Lesbók Morgunblaðsins - 02.03.1969, Blaðsíða 15

samt kirkj unni. Frá þessum
stofnunum berst út hingað óm-
ur samtímans og þar óttu
skáldin sína áheyrendur og
styrktarmenn. Eftir 1066 tekur
fyrir áhrifin. frá ensku kirkj-
unni og þá taka íslendingar
að leita sér menntunar suður
í lönd. Og á undraskömmum
tíma hefst hér andleg iðja í
stíl þeirrar sem tíðkaðist út í
Evrópu á 12. öld. Allur þessi
starfi var á snærum kirkjunn-
ar, en kirkjan hér var sam-
tvinnuð höfðingjaváldinu og
lengi vel náðu áhrif hinnar al-
þjóðlegu kirkju hérlendis ekki
lengrá heldur en höfðingjavald
inu hentaði.
KAPPAKSTUR
Framh. af bls. 9
um, kom aðeins í 34. sæti til
Bombáy. Saab, sem einnig lief-
ur staðiS sig mjög vel í álíka
þolraunum, lcom í 25. sæti. En
Ástralía reyndist ekki síöur erf
iður farartálmi. Þar lá leiðin
yfir óbyggðar eyðimerkur í suð
urhluta landsins. Yfir vegi og
vegieysur, um aan og rjon. Hit
inn var að jafnaði 48 stig á
Celcíus, og má segja að fyrir
ökumennina hafi leiðin um
Astralíu orðið erfiðust þol-
raun. Enda fór svo, að á þess-
um síðasta spöl urðu 16 bif-
reiðar að hætta í keppninni.
Af þeim 98 bifreiðum, sem'hófu
keppnina, luku aðeins 57 við
hana og komust alla leið til
Sydney. 41 bifreið heltist
úr lestinni á leiðinni af ýms-
um ástæðum. Á leiðinni yfir
áströlsku Alpana, þar sem
mjög reyndi bæði á bíla og
ökumenn, tóku sauðirnir að
greinast frá nöfrunum. Þar tók
Citroén forustuna, en skæðustu
keppinautarnir voru Lotus-
Cortina og Ford 20 MRS.
Hvorki Lotusinn né Ford 20
þoldu álagið og brotnuðu þeir
báðir. Citroén brunaði niður úr
Ölpunum og á sléttlendið, síð-
asta spölinn. A leið eins og
þessari sýnist raunar harla ó-
líklegt að hægt sé að sigra
Citroén, enda virtist liann ör-
uggur sigurvegari, þegar slys
bar að höndum. 1 blindri
beygju rakst hann á lítinn ást-
ralskan bíl, með þeim afleið-
ingum, að hann fór svo að
segja í klessu að framan en
ökumennirnir voru furðu lítið
særðir.
Nú voru þrír þeir sigur-
stranglegustu úr sögunni og
það kom í hlut Hillman Hunt-
er að sigra og höfðu þó fáir
eða engir búizt við því. Öku-
mennimir, Cowan, Coyle og
Malkin unnu þau 10 þúsund
pund, sem verðlaunin hljóðuðu
uppá. Annar í röðinni varð
BMC 1800, þriðji Falcon GT,
fjórði Porsche 911 og fimmti
BMC 1800.
Þá var einnig keppt um
sveitarverölaun og hlaut Ford-
sveit Astralíu 1. verðlaun,
brezka Leylandsveitin (BMC
1800) varð nr. 2, B-sveit Ley-
land (BMC 1800) varð 3, en
fjórða í röðinni varð sveit
Moskvits. Það vakti talsverða
athygli, að aliir Moskvits þíl-
arnir fjórir luku keppninni.
Tveir þeirra urðu meira aö
segja framan við miðju, nr. 20
og 22. Þess ber að geta, að
liinir fremstu í kappakstrinum
voru allt þaulæfðir ökumenn,
en Rússarnir iiöfðu ekki tekið
þátt í slíkur.i kappakstri áður.
Hefði það cinhverntíma þótt
saga til næsta bæjar, að Mosk
vits gæti í r.likum kappakstri
orðið á undan bílum eins og
Saab, Mercedes Benz 200,
Peugot 404, og Rover 2000.
DAGBLÖÐIN
Framh. af bls. 4
Borba
(Belgrad) — Samanborið
við blöð í öðrum kommúnista
ríkjum eru júgóslavnesk blöð
mjög gagnrýnin, andlega lif-
andi og koma víða við. Borba
tekst að tengja jrásagnir sínar
daglegum viðfangsefnum borg
aranna og er ekki troðfullt af
þurrum hagskýrslum. Erlend-
ir fréttaritarar þess eru senni-
lega þeir beztu í Austur-
Evrópu.
L’Osservatore Romano
(Vatikanið) — 1 anda páf-
ans, flytur fréttir og skoðanir
af rósemi og sögulegu skijni
og hefur séð marga ofsóknar-
menn og harðstjóra koma og
fara. Áhrif þess eru miklu
víðtækari en eintakafjöldinn
(um 70.000) þar sem það telur
ekki aðeins kirkjuleiðtoga
heimsins meðal áskrifenda
sinna heldur einnig svo ólíka
þjóðarleiðtoga sem Charles de
Gaulle og valdhafana í Kreml.
ABC
(Madrid).— Sterkt og ná-
kvœmt og hefur orðið fyrir-
mynd allra blaðaskrifa á
Spáni. Áherzla þess á bók-
menntir, tónlist og heimspeki
setur á það menntasvip. Það á
undir högg að sœkja með rit-
frelsi en hefur bætt upp getu-
leysi sitt til að birta harðar
pólitískar greinar, með því að
flytja þeim mun betri ópóli-
tískar frásagnir og myndir.
Það ber vott um hugrekki og
lægni við að láta til sín heyra,
stundum með slóttugri gagn-
rýni undir rós.
NÝJAR
DANSKAR
BÆKUR
Walter Briemel: Jean-Paul Sartre. En
Dokumehtation i Tekst og Billeder. Pá
dansk ved Ole Thyssen. Gyldendals Ugle
bþger. Kpbenhavn 1968.
Höfundur þessarar bókar, Walter
Biemel, hefur verið forstöðumaður heim
spekideildar tækniháskólans í Aachen
frá 1962. Hann nam á sínum tíma þjó'ð-
félagsfræði og sálarfræði í Búkarest og
heimspeki hjá Heidegger í Freiburg og
starfaði við Husserl-safnið í Leuven 1945
til 1951, m.a. við textaútgáfu á verkum
Husserls. Hann hefur einnig skrifað rit-
gerðir um Heidegger og þýtt verk hans á
frönsku og hefur þvi djúpstæða þekk-
ingu á verkum þeirra heimspekinga, sem
haft hafa úrslitaþýðingu fyrir Sartre.
Biemel er einnig sagður mjög vel heima
í existenshugsun, upphafi hennai’ og af-
leiðingum.
í inngangi bókarinnar er fjallað um
æskuár Sartres og uppvöxt. Segir þar
frá því, að snemma hafi komið fram hjá
honum löngun til að lóta að sér kve'ða
fyrir mátt skrif-
aðs orðs. Átta ára
að aldri hafi hann
skrifað „skáldsög-
ur“ af miklum
áhuga. Og fimmt-
án árum síðar
skrifar Simone de
Beauvoir: „Sartre
lifði til að skrifa.
Hann var kallað-
ur til að bera
vitni um alla hluti
og með forgangs-
rétti nauðsynjar endurskapaði hann þá
í huga sínum." Ennfremur segir Simone
de Beauvoir: „Manneskjan varð að end-
urskapast, og þessi uppgötvun varð hluti
af starfi okkar. Við vildum þó aðeins
leggja okkar skerf til þessa í bókum.“
Þessar tilvitnanir tekur Biemel sem
einkennandi fyrir köllun Sartres og ævi-
starf og á grundvelli þeirra lýsir hann
því hvernig Sartre lifir existensíalism-
ann allt frá bernsku og til þessa ára-
tugs. í fyrsta kafla bókarinnar, þar sem
sagt er náið frá bernsku hans og upp-
vexti, eru dregin fram atriði, sem höf-
undur telur líklegt, að haft hafi varan-
leg áhrif á mótun Sartres. Segir hann
m.a., að hann hafi aldrei í bernsku fund-
ið til þess öryggis, sem foreldraást miðl
ar flestum börnum sem sjálfsögðum
hlut, en Sartre missti föður sinn ungur
og var alinn upp hjá afa sínum sem
kunnugt er. Hann hafi æ haft þá til-
finningu að hann væri gestur, sem ekki
beinlínis tilheyrir fjölskyldunni, en er
liðinn þar.
Þá er vikið áð verkum Sartres og í
fyrsta kafla, sem um þau fjallar, er
gerð gréin fyrir hugtakinu hlutdeildar-
bókmenntir (littérature engagée), en
Sartre hefur gjarna kallað sig hlut-
deildarhöfund. Þá eru tilfærð nokkur
dæmi úr skáldverkum Sartres, sem sýna
einkar glöggt megineinkenni existensíal-
ismans sem bókmenntastefnu, en ein-
mitt á því sviði mun framlag existensí-
alista markverðast. Frelsi er kjarnahug-
tak í ritum Sartres og hér er fjallað um
það í löngu máli. Leiðir frelsisins heitir
einn kaflinn, en aðrir, Frelsi og val,
Frelsi og staðreynd og Frelsi og ábyrgð.
í síðasta kafla bókarinnar er gerð
grein fyrir afstö'ðu Sartres og existensí-
alismans til Marxismans. Þar gerir höf-
undur grein fyrir því, með tilvitnun í
verk Sartres,
hvernig hann var
í fyrstu andsnú-
inn Marxisma, en
hefur nú viður-
kennt, að Marx-
isminn sé heim-
speki samtímans
og býður sig fram
til þjónustu sem
hugmyndafræð-
ingur. Hann geng
ur ekki Marxism-
anum á hönd bein
línis, en gerir sig ánægðan með að hafa
byggt upp hugmyndakeríi, sem geti orð-
ið Marxismanum að gagni. 1 þessu sam-
bandi má rifja upjp það sem segir fram-
ar í bók Biemels um vinslit Sartres og
Alberts Camus. Sartre vildi ekki skýra
frá ástandinu í rússneskum þrælabúð-
um í riti sínu Les Temps Modernes.
Hann áleit að sannleikurinn um þau mál
yrði til þess eins áð leggja íihaldssömum
öflum vopn í hendur og spillti þannig
málefnum öreiganna. Camus krafðist
þess hins vegar, að sannleikurinn kæmi
fram án tillits til afleiðinganna og hér
skildi með þeim.
Bók Biemels um Sartre er rituð af
mjög staðgóðri þekkingu eins og áður
sagði, en framsetning virðist einnig hlut-
læg að því er bezt verður séð. Er góður
fengur að þessari bók fyrir þá, sem vilja
kynna sér helzta fulltrúa existensíalista.
Sþren Krarup: Demokratisme. En
kritik. Gyldendal. Kpbenhavn 1968.
Eins og titill þessarar bókar raunar
ber með sér, er h.ér um að ræða gagn-
rýni á lýðræðisþjóðfélag samtímans.
Fyrsti kaflinn heitir Nýtízkulegur skop-
leikur. Er þar dregin upp mynd af
menntuðum, hleypidómalausum foreldr-
um, sem hafa lagt trúarlíf á hilluna, en
leyfa börnunum að fara í sunnudaga-
skóla til þess að þau sjálf geti sofið á
sunnudagsmorgnum. Einn daginn, er
börnin komu heim, kröfðust þau þess,
að upp yrði tekinn sá siður á heimilinu
að flytja borðbæn. Þar sem faðirinn var
sálfræðingur hafði hann skilning á því
hve hættulegt þáð gat verið að forsmá
óskir barnanna, og nú, segir Krarup, var
skopleikurinn settur á svið. Þegar mat-
urinn var kominn á borðið spennti fjöl-
skyldan greipar og þakkaði guði fyrir
daglegt brauð. Faðirinn, sem fyrir löngu
hafði sagt skilið við allt trúarlíf, og er
ekki meðlimur neinnar kirkjudeildar,
leiddi bænina, en konan og börnin fylgd-
ust með.
Krarup dregur fram þetta dæmi til að
sýna óheilindi í þjóðfélaginu. Hér eru
óheilindi hjá foreldrum, sem ekki koma
til dyranna eins og þau eru klædd og
sýnast frammi fyrir börnum sínum. I
meginköflum bókarinnar fjallar hann
áfram um svipuð óheilindi í ýmsum
myndum. Heita þeir Siðapostulinn, Skóla
máðurinn, Heimspekingurinn og Kirkju-
maðurinn. Setur Kxarup fram skarpa
gagnrýni í öllum þessum köflum, og
beinir geiri sínum einkum að því, sem
nýlega hefur gerzt í Danmörku. Tekur
hann til meðferðar ýmis rit, sem þar
hafa komið fram, yfirlýsingar stjórnvalda
og hugsjónamanna og sýnir fram á veil-
ur í röksemdafærslum. Er bókin hressi-
lega og skarplega skrifuð, en leggur þó
öllu meira kapp á að benda á það sem
miður fer, en drepa á hitt, sem verða
kynni til úrbóta.
Thorkild Bjprnvig: Ravnen. Gylden-
dai. Kþbenhavn 1968.
Bók Thorkilds Bjþrnvigs, „Hrafninn",
var önnur tveggja bóka, sem Danir lögðu
fram hjá úthlutunarnefnd bókmennta-
verðlauna Norðurlandaráðs sl. haust.
Voru uppi raddir um það áður en verö-
laununum var úthlutað, að bók Bjþrn-
vigs hefði mikla möguleika til að verða
kjörin verðlaunabók að þessu sinni.
W. Biernel.
„Hrafninn" er fjórða ljóðabók Bjþrn-
vigs, sem er um fimmtugt. Fyrsta bók
hans var ljóðasafnið „Stjarnan bak við
gaflinn", sem kom út 1947, þá „Anúbis“
1955 og „Mynd og 'eldur" 1959. En
Bjþrnvig er ekki ljó'ðskáld eingöngu.
Bjþrnvig
ur bindum. Árið 1949
Hann hefur einnig
skilað merkum
verkum sem þýð-
andi, gagnrýnandi
og i-itgerðahöfund
ur. Til magisters-
prófs skrifaði
hann ritgerð, sem
heitir „Rilke og
þýzk hefð", og
síðar hefur hann
látið frá sér fara
þýðingar á ljóð-
um Rilke í þrem-
skrifaði hann bók
um skáldskap Martins A. Hansens, sem
hann jók og endurbætti í doktorsritgerð
sinni árið 1964: „Altari Kains. Skáld-
skapur og viðhorf Martins A. Hansens'*.
Merkasta greinasafn Bjþrnvigs er talið
„Upphafi'ð", sem út kom 1960. Bjprnvig
er fulltrúi í Dönsku akademíunni og með
ritstjóri í „Nýja bókasafni Gyldendals".
Bjþrnvig er þroskaður höfundur og
ljóð hans eru ekki fljótlesin, þau bera
meiri keim af djúpri hugsun en hverful-
um innblæstri. Hann yrkir í hefðbundnu
formi og rímar saman aðra og fjórðu
ljóðlínu, en ber þó fram tímabærar og
knýjandi nýjungar í ljóðum sínum. I
Danmörku hefur verið talað um „björn-
vígskan módernisma" sem sérstætt fyrir-
brigði í ljóðagerð samtímans.
Danske Sagn og Æventyr. Med bill-
eder af Niels Skovgaard. Gyldendal.
Kþbenhavn 1968.
í þessu þjóðsagnabindi eru þrjátíu og
sex þjóðsögur og ævintýri. Er hér um
að ræ'ða sögur, sem félagið „Fremtiden"
lét prenta á árunum 1913 til 1929. Voru
sögurnar valdar af hinum kunna þjóð-
sagnafræðingi Dana, Axel Olrik. Þær
voru svo gefnar út í heildarútgáfu 1929
og í þessari útgáfu er stuðzt við heildar-
útgáfuna, en stafsetning er færð til
dansks nútimamáls.
Bók þessi er tæpar tvö hundruð blað-
síður í stóru broti. Er frágangur allur
hinn vandaðasti og skýringar gefnar á
ýmsum fornlegum orðum og orðatiltækj
um. Myndir Niels Skovgaards eru lista-
vel gerðar og stuðla að því með sögunum
áð koma ímyndunaraflinu á hreyfingu.
J. H. A.
2. marz 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15