Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 29.06.1969, Qupperneq 7

Lesbók Morgunblaðsins - 29.06.1969, Qupperneq 7
frá myrkri í mannheimum: hvort þetta einkenni á Ijóðum „Löng verður nóttin nöturleg skáldsins er kennt við róman- og dimm.“ tík eða dulhyggju. En handan við fjöllin og handan við áttirnar og nóttina rís turn Ijóssins þar sem tíminn sefur. ínn í frið hans og draum er förinni heitið. „Hver vegur að neiman er vegur heim.“ Á þessum eftir- minnilegu orðum hefst Ferð. í Ferð kynnumst við dulhyggju- manninum Snorra Hjartarsyni, en þann Snorra má líka greina á fleiri stöðum í Á GnitaheiSi. í kvæðinu Mig dreymir við hrunið heiðarsel, kemst skáld- ið að þessari niðurstöðu: Á Gnitaheiði, lýkur skáldið með ljóðinu Mér dvaidist of lengi. Það er farið að dimma. Skáldið les saman sprek í eld- inn á þeirri heiði, sem hann er iöngum staddur á. hassi sprek eru bæði barnsmá og brot- gjörn. En logarnir leika við strauminn í læknum, „rísa úr strengnum með rödd hans og Við göngum í dimmu viö litföl log í Ijósi sem geymir um eilífð hvað sem er, og bíður. Fuglinn sem flaug framhjá er enn á sama stað. í kvæðinu Tungl og stjörn- ur, sem minnir á Tánas Hall- grímsson, stendur þetta um fugl ana: glit.“ Og skáldið évarpar mannsbarnið sem vdlist á myrkri heiðinnþ býður þvi að vitja sín til að verma sig við Hverfa þeir í bláinn, fljúga beint af augum áfram áfram fyrir yztu hylji geislavœngjum smáum geim kaldan, komast svo að endingu aftur heim. í ljóðinu Á Arnarvatnshæð- eldinm; „fyigdu svo læknum um, einu fegursta Ijóði Snorra leiðina heim“, endar skáldið Hjartarsonar, segir: Ijóðið. Ætli Snorri Hjartarson Hér er óðal álftanna átthagar hvítra söngva. Síðan er því lýst bvernig svanirnir hófu flug gegnum hjarta skáldsins þegar það vakti hjá ánni í bernsku sinni, flugu með frið þess og unað eitthvað burt austur um blá- rökkrið. En hvert flugu þeir: tali ekki fyrir munn margra skálda í þessu ijóði? Að minnsta kosti gefur nann í ljóð- inu svar við áleitinr.i spurn- ingu um hlutverk skáldskapar, leggur sitt til málanna í þeirri umræðu, sem vafalaust mun Hingað til heiðarvatnanna undir jöklinum. Ljóðinu lýkur á sáttargjörð við lífið, það verður óður ham- ingju náttúruskáldsins að fá að lifa slíka stund: í kvöld er ég he:ma. Kyrrðin er djúp, hve fylgja Ijóðagerðinni eftir með- an hún er talin einhvers virði. Viss tengsl eru á milli Mér dvaldist of lengf og Ég heyrði álft sefur. Hér er enginft eldur til að verma sig við, enginn lækur til að fylgja leiðina heim. Ég heyrði þau nálgast, vitnar um stjórnmálaleg vonbrigði skálds- ins; ásamt þeim ber Ijóðið merki þeirrar óvissu, sem var á þeim tíma, sem það var ort. Atburð- irnir í Ungverjalandi 1956, þeg- ar Rússar beindu skriðdrekum gegn frelsisvilja þjóðarinnar, vöktu margan sósíaiista til um hugsunar um hvert íyrirmynd- arríkið stefndi; skyndilega var Sovét-Rússland svipt grímunni. Ekki síst í ljóðum skáidanna, þeim spegli, sem heúnorkm sér samvisku sína í oft og tíðum, máititi gneinia að ekki var aRt með felidu. Þess vegnia er sú sannfæring, sem var svo áber- andi hjá Snorra í Á Gnitaheiði, horfin í Laufi og stjörnum. í Myrkva, segir skáldið: skáldi eins og Snorra öðlast þeitta 'heligttrið tákmiræai-a dýpt. Lauf og stjörnur, lýsa þó kannski best ferð skáldsins „langt langt inn á græna skóga.“ Heimur skáldsins er á hvörfum milli tveggja heima, eins og segir í Haustkvöldi. Lokaljóð bókarinnar Komnir eru dagamir, hermir, að þeir dagar séu komnir, ,sem þú seg- ir um: mér líka þeir ekki‘, því Benediktsson á sinni tíð. Enn er Snorri staddur hjá því ódauðlega í viðleitni mann- anna, andspænis málverki eftir Rafael: „Rafael í allri sinni dýrð“, segir hann um mynd af móður með barn á hnjám sér. Og hann kemst að xiiðurstöðu, sem er í samræmi 'úð þá lífs- skoðun, sem alls staðar situr í fyrirrúmi í Laufi og stjörnum: Sólskinið grasið og söngurinn í trjánum blikna Og: Á ferð með þér er enginn og einn neytir þú brauðs þins og víns Til einskis var það gefið, sem maðurinn á, til einskis „þylur nóttin og stjörnurnar sjö á Ég veit ekki hvar ég er veit ekki hvert ég fer en þó held ég áfram Ég veit ekki hvort syrtir veit ekki hvort birtir Fegurð og góðvild þetta tvennt og eitt hvað er umkomulausara í rangsnúnum heimi Og þó mest af öllu og mun lifa allt (Ung móðir) en þó held ég áfram Og er nokkur furða þótt hann segi í ljóðinu Inn á græna skóga, að hann vilji hverf'a „inn í launhelgar trjénna og gróa þar tré“, gleymdur sjálf- urn sér, finna „ró í djúpum rót- um og þrótt í ungu ljósþyrstu laufi.“ leita svo aftur með vizku trjánna á vit reikulla manna. Eða fjallar ljóðið Ef til vill, ekki um samtíð skáldsins, það líf, sem mætir ógn i hverju spori? Hvað segja okkur orð eins og helstríð, umkomuleysi, gaddavír? bak við ský.“ Lokaorð Laufs og stjarna, eru þessi: Málarinn Snorri Hjartarson, skáld hinna litríku og hljóm- miklu mynda, er ekki siður á- berandi í Laufi og stjórnum og Bið engilinn og stjörnurnar sjö: sláið ó sláið haldin augu mín Ijósi: í ljóðimu Eyj-ar, er aftur á móti talað um „frjóa einveru", enda fer skáldið þar til fund- ar við bernskudraum sinn. í Laufi og stjörnum, eru nokkur ljóð með yrkisefnumúr Ítailíuiferð. Þessi „ferðialjóð" eru á sinn hátt sérstæð í skáldskap í tveim fyrstu bók inum. En Snorri er síður en svo hættur að mála, myndir hans hafajafn vei ernn meiri festu, en áður. Þær eru einfaldari, takmark- aðri; landslagsmálarinn hefur á köflum breytst í expressjónista, sem er meira í mun að lýsa innri heimi en þeim sýnilega. Til dæmis í ljóðinu Nc.tt, sem fjallar um dauðann: Fullur d'mmrar góðvUdar slútir hamarinn Enginn sá það helstríð og umkomuleysi á grœnni hœð ég gekk fram á rjúpu Það var fleygur ungi, fastur á gaddavír hékk hann á brjóstinu og barði smáum vængjum, svört augun undrun og kvöl yfir rauðan eld og veglúna vienn og: Gott er hjá hamrinum á eyju myrkurs því langt er til stranda gott að hvílast meðan Ijósið fellur að unz það flœðir fram af brún- inni og slökkur eldinn 1 húmkvikri þögn bak við hljóm og orð niðar upprunans lind, kemur allt sem aldrei var sungið, streymir að stilltum strengjum máttugt og hlýtt. Mér tókst að losa hann af löngum göddunum hélt honum snöggvast, svo hvarf hann mér í lyngmóinn Lífið er seigt lífið grœðir djúp sár og góð er græn jörðin Og ef til vill fagnar hann upprisunótt fuglinn minn með brjóstið tœtt og blóð undir vængjum. Og í Danisi, er talað um að eldurinn fljúgi til annarra skóga í augum fuglanna. Þar kveikir hann græn ljÓ3 í grein- um. í fróðlegri ritgerð um Kvæði Snorra Hjartarsonar, sem prent- uð er í Skírni 1968. bendir Sverrir Hólmarsson á hve oft vænigir og flug komi fyrir í Kvæðum. Sverrir segir að vængirnir ríki yfir kvæðum bókarinnar: „þeir eru sú alls- herjartáknmynd, sem skáldið finriuir draumum sinium og þró; þeir eru tákn alls þess, sem hafið er yfir hversdagsleikann, þess raunveruleika handan raunveruleikans, sem skáldið þráir.“ Af framangreindum dæmum má sjá, að sömu orð geta einnig gilt um Á Gnita- heiði, og skiptir iþá ekki máli þau nálgast, sem fyrst var prentað í Tímariti Máls og menningar, 2. h. 1957, en síðan í þriðju ljóðabók skáldsins Laufi og stjörnum, árið 1966. í Ég heyrði þau nálgast, er líka myrkur, en ekki haustköld nótt á heiði, heldur stjarnlaus nótt á rykgráum flótt&mannsvegi. Skáldið dregur upp mynd af Maríu og Jósef með barnið enn sem fyrr á flótta uridan ofbeld- inu. Hann ávarpar þan: Rétt er það, að nógu átakan- leg er þessi mynd af rjúpunni í sjálfri sér til að kalla fram harma skálds, samkennd þess með fuglum landsins. En hjá Snorra Hjartarsonar, sem oftar er staddur í ísleinzkuim óbyggð- um en í glaumi borga. Hús í Róm, fjallar um John Keats „hinn unga elskhuga jarðar- innar sem fegurst kvað “ í hús- inu við Trinita dei Mcnti, þar sem skáldið dó, er allt líkt og áður. „Hér hvarf hann í myrkr ið“, yrkir Snorri, en ekki til að gleymast, heldur ,:til stjarn- anna.“ „Sá deyr ei, sem heimi gaf lifvæint ljó'ð“, orti Einar En svo bundið er skáldið af * því að hugsa í litum að það getur ekki stillt sig um að mála: Undir dumbrauðum himni yfir bláa fannbreiðu (Animula vagula) í Ijóðinu Kvöld „kemur rökkrið undir brúnum seglum“, og Lyng, ber flest ein-íenni þess skálds, sem við xynntumst í Kvæðum og Á Gmtaheiði: Framh. á blis. 12 Útgefandi: Hjí. Árvakur, Reykjavik. Frrn'.kv.stj.: Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: SigurÁur Bjarnascn tfrá Vigur. MattViIas Johannessen. Eyjólfur Konráð Jónsion. Ritstj.fltr.: Oisli SigurÁbson. Auglýsinjjar: Árni Garðar KriúirEfon. Ritstjórn: Aðaistrseti fi. Sími ÍCJCJ. en hvar er nú friðland hvar fáið þið leynzt með von ykkar von okkar allra? Þau horfðu á mig þögul og hurfu mér sýn inn í nóttina myrkrið og nóttina. 29. júiní 1969 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.