Lesbók Morgunblaðsins - 17.08.1969, Qupperneq 3

BÖKMENNTIR
OG LISTIR
IfæPjja
fpMÆ'
tk
pjaa
f|[nvíl
j^arfjiaC
INGA BIRNA JONSDOTTIR
FERÐIN
TIL ÉSLANDS
E,
kveðskap og
varð hon-um
það langaði
svo rækilega satman, að ó-
mögulegt er að segja til um
hvort per-sónur lei'ksins eru
sagnaih-etjur eða bar-a skóla-
strákar.
Paid on Both Sides bregður
ekki upp leikrænni blekkin-gu.
Þar eru h-ugmyndir persón-u-
gerðar og gátur veiga-meiri en
efnisþráðurinn. Leikurinn ger-
ist í Sögulandinu, sem er ein-
angraður heimur blóðhefnd-a og
bardaga, en get-ur þó rétt eins
verið England 20,- aldarinnar.
Stríð er m-anninum eðlilegt á-
stand, friður er millibils-
ástand. Öryggis-leysi og ógnir
eru sjálfsagður hl-uti hins dag-
l-ega lífs. Maðurinn á um þ-að
eitt að velja að bregðast hetju-
lega við örlögum sínum. Leik-
ritið, sem er í ljóðum, er mjöig
órætt, en í því er fólginn boð-
skapur: Öllu má breyta í nýju
þjóðfélagi. Ein persón-an flytur
til Nýlendnanna, sem eru hið
nýja þjóðfélag, en önnur per-
sóna vill ekki yfirgefa gamla
landið. Sá eygir enga undan-
komu: harnn verður að horfast
í au-gu við vand-amálin og
breyta gamla þjóðfélaginu til
hins betra. Nýlendurnar, sem
sá fyr-ri flúði til er fram-tíðar-
þjóðfélag Marxismans og lífið
þar mun verða mikl-u betra.
Hér virðist Auden vera á báð-
um áttum um það hvort betra
sé að fara eða vera. f bókinni
Letters from lceland segir Au-
den:
— íslendingasögurnar eru
stórkostlegar, en þær lýsa
viðurs-tyggile-gu þjóðfélagi,
þjóðfélagi glæpadyggða einna
saman. (bls. 117).
Kapítalistar frumnorræn-s
þjóðfélags eru ófyrirleitnir bar
dagaseggir og áhrif þeirra
leiða til ófriðar. Sökin er mæðr
anna vegna þess að þær al-a
syni sína á hatri. Þær syngj-a
ljóð hefndarinnar yfir vöggum

Jnska skáldið Wystan
Hugh Auden er einn þeirra
manna, sem fyllzt hafa brenn-
andi áhug.a á íslandi þegar á
unga aldri og hafa ekki haft
frið í sínium beinum fyrr en
þeir hafa séð land o-g afkom-
endur Snorra og annarra ó-
nafnigreindra ritsnillinga, sem
gerðu garðinn frægan. Móðir
Audens var af norrænu bergi
brotin og á kvöldin las faðir
hans íslendin.gas-ögurniar fyrir
hann meðan hann var of ung-
ur til þess að lesa þær sjálf-
ur. Sem drengur lifði hann í
hei-mi dagdrauma og lan-gaði
mest til þess að verða píanó-
leikari, óperusöngvari eða
námiaverkfræðingur. Þegar
hann var 15 ára gamall spurði
vinur hans hann að því hvort
hann fengist við
á því augnabli-ki
ljóst, að einmitt
hann til að gera.
Sjálfur segir Auden, að sig
h-afi alltaf langað til þess að
heimsækja Norðrið. Sólskin, veð
urblíða og baðstrendur eru
ekki að hans skapi, rigning og
rok er það veður, sem honum
geðjast bezt að. Uppálhaldsbók
hans í skóla var Ferðin til
miðju jarðar eiftir Julies Vernie,
og vinur hans og skólafélagi,
Chiristopher Isiherwood, segir,
að íslendingasö-gurnar hafi ver
ið helzta andlega næring hans
í æsku. Þá segir Isher-
wood m.a.:
— Heim-ur íslendingasagn-
anna er heimur skólastráks,
þrunginn baráttu, brellum og
ógnunium í orðaleikjum, gát-
um og hálfkveðnum vís-
um ... Ég sagði ein-u sinni
við Auden, að æfi Gisla Súrs
sonar minnti mig mjöig á
skólavist okkai. Honum
fannst líkingin góð: og,
skömmu seinna skrifaði h-ann
fyrsta leikritið sitt: Paid on
Both Sides. Þar blandar
hann þe-ssum tveim heim-um
nýfæddra sveina. Nýtt þjóðfé-
lag verður því aðeins myndað,
að þessi forna hefð haturs og
hefndar verði afnumin. En s-pill-
inig og rangt barnauppeldi eru
ekki einu ástæðurnar fyrir
slæmiu þjóð-félagi. Mannlegt
Stíllinn er likur Paid og hefur
hann verið kallaður „Grím-a
Norðursins." Hann er til kom-
inn vegnia áhrifia frá ísileradiiniga-
sögum og forn-enskum skáld-
skap, en þó gætir jafnframt
annarra á-hrifa. í bókinni gætir
alls fimm stílbr-agða og ekkert
eitt er yfirgnæfandi.
Það var næsta bóik Auden-s,
sem skipaði hon-um á bekk með
betri skáldu-m, Poems (1930). í
öðru kvæði bókarinnar „Widh
of you walking early and
watching daybrea-k“ lætur
hann dögunina tákna nýjan
stjórnmáladag: gömlum og úr-
eltum venjum skal kastað fyrir
borð og nýjar myndaðar. Allt
liggur nú ljósar fyrir. Njósn-
arinn, sem á að þefa uppi veák-
leika þjóðfélagsins er sjálfur
smáborgari, sem á í baráttu við
sjálfan sig vegna lön'gunar
sinn-ar til að endurbæta þjóð-

-
Stígvéladans.
eðli er einnig ein af grundv-all-
arástæðunum og því verður
ekkd breytt. Leikrit þetta er
eins konar grundvöllur þess,
sem Auden orkti á yngri árum
og í þeim kveðskap ber mjög á
sam-einin-gu þessara tveiggj-a
heima, hins forna íslands og
Englands samtíðarinnar.
I næstu bók sinni, Poems
(1928), grundvallar Auden
mörg kvæði á sama efnivið.
félagið og vitundariinnar um
það, að hann er sjálfur hjól í
þeirri vél, sem hann vill endur-
bæta. í þessari bó'k notar Au-
den í fyrsta sinn mál alþýðu-
söngvanna. Hann hefur verið
í Beinlíin og heyrt Briecht. Plótta-
hugmyinidiin kemiur hér eiinini'g
fram. í einu kvæðanna segir
Náttúran, að flótti sé ekki
mtögulegur:
— Do not imagine you can
Hestar á hraungrýti.
abdicate.
Before you reach tlie fronti-
er you are caught...
— the frontier — landamæri
gamla og nýja þjóðféla-gsdns,
þjóðfélags fortíðar og framtíð-
ar.
Næsta bók skáldsin-s, The
Orators (1932) með aukatitl-
inum „An English St-udy“ er
samsafn bundins og óbundins
máls þar sem kennsla í bók-
menntum og málbeitingu og
raunar ýmsu í fari ensku þjóð-
arinnar eru gerð skil. Aud-en
hafði auðvitað mikinn áhuga á
skólamálum og menntun æsfeu-
lýðsins þar eð hann var skóla-
stjóri í fimm ár og hefur oft
stundað kennslu. Skoðun hans
er sú, að skólastjórar, kennar-
ar og prestar haldi kerfinu
gangandi og sendi drengi í
stríð.
Ljóðabækur Audens og bók-
in The Orators höfðu mikil
áhrif. Þær vor-u eins konar
herkvaðning í stjórnmálaheim-
inum og gagnrýnendur vildu
stofn-a „Auden-hreyfingu“ í
þeirri von, að skáldskapur
„miegi á ný verða vinsæl, glæsi-
leg og nýtízk'uleg lisf'grein.“ Og
það voru í rauninni gagnrýn-
endur, sem ýktu hlutdeild
Au-dens í stjórnmálum. Sann-
leikurinn er sá, að hann hefur
alltaf verið einstaklin-gs-
hyggjumaður. Eina tilra-uin
hans til að skrifa ósvikinn
stjórnmálaáróður var The
Dance of Death (1933). Eigin-
leg stjórnmálaafstaða hans
kemur ágætlega fram í einni
ritgerða hans:
— Skáldskapur hefur ekkert
með það að gera að segja
Friamh/aild á blis. 6.
Heitt vatn ókeypis.
IVAN SLAMNIC:
Ég verð að gripa í tauminn
Nú verð ég að stöðva klárinn.
Þar hverfur hann stór og brúnn, á hröðu brokki,
umleikinn ve'garins ryki inn í berjarunnann,
mannlaus, með söðul og beizli.
Ég heif rei’knað út viðbrögð hans, hugað vandlega að ö-llu:
hvernig ég gríp hann og leggst af alefh á tauminn
og klappa vinstri hendi sefandi á makkann.
Þarna. Nú er tækifærið.
Ég lyfti hægri handlegg, en herra trúr,
hann hefir brotnað um olnbogann,
ég lyfti þeim vinstri, en hann fellur máttvana niður.
Ég hef skorizt á hnjánum og kvarnað úr öxlinni,
og ég hef misst allt hárið.
Guðmundur Arnfinnsson þýddi.
17. ágúísit 19-69
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3