
ekki kyrkt manneskju." Mary
svarar þessu engu, henni sárn-
ar, álit hennar er í veði. f
s.ama mund kemur Martin litli
Brown hoppandi á einum fæti
í flasið á þeim. Mary spyr
hann hvort hann vilji koma
með þeim í Indíánaleik í „Tin
Lissie“.
Nú veit Norma hvernig á að
kyrkja. Þrífa fast um Adams-
eplið og herða að.
Litlu stúlkurnar komu heim
til sín aftur og hlógu eins og
trylltar væru. Eftir þetta
breytist persónuleiki Mary
fljótt. Hún skynjar óljóst að
hún hefur stigið örlagaríkt
skref, að það er mikill munur
á að drepa dúfu og að drepa
litinn dreng. Hún finnur, að
nú er hún orðin merkileg per-
sóna. Nú ríkir hún ekki ein-
göngu, yfir litlu stúlkunum í
götunni. Nú er hún orðin sterk-
ari en fullorðna fólkið. Þetta
er annar meginþátturinn í sál-
arlífi Mary. Hún reynir að líkj-
ast fullorðna fólkinu, hún vill
bera sig saman við það, vita
hversu hún er megnug, eða ef
til vill hefna sín. Þann 25 maí
finnst lík Martin. Nokkrum
dögum siðar laumast Mary og
Norma að lögregluvarðstöð
hverfisins og skrifa á vegg-
ina: „Við höfum drepið og við
munum koma aftur. Takið eftir
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 2. marz 1969