Lesbók Morgunblaðsins - 21.02.1971, Qupperneq 8

var sumarið 1855 og Annað
keisararíkið var upp á sitt
bezta í dýrð og glæsimennsku,
þótt grundvöllurinn væri
kannski ekki jafn traustur.
Eftir dvölina í kaldranalegum
Winsorkastala og drungalegri
Lundúnaborg varð ferðin til
Tuileries og Parísar, drengnum
hið mesta ævintýri. Sólin skein
í heiði, flögg blöktu, hyllingar-
óp voru uppi höfð, lúðrasveit
lék fjöruga tónlist — allt var
þetta rétt eins og tekið út úr
ævintýrinu sjálfu. Og allir voru
svo ósköp glaðir og kátir, keis
arinn, keisaraynjan og allir
aðrir sýndu glaðværð og alúð í
hvívetna.
Prinsinn var heldur smávax-
inn eftir aldri, klæddur í skozk
an þjóðbúning, þegar hann
kom fram fyrir franskan al-
múga og hann vann hug og
hjörtu Parísarbúa í einu vett-
fangi. Allt var þetta honum
svo mikið og stórkostlegt ævin
týri, að daginn fyrir heimför-
ina hleypti drengurinn í sig
kjarki, kom að máli við keisara
ynjuna og bað um að fá að vera
lengur. Þegar hún svaraði bros-
andi, að móðir hans gæti ekki
án hans verið, sagði hann al-
vörugefinn:
„Látið yður slíkt ekki til hug
ar koma. Það eru sex krakkar
i viðbót heima og mamma
myndi áreiðanlega ekki sakna
mlín.“
Heim fór hann og þóbt ævin-
týrið væri á enda sátu minning
ar þessarar ferðar lengi i huga
hans og áhrifa þeirra gætti
lengi. Fram til þess síðasta
hafði hann sérstakt yndi af
hét Viktoría fullu nafni og gift
ist síðar Friðriki Vilhjálmi
prinsi af Prússlandi. Hana iðr-
aði mjög þess hjónabands bæði
fyrir og eftir að hún varð móð-
ir Vilhjálms keisara annars.
Vicky fyrirleit Þýzkaland og
Þjóðverja og vert er að hafa
það í huga, því að þau systkin-
in deildu skoðunum í mörgu.
Einn af fáum ljósum punkt-
um í bernsku krónprinsins var
ferðalag hans til Frakklands.
Hann var þá þrettán ára gamall
og hafði ekki fyrr verið utan-
lands. En hvað sem óánægju
Viktoriu með fruimburð hennar
leið, þá varð éklki hjá þvi kom-
izt að vicj'urkenna, að hann var
Prinsinn af Wales, svo að Vikt-
oria og Albert tóku hann og
Vieky með í heimsókn til Napó-
Ieons III. til Tuileries. Þetta
8 LESBÓK MOT' GUNBLAÐSINS
Villandi væri að fallast á
orðið „Játvarðartímabilið", ef
menn reyndu jafnframt að gera
lítið úr þeim konungi, sem gaf
þessu tímabili nafnið. Það er
sa'tt, að margt hefur verið kennt
við þennan tíma og eignað
áhrifuim hans með röngu. En
engu að síöur breytti hann
heildarmynd konungsríkisins
— hvað sem um hann má segja
hleypti hann nýju og fersku
lofti, sem þá var ferskt um
enska ríkið. Ég var barn að
aldri, árið 1901, þegar hann tók
við af Viktoriu drottningu, en
ég get borið um einstakar vin-
sældir hans. Hann var vinsæl-
asti konungur, som hafði setið
við völd I Englandi síðan
á fyrstu árum Karls II.
Hann fæddist þann 9.
nóvember 1841, annað barn
þeirra Viktoriu drottningar og
Alberts prins, en elzti sonur
þeirra. Þjóðin fagnaði fæðingu
hans einhuga. Hann var skírð-
ur Albert Játvarður og hann
notaði bæði nöfnin, unz hann
tók við konungdómi, en þá
felldi hann réttilega niður Al-
bertsnafnið. Innan fjölskyldu
sinnar var hann alltaf kallað-
ur Berti.
Þegar hann fæddist var Vikt-
oría enn ung stúlka, ástfangin
og hrifnæm og átti þá ósk heit-
asta, að sonurinn mætti líkjast
föður sinum í einu og öilu.
Síðar, þegar þessi sonur henn-
ar óx úr grasi og smám saman
kom i ljós að hann var um flest
andstæða föður síns, voru von-
brigði Viktoríu mikil og þau
skýra að vissu leyti furðulega
hegðan hennar gagnvart hon-
um. En engu að síður hlaut við-
mót hennar í garð drengsins að
stjórnast af skynsemisskorti
fyrst og fremst.
Albert prins naut leiðbeininga
hins þýzka ráðgjafa síns, Stock
mars baróns sem var smásmugu
leg slettireka — og í samein-
ingu lögðu þeir drög að upp-
eldi krónprinsins — ákváðu
reglur, boð og bönn og mennt-
un, sem hlaut nær því óhjá-
kvæmilega að eiga þátt í von-
brigðum Viktoríu síðar meir.
Okkur er í sjálfu sér leikur að
átta okkur á, hversu mar^t í
fari og framkomu Játvarðar er
til komið sem bein uppreisn
gegn liðinni, agaðri bernsku.
Með drengnum var fylgzt
gaumgæfilega, nætur sem daga,
yfir honum vakað, með öllu
hátterni hans fylgzt og um það
gefin nákvæm skýrsla. Þess
var og gætt að hann fengi ekki
að umgangast aðra jafnaldra
sína. Því hlaut svo að fara, að
þegar hann óx upp og losnaði
undan járnhæl og áhrifum sem
ríkjandi voru í Windsorkastala
brauzt fram óeðlilega mikil fé-
lagsþörf hjá honum og hann
undi sér aldrei einn með sjálf-
um sér. Kennslukonur og kenn-
arar reyndu að neyða upp á
hann ókjörum af lestrarefni.
Viðbrögð hans við því sem full-
orðins manns voru, að hann leit
nánast aldrei í bók. Andrúms-
loft bernsku hans allrar og
æsku var hlaðið smásmygli,
siðavendni og hrokanum vegna
vegtyllna og ættargöfgi. Eina
undankomuleiðin, sem drengur-
inn hafði var að fá að fara
stöku sinnum i leikhús, venju-
lega á einhvern fjörugan lát-
bragðsleik. Síðar átti Játvarði
þó eftir að takast undravel að
sameina fjölbreytileg og fjörug
áhugamál sín virðugleika
þeim, sem skyldum krónprins
fylgdi.
Barn var hann dáður og við
hann dekrað. En eftir því sem
foreldrar hans eignuðust fleiri
börn og sum virtust sannarlega
standa honum fyllilega á sporði
og jafnvel vera prýdd meiri
kostum en hann, kom annað
hljóð i strokkinn og mjög dró
þá úr umhyggjusemi foreldra
hans. Upp frá því virðist hann
vera þegjandalegur og heldur
þunglyndislegur drenghnokki,
og kannski hefur hann þá þeg-
ar verið farið að dreyma um al-
úð og aðdáun fagurkvenna sem
hann sóttist svo mjög eftir að
njóta síðar á ævinni.
En honum þótti vænt um
elztu systur sína, Vicky, hún
GAMLI
GÓÐI
TEDDI
J. B. PRIESTLEY
SKRIFAR UM
JÁTVARÐ KONUNG VII
21. febrúar 1971