Lesbók Morgunblaðsins - 30.08.1970, Blaðsíða 1

ERU EFNAHAGS-
SJÓNARMIÐ FARIN
AÐ SETJA OF
MIKINN SVIP
Á SKÓLASTARFIÐ?
Ávarp dr. Gylfa Þ. Gíslasonar, menntamálaráð-
herra, við setningu XX. norræna skólamótsins,
4. ágúst 1970 í Stokkhólmi.

s ■ íís-
1 \ %, * §Hli s
Skólaæskan liefur sjaldan verið í brennipunkti sem nú og aldrei liefur verið meira tillit tekið til
hennar. AUlrei fyrr hefur ungt fólk verið eins mikið afl í þjóðfélaginu.
Mér er það mikil ánægja að
flytja þessu XX. norræna skóla
móti kveðju frá íslandi og ósk-
ii’ um góðan árangur. Fyrsta
norræna skólamótið, sem ég
bar íslenzka kveðju, var hald-
ið í Helsingfors árið 1957. Síð-
an er liðinn langur tími. Margt
hefur breytzt. En ég held, að
sem betur fer megi segja, að
flest hafi breytzt til batnaðar.
Ég hef sótt öll skólamótin síð-
an 1957 og mér finnst, að þau
hafi alltaf borið vitni um fram-
íarir í skipan skólamála og
starfi kennara og vaxandi við-
urkenningu á því, að æskunni
sé ekkert of gott, ef það er
gott í raun og sannleika.
1 þessum fáu orðum mínum
langar mig til að vikja að
tvennu.
1 hinu fyrra felst nokkur efa
semd um, að við séum að einu
leyti á alveg réttri braut hvað
varðar ákaflega mikilvægt
markmið í uppeldismálum. Við
leggjum mikla og jafnvel sí-
aukna áherzlu á að gera ung-
lingum kleift að laga sig að þjóð
félaginu, gera þá að nýtum
þegnum, kenna þeim að lifa í
félagi við aðra og þjálfa þá til
aðhæfingar að síbreytilegum að
stæðum í atvinnulífi og félags-
lífi. Að visu sæti sí^J á mér
sem gömlum háskólakennara í
hagfræði að skorta skilning á
því, hve örum breytingum nú-
tímaþjóðíélag tekur og hve
nauðsynlegt það er, að þegn-
arnir lagi sig að þeim með sem
auðveldustum hætti. Engu að
síður kánn hinn sívaxandi
áhugi á að gera manninn að
góðri félagsveru að valda því,
að hitt gleymist, hve mikla
nauðsyn ber til, að sérhver
maður sé sjálfum sér nægur —
geti staðið einn, verið einn og
vantað þó ekkert.
Hin æðsta lifshamingja er
auðvitað ekki fólgin i velmeg-
un og ekki einu sinni í þekk-
ingu. Hún er fólgin í sambandi
fólks, sem þykir vænt hvoru
um annað. Maður og kona öðl-
ast hamingju, foreldrar og
börn. Þau , sem þykir vænt
hvoru um annað, hjálpa hvert
öðru. En allir menn verða fyr-
ir því í lífi sínu — ekki einu
sinni, heldur oft — að verða að
standa einir andspænis miklum
vanda. Jafnvel fjölskylda og
vinir geta þá enga aðstoð veitt.
Og þá er ekki von, að samfé-
lagið yfirleitt geti það heldur.
Hermann Hesse segir í einu
kvæða sinna:
Drum ist kein Wissen
Noch Können so gut,
Als dass man alles Schwere
Alleine tut.
Helgi Hálfdanarson hefur þýtt
þetta þannig:
Þetta er sú þekking,
sem þér er mest verð:
Að allt hið allra þyngsta
þú aleinn berð.
Því eru auðvitað takmörk
sett, hvað unnt er að kenna i
skóla. Og ef til vill geta skól-
arnir ekki eflt með hverjum
manni þann innri styrk, sem
þarf til að leysa vanda, sem
enginn getur leyst nema mað-
ur sjálfur. En jafnvel þótt svo
kunni að vera, þá ber okkur
að hafa fullan skilning á tak-
mörkunum okkar og gera þær
ungu fólki ljósar. Og höfum við
nægan skilning á þvi, hversu
nauðsynlegt það er, að menn
þurfi ekki sífellt á hvers konar
félagsskap að halda? Höfum
við reynt að kenna ungu fólki
að reyna að vera sjálfu sér
nægt og finna í sjálfu sér þau
verðmæti, sem gefa lífinu gildi?
Án þess að ég ætli að gera
unglingavandamálin svoköll-
uðu að umtalsefni, get ég ekki
stillt mig um að segja, að það
hefur oft hvarflað að mér, að
þau séu ekki félagsleg vanda-
mál, eins og margir virðast
halda, i þeim skilningi að þau
verði leyst með auknu félags-
legu uppeldi og öðrum félags-
legum aðgerðum. Þau séu öll
fremur vandamál af því tagi,
sem hver maður verður að
leysa sjálfur, einn og óstudd-
ur. Og slíkan vanda geta skól-
arnir og samfélagið auðvitað
ekki leyst. En skólarnir gætu
reynt að auka skilning ungs
fólks á slíkum vandamálum og
gert því þannig auðveldara að
fást við þau. — Oft er sagt, að
unga fólkinu leiðist, það sé að
leita að tilbreytingu, einhverju
Framhald á bls. 6
„Ýmislegt bendir til, að
í iðnaðarþjóðfélagi nú-
tímans sé að skapast
andstæða milli hagsæld-
ar og' menningar, fram-
fara og fegurðar. Slíkt
má ekki verða. Auðvitað
eigum við ekki að sætta
okkur við að vera fátæk-
ir fagurkerar.“
...íá-.^.**^**^*^^ . x I SM?. m,'
Háskólaócirðir liafa orðið á Norðurlöndum, en ekki í líkum mæli og víða annars staðar.