Lesbók Morgunblaðsins - 23.01.1972, Blaðsíða 5

Fátt hefur vakið meira um-
tal og aðdáun en g-lœsilegir
sigrar bandaríska skáksnUl-
ingsins Boberts Fiscliers á
undanförnu ári. Hann teflir nú
í vor við Boris Spassky, heims-
meistara og góðar vinningslík-
ur lians dregur enginn í efa.
Fó svo að Fischer hefði borið
lægri hlut í skákeinviginu við
Tigran Petrosjan nú í haust
hefði hann engu að síður
áfram verið talinn í hópi
rnestu skákmanna heims fyrr
og siðar. Suinir hafa sagt hann
eins konar sambland af skák-
meisturunum Alekhine, sem
var rússneskur og Kúbtunann-
intim Capablanca. Og ölhun má
Ijóst vera, að Fischer ltef-
ur sjálfur verið sannfærð-
ur um sltt eigið ágæti
og brennur í skinninu að
sanna öllum uniheimi, að liann
sé ekki aðeins einn af þeim
beztu, lieldtir langbeztur ailra.
I»egar sú spurning var lögð
fyrir liann fyrir nokkrum ár-
um, hvort hann stefndi að því
að verða heimsmeistari svaraði
ltann aðcins: „Ég er heimsmeist
ari.“ Hann hefur og Iengi ver-
ið þeirrar skoðunar, að Sovét-
menn hafi með brögðunt og Iæ-
vísi komið í veg fyrir að heims
meistaratitUlinn kæmist i hend
ur skákmanns utan Sovétríkj-
anna og látið þessa skoðun
sína óspart i Ijós.
Fischer er nú 28 ára gamall.
Hann nýtur að eiga vísa hylli
fjöldans, en að upplagi er
hann maður einrænn, sein legg-
ur sig fram urn að eignast
raunverulega vini. Hann er
hár, ljós yfirlitum, fríður ung-
ur maður með þreklegan
likamsvöxt. HjúskapartUboðin
hafa streymt tU hans — sér-
staklcga frá Júgóslavíti — en
hann gefttr sig lítt að kontim
og kýs að vera einn með sjálf-
um sér en i félagsskap, hvort
sem er, karla eða kvenna. Og
glaumlífi er liontim ekki að
skapi.
Fó að skákin liafi fært hon-
um fé í aðra bönd, á hann
ekkert fast heimili og’ tekur
hótelherbergi fram yfir það að
setjast um kyrrt á einum stað.
Hann gengur oft seint tU
rekkju, þvi að hann ver kvöld
iinum gjarnan til að sitja og
rýna f skákir og finna upp á
brögðum, sem gætu komið
væntanlegum andstæðingum
hans í klípu við skákborðið.
Hann sefur lengi fram eftir
borðar steikur í flesta mata og
drekkur ókjör af epla- eða
appelsínusafa. Hann stundar
ekki íþróttir aðrar en tennis,
en tekur sér atik þess langar
göngtiferðir helzt dag hvern.
Hann les yfirleitt ekki aðrar
bækur en þær, sem snúast um
skák.
Faðir Fischers er þýzkur eðl
isfræðingur, sem fluttist tU
Bandaríkjanna frá Berlin og
gekk þar að eiga svissneska
stúlku af gyðingaættum.
Bobby Fischer er fæddur
í Chicago. Foreldrar hans
skildu, þegar hann var tveggja
ára gamaU.
Boris Spassky, heimsmeistari
og næsti keppinautur Fischers
er um margt ekki ósvipaður
Fischer. Hann er ljós yfirlitum
eins og Bobby og friður sýn-
um. Móðir hans var einn-
ig Gyðingur og foreldrar hans
skUdu að skiptum, þegar hann
var ungur drengur. Boris —
sem er sex árum eldri en
Fischer, ólst upp á munaðar-
leysingjahæli í Kænugarði eft-
ir skilnað foreldranna, en móð-
ir Fischers bjó liörnum sínum,
Bobby og systur hans, Joan,
heimili i Brooklyn, en þar
vann frú Fischer að hjúkrun-
arstörfum.
Einhverju sinni, þegar Joan
fór í leikfangabúð keypti liún
tafl. Hún las leiðbeiningarnar
og það var hún, sem kenndi
Bobby mannganginn. Hann
var þá sex ára gamall. Og eins
og flestir skákmeistarar fyrr
og siðar var hann undrabarn
að þessu leyti. Capablanca var
fjögttrra ára, þegar hann
liorfði á föður sinn tefla í þrjá
daga samfleytt. Þá tók kauði
sig til, skoraði á föður sinn og
mátaði hann.
Bobby var orðinn nieistari
tólf ára, tveimur árum síðar
varð hann bandarísktir meist-
ari. Upp frá því hefur hann
bclgað skákinni alla krafta
sína. Hann er talinn fluggáf-
aður, greindartala hans er 184,
en hann hafði engan áhuga á
námi sinu og fimmtán ára gam-
all hætti hann i franthalds-
skóla, þar sem hann taldi sig
læra þar fánýt fræði einvörð-
ungu. Siðan hefur hann engr-
ar skólamenntunar notið.
Nítján ára gamall fluttist hann
frá móður sinni og hefur síðan
búið einn síns liðs.
1 stjórnmálaskoðunum er
hann rnjög hægrisinnaður,
enda þótt hann tjái sig yfir-
leitt ekki um pólitík. Hann
kom fram sent undrabarn, þeg-
ar kalda stríðið var i algleym-
ingi og að minnsta kosti einn
hægrisinnaður bandarískur
blaðamaður kallaði hann
„leynivopn Bandaríkjanna“
sem gæti bundið enda á skák-
yfirráð Sovétríkjanna í lteim-
inum.
f nokktir ár skömmu fyrir
1960 hætti Bobby um tínia að
tefla, varði þá mestum tíma til
að spila billjard. Að þessunt
tima undanskildum lieftir hann
haldið áfram sigurgöngtt sinni
um skákheiminn. Sovétmenn,
sem ltöfðu lengi horn í síðti
hans og gagnrýndu hann ákaft
fyrir hroka og stærilæti, hafa
Iátið af þeirri gagnrýni
og þar sem annars staðar nýt-
ur hann óskiptrar virðing-
ar vegna sigra sinna. Hinu er
ekki að leyna að mörgtim í
Sovétríkjunum er órótt í geði
vegna snilldar hans við skák-
borðið, skáksérfræðingur Iz-
vestia sagði til dæntis í grein
nýlega að sigrar Fischers
væru stórkostlegir og nánast
ógnvekjandi.
Fischer er fyrst og fremst
sóknarskákmaður. Hann teflir
undantekningarlitið til vinn-
ings og jafnteflisskákir eru eit
ur í hans beinum. Hann er
ákveðinn og einarður við skák
borðið og sjálfstrausti hans er
erfitt að hagga. Hann hefur
sjálfur sagt að hann hafi yndi
af því að koma andstæðingum
sínttm á óvart og sjá þá „engj-
ast“ af undrun og hugarkvöl-
um vegna óvæntra leikja
Fischers.
En það sem skiptir sköpuni
í taflmennsku Fischers er þó
fyrst og fremst dirfska hans,
sem naumast á sinn líka. Hann
teflir vissulega á tæpasta vað-
ið á stundum, en oft er það
gert af yfirlögðu ráði og slík
taflmennska kemur keppinaut-
um hans iðulega úr jafnvægi.
I»egar skák og skákbrögð ertt
annars vegar er hugmyndafliig
hans ötæmandi.
f sínu hversdagslifi þykir
Fischer ekki alltaf sem þægi-
legastur i umgengni og sér-
lyndi hans, bæði hvunndags og
við skákborð er þekkt. Hann
hefur ritað talsvert um skák og
í nýjustu bók hans tmt eftir-
minnilegar skákir birtir hann
tilvitnim í Emanuel Lasker, sem
var þýzkur stórmeistari, sem
helgaði lífi sínu skákinni, en
var og íliugull heimspekingur:
„Á skákborðinu eiga lygar og
hræsni ekki langa lifdaga.
Sköpunarsambönd taflmennsk-
unnar eru það sannir að allar
lygar standa bersltjaldaðar."
Botvinnik, hinn frægi
sovézki meistari sagði ein-
hverju sinni í aðdáunartón um
Bobby Fischer að hann væri
alltaf trúr sjálftim sér. Og þrátt
fyrir allt, sem um hann hefur
verið rætt og ritað mun að lík-
indum auðvelt að taka undir
orð Botvinniks.
Upp á siðkastið hefur verið
mjög á dagskrá, hvar væntan-
legt einvígi þeirra Fischers og
Spasskys muni fara fram. I»eg-
ar þetta er ritað er enn með
öllu óljóst, hvar skákeinvigið
verðtir haklið og óvíst að áhugl
verði á að hafa það hér, ef
einungis sumarið kemur til
greina. Fischer hefur verið
talinn hlynntur Júgóslavíu að
þessu leyti, hvort sem það er
nú sökum tilboðsins þaðan, veð
urfarsins, eða hjónabands-
tilboðanna frá konum þar i
landi. Ef Spassky vill heldur
tefla norðarlega, er hugsanlegt
að Fischer setji sig á móti ís-
landi af þcim sökum. En hvort
sem fiindum þeirra ber sanian f
glerbúri í Lattgardalsböll eða
einhvers staðar i ríki Títós, þá
verður fylgzt mcð um allan
heim. Ekki sízt vegna þess, að
loksins er kominn á sjónar-
sviðið skáksnillingtir, sem get-
ttr ógnað einræði Bússa í skák-
heiminum.
23. janúar 1972
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5