Lesbók Morgunblaðsins - 17.08.1969, Síða 2

KARL
BRETAPRINS
Karl Bretaprins iðkar þjóðlegar íþrótiir.
r—.... ' ■%
SVIPMYND
Karl Bretaprins hefir verið
•» krýndur prins af Wales og þar
með stigið fyrsta skrefið til
konungstignar.
-K arl prins fæddist seint að
kvöldi sunnudagsins 14. nóv-
ember 1948, nær tveim vikum
síðar en vænzt var. Er barns-
fæðingin stóð yfir í Bucking-
hamhöllinni, þröngvaði fagn-
andi múgur sér upp að grind-
um hallargarðsins. Skotliðar
stóðu við byssur sínar, tilbún-
ir að hleypa af heiðursskotum.
Lárviðarskáldið, John Mase-
field eiin/beitti sér að þvi að
yrkja kvæði. Eiginmaður drottn
ingar, sem vanur er að mæta
örlagaríkum atburðum með lík-
amlegum verknaði, handlék rót
arávöxt allan tímann.
Hér var ekki aðeins um að
ræða barnsfæðingu sem venju-
legan fjölskylduatburð, heldur
atburð sem varðaði alla brezku
þjóðina, tilkomu erfingja brezku
krúnunnar. Brezkur almenning-
ur kýs táknmynd, en er jafn-
framt haldinn ríkri jafnréttis-
kennd. Primsiinin kæmist því
fljótt að raun um, að eitt meg-
inhlutverk hans sem ríkisarfa
yrði að sameina þetta tvennt:
glæsibrag og alþýðleik.
Inmian s/kaimims meetrti lesia í
blöðum um hið gifturíka fram-
lag til viðgangs konungdæmis-
ins ásamt fjálglegum lýsingum
á augnalit ríkisarfans, ættar-
einkennum og öðrum smáatrið-
um.
Næsta dag yrði þjónalið hall-
arinnar á þönum við að útvega
sérstaka ráðleggingabók um
prinslega fæðu, eins og þorska-
lýsi og ávaxtasafa.
"* Framtíð ríkisarfans er að því
leyti björt, að hann þarf ekki
að hafa áhyggjur af neinum
efnislegum gæðum, en sem
manneskja á hann um sumt erf-
iðara uppdráttar en gengur og
gerist. Þær skapanornir, sem
ráða örlögum ríkisarfa, hljóta
að hafa íhugað vandlega, hvað
þeim er hollt og hvað miður
æskilegt, ef þær eru nútímaleg-
ar og raunsæjar í viðhorfum til
barnasálgæzlu.
Prinsinn verður óhjákvæmi-
lega undir smásjá almennings,
seim fylgist með ölluim yfiirsjón-
um hans í æsku. Verði honum
á að dreypa á kinsjuiberjavíni,
týna skólabókunum sínum eða
* missa bolta í knattleik, hefir
það óðar borizt almenningi til
eyrna. Óneitanlega eru slíkar
og verri yfirsjónir fólkinu til
nokkurrar skemmtunar, en öll-
um opinberum fréttamiðlum til
óþæginda.
Skyldur ríkisarfans hljóta oft
og tíðum að sitja í fyrirrúmi
fyrir persónulegum óskum.
Hann verður að lúta vissum sið-
venjum, þegar um er að ræða
trúmál, giftingu eða starfsval.
Vilji hann semja sig að háttum
venjulegs borgara í einhverju
tilviki, kostar það hann marg-
víslega baráttu.
Karl Filippus Artúr Georg
httiaiut í bernisiku umöruniuin
tveggja sfcozkria bairrufóstra.
Þær Helen Lightbody og Mabel
Anderson tóku hann með sér út
í hallargarðinn eða fóru með
hann í heimsóknir til nánustu
ættmenna. Karl hefir sagt Der-
mot Morrath, höfundi bókar-
innar „Konungsævi", að hann
muni enn, hve risastór vagninn,
sem þær óku honum í, var fyr-
ir barnsaugum hans. Ennfrem-
ur mundi hann eftir heimsókn-
um til Maríu drottningar og afa
hans, þegar hann var aðeins
f jögurra ára, sem vitnar um frá-
bært minni.
Er hann var viðstaddur krýn
inigumia 1953, hlaiuit hainm mokkra
fræðsllu um, hveirnig slík at-
höfn fer fram. En drottningin
hafði ákveðið, að ekki yrði
krafizt af honum að vinna hinn
hefðbundna hollustueið. Áður
en athöfnin var á enda, var
hann látinn fara heím og skýra
ynigiri systur sinmi, Önmiu, frá
þeirri reynslu, sem hann hafði
orðið fyrir.
ið rílkiisitöikiu móður sirrn-
ar varð Karl hertioigi af Go'rn-
wall, hinn 24. í röðinni, en
sá titill á rætur að rekja til árs-
ins 1337, þegar Játvarður sem
nefndur var „svarti prinsinn"
tók hamm upp. Hertogiadœmið
ásamt httunmiimdium er mieigim-
uppsprettan að tekjum ríkisarf
ans. Það samanstendur af 14.000
ekrum ræktaðs lands og er
dreift um vesturhluta landsins
og nær yfir hinn dýrmæta hluta
Kenminigitom, Lomidom (ásamt
umráðum yfir Ovalknattleika-
vellinum). Árlegar tekjur, sem
það gefur nú af sér, eru um
180.000 pund á ári. Drottning-
in varði árlega einum níunda
af heildartekjum hertogadæmis
ins til framfærslu og menntun-
ar Karls til 18 ára aldurs: þar
til Karl prins verður 21 árs,
fær hún í sinn hlut 30.000 pund
á ári frá sömu tekjulind. Af-
gangurinn af tekjum hertoga-
dæmisins hefir farið til að
greiða kostnað við ýmsa lista-
starfsemi. Er prinsinn nær til-
skildom aldri í haust, verða
honum veitt full umráð yfir
tekjum hertogadæmisins. Hann
verður þó naumast uppnæmur
fyrir þeirri auðlegð, þar sem
hiatrun heifir aldrei sikart rueditit í
Bucfcimighamihalflimmi, þó áð for-
eldrar hans hafi hins vegar
haldið nokkuð í peninga við
hann framan af árum.
Ef unnt er að tala um venju-
legt uppeldi í slíku umhverfi,
þa.r sem eiru 600 herbergi; að
ekki sé minnzt á hinn fjöl-
menna, skrautbúna lífvörð, sem
ávallt er á verði fyrir framan
aðalinnganginn, hefir prinsinn
hlotið það að því leyti, að hon-
um var látið í té aðeins eitt
barnaherbergi meðal hinna fjöl-
mörgu vistarvera, sem þykir
einsdæmi.
Kairli hafði vetrið kemmt að
hneigja sig fyrir afa sínum og
ömmu í hvert skipti, s-em hann
heilsaði þeim. Drottningin lét
hann hætta því. Allir í höllinni
köilliuðu hamn! bilátt áfram ,,Kaml“.
En þar sem hæverska og góð
ir siðiir siátu í fyrimrúmi við upp
eldi hans, var þess krafizt, að
hann gætti fyllstu kurteisi, er
hann ávarpaði aðra.
Sum börn, sem barnfóstrur
sjá um uppeldi á, hafa furðu
lítið samneyti við foreldra sína.
Þetta hlýtur óneitanlega að
hafa djúpstæð áhrif á sálarlíf
þeirra — eins og raunin varð á
um Winston Churchill. En
drottningin var staðráðin í að
hafa hönd í bagga um uppeldi
barna sinna fjögurra, enda þótt
hún yrði að gegna opinberum
skyldustörfum. Hún gaf sér tíma
til þess að leika sér við börn-
in á hverjum morgni, áður en
hún hóf að gegna daglegum
störfum, og síðan aftur við te-
borðið. Sjálf hjálpaði hún oft
við að baða þau og koma þeim
í rúmið.
Við barniaiuppeldið vair beiitt
hefðbundnum, skozkum aðferð-
um, sem aðhylltust fremur aga
en dekur. Væri fóstrunum ekki
hlýtt, greip faðirinn inn í með
harðri hendi. En Karl var að
eðlisfari hlýðinn og sjálfumsér
nægur. Hann virtist að jafnaði
alvarlegur í bragði í viðurvist
gesta. Anna vair hins vegar ör-
geðja og fljóthuga og hafði þeg
ið að erfðum drjúgan hluta af
framtakssemi og óþolinmæði föð
ur síns. Þessi eðlliistmiumuir á sikap
höfn systkinanma er ennþá ó-
tvíræður, þó að þaiu siéu ávalflt
góðir félagar.
Er fram liðu stundir, tók
vanidinin um menimtiun priinis-
ins æ meira rúm í hugum for-
eldranna. Drottningin og Fil-
ippus prins voru einhuga um,
að Karl skyldi njóta sömu
kjara og önnur börn í uppvext-
inum og hljóta þroska og
reynslu af að umgangast þau
ásamt samskiptum við hina full-
orðnu. En þar með var vanda-
málið ekki leyst. Hvers konar
skólamenntun þarfnast væntan
legur þjóðhöfðingi fyrst og
fremst? Því er ekki auðvelt að
svara nákvæmlega, sökum þess
að skilningur Breta á hlutverki
hans er allmjög á reiki. Sum-
part líta þeir á hann sem ein-
ingartákn, en sumpart sem við-
fettldiinn og látlausian mann;
eins konar goðveru, er sameini
virðuleik og látleysi í senn.
Hann þarf ekki að vera fram-
úinstkaíraimdi vel a® sér; senni-
lega kemur honum sjálfum og
þjóðinni betur, að hann sé það
ekki. Lærdómur fyrri alda þjóð
höfðingja hefir aðeins leitt í
ljós, hve auðvelt er að slitna
algjörlega úr tengslum við þjóð
ina.
Veilur hlns nmía voru ang-
ljósar, en það var ekki auð-
velt að benda á lausn til úr-
bóta. Kenningar Játvarðar VII
um afburða þekkingu var
greinilega úrelt. Bæði Georg VI
og Játvarður bróðir hans hlutu
menntun inman flotans og auk
þess ítarlega einkakennslu í há
skóla. En hvorugum þótti sem
þeir hefðu nokkru sinni „geng-
ið í skóla“.
Fimm ára gamall hóf Karl
hina fyrstu eiginlegu skóla-
gömigiu sóina. Leiðbeiiniandiinin
var ung, skozk kennslukona,
umigfrú Feebttes. Hún komst að
raun um, að hann var þraut-
seigur nemandi, reiðubúinn að
leggja sig fram, þegar krafizt
var, gefinn fyrir sögu, en frem-
ur tregur til náms í stærðfræði,
eins og móðir hans hafði verið.
Greinahöfundar dagblaðanna
bollalögðu óspart um skóla-
göngu Karls. Sumir þeirra
lögðu til, að hann gengi á ein-
hvern ríkisskólanna. Slíkt hefði
sjálfsagt mælzt vel fyrir, en þar
sem varla fer hjá því, að prins-
inn verði fyrir margháttuðu ó-
næði í heimahúsum, reyndist
honum miður heppilegt að þurfa
ef til vill að leysa verkefni sín
á niæitiumniar.
Leiðin til vinsælda virtist
ekki auðfundin. Vegna mis-
taka á báða bóga höfðu sam-
ðkipti koinumglstfjölskyliduinniar
og blaðanna ekki ávallt gengið
snurðulaust fyrstu árin, sem
hún ríkti.
Fyrstu spor prinsins á mennta
brautinni utan Buckinghamihall
arinnar, sýndu, svo að ekki
varð um villilzit, hve hamin ag
foreldrar hans lögðu ríka á-
herzlu á, að hann yrði eins og
hver annar „venjulegur“ skóla-
þegn. Eins og réttur og sléttur
átta ára skóladrengur, varð
Karl að fara daglega í undir-
búningsskóla í Kensington, þar
sem á leið hans varð naumóist
þvenfótað fyirir Ij'óismynidurum
ag feirðafollki. En 'hiamn virtiisit
taka því með stakri rósemi. f
skólanum var allt gert til, að
(hanm sfciæri siig á enigain hátt úr
hópnum. En Karli virtist sjálf-
um á þessiu sfceiði ærviinMair, eiinis
og Morrah segir frá, að hann
tilheyrði varla neinni stétt
manna.
Sú staðreynd, að hann var
konungborinn, hlaut alltaf að
fela í sér vissa sálfræðilega
vankanta. f nýlegu útvarpsvið-
tali við prinsinn, er hann var
spurður að því, hvernig hon-
um hefði orðið við, er hann
gerði sér fyrst grein fyrir, að
hann ætti að verða konungur
Bretlands, lét hann svo um mælt
„að það hefði skollið yfir sig
eins og kalt steypibað" (þetta
sagði hann með nokkru háði í
rómnum).
í fyrstu skólaskýrslunni fær
hann þann vitnisburð, að hann
sé mjög skyldurækinn, meira
en í meðallagi í greinum, eins
og sögu, biblíusögum og mál-
fræði, en gangi ennþá eirfið-
lega með stærðfræðina.
Er tekin var ákvörðun um
næsta áfanga Karls á mennta-
brautinni, kostaði það miklar
umræður. Filippus prins mælti
með sínum gamla undirbúnings-
skóla, Cheam, sem hefir feng-
ið orð fyrir að veita alhliða
þjáJÆum í mámi.
Eftir mikil heilabrot varð
þessi skóli fyrir valinu.
Fraimhald á blis. 12.

2 LESBÓK MOHGUNBLAÐSINS
17. ágúsit 1969