Lesbók Morgunblaðsins - 10.01.1971, Blaðsíða 12

Benjamin
Spock
Framhald af bls. 9.
ur, sem karmaði ástand þessara
mála meðal skóianemenda,
sagði mér, að mestir erfiðleik-
ar væru á vegi þeirra einstakl-
inga, sem væru ekki reiðubún-
ir til að hafa kynmök. FéJag-
ar þessara unglinga stríddu
þeim, bæru þeim á brýn kyn-
dofa eða getuleysi, eða þá að
þeir væru kynferðislegir írá-
viJlingar. Unglingarnir fara að
trúa því, að þeir séu afbrigði-
Jegir, og þurfa að fá aðstoð.
Blaðam.: Er ekki fuJJfast
að orði kveðið, að kalla þetta
kynlífsbyltingu ?
Dr. Spock: Ég er sjálfur
fremur afturhaldssamur á
þessu sviði. Nýlega var gerð
skoðanakönnun á háskólanem-
endum um allt Jand, sem eru á
3—4 ári. 58% pilta höfðu haft
kynferðislega reynslu, en 43%
stúlkna.
Fyrir 25 árum, í Kinsley-
skoðanakönnuninni voru hlut
föllin 52% piltar og 27% stúlk-
ur. Á 25 árum er breytingin
hjá piltum sáralítil, en hjá
stúJkunum er stökkbreyting.
Annars er það almennt viðhorf
nemenda, að kynferðislíf sé
ekkert léttúðarmál. % hlutar
pilta og % hlutar stúlkna eru
því mótfallin að hefja kynmök
íyrir 18 ára aldur, nema nem-
endur séu þegar giftir. Ég vil
benda á, að kynhvötin er
manninum eðlileg tilfinning.
Freud segir, að siðmenning-
in byggist að nokkru leyti á
þvi, að menn haldi kynhvötinni
í skefjum og liti á hana sem há-
leita tilfinningu. Undirrót allr-
ar sköpunar í siðmenntuðum
þjóðfélögum eru tilfinningar,
sem menn hafa haft vald yfir
eða háleitar tilfinningar. Öll
siðmenning byggist á tvennu:
að halda ákveðnum tilfinning-
um í skefjum og að virða há-
leitar tilfinningar.
Blaðam.: Hvað viljið þér
segja um eiturlyf? Hafið þér
einhverjar röksemdir á reiðum
höndum?
Dr. Spock: Unga fólkið skell
ir skollaeyrum við viðvörunum
foreldranna. Við segjum við
unga fólkið: „Þetta er bannað,"
og unga fólkið segir: „Hvers
vegna?“ Eiturlyfjanotkun ungs
fólks stafar, að því er ég held,
af óbeit þess á að lúta valdi
foreldra og yfirvalda. Að
nokkru leyti er þetta þó tízka.
Það er mikilvægt, að gera
greinarmun á marihuana og öðr
um eiturlyfjum. Frá geðrænu
sjónarmiði er marihuana ekki
hættulegt, en það eru önnur eit
urlyf, sem menn neyta nú.
Blaðam.: Teljið þér, að unga
fólkið muni slíta sig alveg úr
tengslum við eldri kynslóðina?
Dr. Spock: Mér virðist gjá
hafa myndazt milHi kynslóð-
anna. Uirga fólkið spyr margs,
sem foreldrar þeirra hirtu ekki
um að vita á þeirra æskudög-
um. Unga fólkið vill kryfja al-
vörumál til mergjar, heimt
ar fullnægjandi svör. Unga
fóKkið mun eikki fara hina
troðnu slóð, heldur breyta uim
stefmu.
Blaðam.: Mig langar að
spyrja yður um stöðu konunn-
ar. Þér hafið predikað að heim-
ilið sé hennar vettvangur.
Dr. Spock: Það er ekki alveg
rétt. Fleiri og fleiri konur
verða að vinna. Þær eiga að fá
sömu laun og vera hlutgengar
í störf til jafns við karlmenn.
En ég tel mikilsvert að mæð-
urnar annist börnin, því fyrstu
2—3 árin er skapgerð þeirra í
deiglunni. Sú manneskja, sem
annast bamið á þessum árum
mótar skapgerð þess. Vilji móð
irin rækja móðurskyldur sinar
við bamið, verður hún að tak-
marka vinnu utan heimilis, með
an bamið er ungt.
Blaðam.: Þér eruð mótfallinn
því, að setja böm á barnaheim-
ili, svo sem gert er i Sovétríkj-
unum og ísrael?
Dr. Spock: Rannsóknir, sem
gerðar hafa verið á börnum í
fsrael, sem alin hafa verið upp
í kibbutz sýna, að skapgerð
þeirra er ólík skapgerð bama
alinna upp í foreldrahúsum.
Kibbutzböm þessi, eru börn
gáfaðra Gyðimga, hugsjóna-
manna, sem fluttust til Israels
á milQistriðsáruniuim úr mörguim
Evrópulöndum. Foreldrar þess-
ara barna eru hreykin af þeim,
enda hafa þau barizt af hörku
gegn Aröbunum, og eru fyrir-
myndarborgarar. En foreldrun
um finnast börnin bara ekki
vera Gyðinigar, þvi skapgerðin
er orðin önnur. Þetta fólk er
hagsýnt, en innhverít og fá
skiptið.
Ég ætla ekki að segja hér,
hvers konar skapgerð sé æski-
legust, en ég segi, að það er
uppeldið, sem mótar skapgerð-
ina. Rannsóknir sýna ennfrem-
ur að öll kibbutzbörn eru vel
meðalgreind. Börn úr ýmsum
þjóðfélagsstéttum, alin upp á
heimilum eru þó í heild miklu
skynsamari, en einstaklingar
vitanlega mismunandi, frá lítið
greindum upp í afburða
gáfaða.
Blaðam.: Bömin verða eins
og við, þeir fullorðnu viljum
hafa þau.
Dr. Spock: Svo er vist. Ef
við viljum að þau vaxi upp og
verði alveg fyrirhafnarlaus er
kibbutz tilvalin uppeldisstöð.
Foreldrar, sem vilja að bam
þeirra komist til nokkurs
þroska, vilja eignast gáfað
barn, geta stuðlað að því, með
því að hagræða hlutunum á
þann veg, að móðirin annist
barnið. Tilfinningalíf bams er
viðkvæmt og getur beðið óbæt-
anlegan hnekki á fyrstu ald-
ursárum, fari barnið varhiuta
af móðurást. Margar mæður
gera sér ekki nægilega Ijóst, að
bamauppeldi þarf að rækja af
mikilli nærfæmi.
Blaðani.: Aðstæður konunn-
ar geta verið erfiðar. Hvernig
á hún að leysa vandann?
Dr. Spock: Hún má ekki tak-
ast á hendur fulla vinnu utan
heimilis, meðan barnið er ungt.
Eftir 3 ára aldur getur hún sett
bamið á dagheimili. Kona, sem
ekki vill sinna uppeldi bama
sinna á ekki að eiga böm. Það
er ekki í mínum verkahring, að
segja, hvað konunni er fyrir
beztu, heldur hvað baminu er
fyrir beztu.
Blaðam.: Hvernig lýst yður á
hippasamfélögin, þar sem allir
annast börnin ?
Dr. Spock: Enn hafa engar
rannsóknir verið gerðar á slík
um samfélögum. Mín skoðun er
sú að nokkurra mánaða gaimailit
barn geti einungis haft tilfinn-
ingaleg tengsl við eina mann-
eskju. Verði móðirin að vinna
úti, er ekki um annað að gera,
en að önnur manneskja annist
barnið.
Blaðam.: Hver eru viðhorf
yðar til jafnréttis kynjanna?
Dr. Spock: Frá líffræðilegu
sjónarmiði eru kynin ólík. Ég
ætla að segja frá tilraun, sem
þjóðfélagsfræðingurinn Erik
Erikson gerði. Jafnaldra börn,
á skólaaldri, af báðum kynjum
voru leidd í sal, sérhverju
barni voru fengin sömu leik-
föng, sem voru bæði drenigja-
og stúlkuleikfönig, drenigirnir
léku sér að drengjaleikföngun
um, fóru í hermanna- og bófa-
leiki, en stúlkurnar léku sér að
brúðunum og brúðuhúsgögnun
um, bjuggu til litil heimili.
Blaðam.: Rök yðar eru ekki
sérlega sannfærandi. Til eru
betri rök.
Dr. Spock: Vissulega. Ég vil
ekki taka ákveðna afstöðu, en
segi, að það sé konunni enginn
ávinningur að vilja vena jafn-
oki mannsins á öllum sviðum,
lita sjálfa sig sömu augum og
manninn. Sú hætta gæti skap-
azt, að samkeppni kynjanna
myndi trufla samræmið og jafn
vægið, sem ríkir. Sá, sem held-
ur, að konan verði að öðlast
fullkomið jafnrétti á við karl-
manninn, til að sleppa undan
yfirráðum hans, er mjög skamm
sýnn. Algert jafnrétti myndi
leiða af sér samkeppni kynj-
anna. Maðurinn og konan yrðu
eins og tveir kappakstiursbílar.
Þýtt og stytt lir L’Express.
Kvikmyndir
Fraimh. af bls. 11
aðalliöf undar myndar innar
sem er ein vinsæl
asta myndin í Bandarikjiinum í
dag, eru allir um eða yfir fimm
tugt. En þetta óöryggi innan
kvikmyndaiðnaðarins felur i
sér visst öryggi. Fleiri nýlið-
um gefst nú kostur & að
spreyta sig á kvikmyndalistinni
en nokkurn hefði dreymt um
fyrir 10 árum. Nú dugir ekki
lengur súkkulaðiásjóna til
frama, hún er meira að segja
fremur óæskileg. Nú er það
einungis baráttan um hæfileika
sem gildir.
Áður fyrr krydduðu snjallir
framleiðendur myndir sinar oft
með ákveðnu magni af róman
tík, ofbeldi eða kynlífi, og
gera raunar enn, eftir því hvað
þeim þykir vera í tizku
hverju sinni. Og síðasti áratug
iirinn hefur hvergi farið var
hluta af ofbeldi og kvnlífi.
Með liækkandi pilsfaldi hafa
kvikmyndaframleiðendur sótt í
sig veðrið, og þrýst myndavél
sinni tindir pilsfaldinn, eins
langt og þeir hafa líffræði-
lega komizt. En „porno“ — eða
nektarmyndir eru framleiðend
um skammgóður vermir. „Þegar
allt hefur verið sýnt í flenni-
stórum nærmyndum", segir
hinn aldni leikstjóri Alfred
Hitchcock, „mun æsingur og
áhugi áhorfenda hjaðna niður
eins og blaðra, sem vindinum
hefur verið hleypt úr.“ Von-
andi hefur Hitchcock gamli
rétt fvrir sér, því að ómengað
kynlíf ætti ekki að vera sölu-
vara (hvernig væri að sýna
„Táknmál ástarinnar" ókeyp-
is?) og margt af þeim sora og
sóðaskap. sem sézt hefur i kvik
myndum unp á síðkastið mætti
gjarnan missa sig.
Þó að miklar breytingar hafi
átt sér stað þá er meiri breyt-
inga að vænta í kvikmvndaiðn
aðinum á næstu 3—4 árum. Þá
verða lítil mvndsegnlbönd
orðin jafn algeng á heimilum
og sjónvörn og segulbönd eru
núna, og verður þá hægt að
leig.ja kaset.tur með alls konar
kvikmyndum til sýninga í
heimahúsum. Verður með engu
móti séð hvaða áhrif þetta
mun hafa á kvikmvnda.iðnað-
inn í heild, og verður framtíð
in að skera úr um það.
Myndlist
Framh. aí bls. 7
6
Víkjum nú að gerviefnum og
þýðingu skapandi listamanna
fyrir framþróun þeirra efna.
Fyrir rúmlega tveimur árum
gerðist það, að i viðhafnarsal
skrifstofuháhýsis BASF (Badi-
schen Anilin-& Soda ‘Fabrik
AG.) í Ludwigshafen, sem er
þriðja stærsta efnaverksmiðju-
samsteypa í V-Þýzkalandi,
voru samankomnir á annað
hundrað mjög svo óvenju-
legra gesta, sem blaðafulltrúi
íyrirtækisins, Dr. Oeckl, bauð
velkomna. Hér voru komnir
myndlistarmenn og gagnrýn
endur viðs vegar að frá land-
inu. Dr. Oeekl játaði hrein-
skilnislega, að þetta væri í
fyrsta skipti sem fyrirtækið
hefði myndlistarmenn og gagn-
rýnendur sem gesti, og var
svo að heyra, sem það undraði
hann sjálfan mest (!).
Þetta var í raun og sann-
leika sögulegt augnablik, sem
ætla má, að verði bæði
skráð í annála verksögu
BASF, sem einnig í ann-
ála nýrrar listsögu. Það merki
legasta við þennan atburð er
sagt að hafi verið, að líða
skyldi allt fram á síðsumar
1968, þar til að slíkur umræðu-
fundur var haldinn milli
myndlistarmanna og framleið-
anda gerviefna í Þýzkalandi.
„Kunst er i eðli sínu kun-
stig." -— „Það er einungis nátt-
úrulegur hlutur, að ónáttúru-
leg gerviefni umformist til
nýrrar náttúru. Gerviefni
(Kunststoff), sem efni listar-
innar, er náttúrulegasti hlutur
í heimi." Þessi setning þýzks
listamanns, er hefur unnið í
gerviefnum um árabii, voru
einkunnarorð sýningar i Þýzka
landi, sem nefndist „Gerviefni
og list" (Kunst und Kunst-
stoff), og listasafnið í Wies-
baden kom upp og víða fór.
Til mikillar furðu fyrir alla,
sem að sýningunni stóðu, þá
tóku efnaverksmiðjur mjög hik
andi við málaleitan þeirra um
fjárhagslegan stuðning. Og
þótt þær veittu stuðning, var
hann ekki meiri en svo, að
ekki reyndist einu sinni unnt
að bjóða öllum mikilvægustu
myndlistarmönnum Þýzkalands
sem unnu í gervigfnum, að
ekki sé rætt um fræga alþjóð-
lega fulltrúa gerviefna-listar-
innar. Framleiðendurnir virt-
ust ekki skilja, að hér var ein
stakt tækifæri til að auglýsa
möguleika vöru þeirra. Að sjálf
sögðu var það aldrei ætlunin
að auglýsa gerviefni, sem eru
illa þokkuð af mörgum neyt-
endum, og varpa þannig dýrð-
arljóma á þau og þar með
hjálpa íramleiðendum til að
auka umsvif sín. En sú blá-
kalda staðreynd, að sifeUt
fleiri myndlistarmenn snúa sér
að efnum, sem koma frá hinum
kemisku tilraunaglösum og
uppgötva þar nýja tjáningar-
möguleika, ætti að vekja
ánægjukennd hjá fulltrúum
efnaiðnaðarins.
„Ég finn ekki betri efni en
gerviefni." „Að mínu áliti eru
gerviefni, öðrum efnum lík, en
taka þó öllum öðrum fram". . .
„Það er einstakt og heillandi
að vinna í þessu efni". . „Gervi
efni — er efni, sem veitir mögu-
leika til að ná fram öllum form-
um, litur þeirra og léttleiki
hrifa mig.“ . . . „Gerviefni eru
hreinir hlutir." Þetta eru um-
mæli nokkurra hrifinna lista-
manna, sem áttu verk á áður-
nefndri sýningu, — og þau
RABB
Framhald af bls. 14.
en ekki efast ég um, að Morgun-
blaðið mundi Ijá skýringu af hálfu
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
einhvers nefndarmanns í fjárveit-
inganefnd rúm, ef svo bœri undir.
En mestu skiptir þó, að alþingis-
menn geri sér grein fyrir því, að
sá þáttur heilbrigðismála, sem hér
hefur verið drepið á, er í hneyksl-
anlegu ásigkomulagi. Það er skylda
Alþingis, að taka þessi mál til um-
rœðu og koma fram úrbótum. Enn
er ekki of seint fyrir það þing, sem
kjörið var 1967 að gera bragarbót.
'Þingið kemur saman 25. janúar n.k.
og vissulega vœri fagnaðarefni, ef
einhver úr hópi þeirra 32 þing-
manna, sem greiddu atkvœði gegn
tillögu þessari, sýndi málefnum
þeirra, sem þjást af þeim sjúkdóm-
um, sem einna erfiðast er að lœkna,
þann áhuga að hreyfa þeim á Al-
þingi.
Styrmir Gunnarsson.
10. jamúar 1971