Lesbók Morgunblaðsins - 30.01.1972, Blaðsíða 5

~*V'
Ali Bhutto talar á fundi í Karachi. Hann
hefur boðizt til að láta völdin í hendur
Kahmans, ef það græti orðið til þess að
sameina Vestur- og: Austur-Pakistan. En
því var hafnað.
PJÓÐARSLYS HEFUR LOKS
GERT Zulfikar Ali Bhutto að
forseta Pakistans, en sjálf-
ur hefur hann stefnt að því
cmbætti með óbilg'jörmun
krafti árum saman. Slík at-
burðarás virðist ef til viU lofa
Iítilli von um frið til handa
mæddri þjóð hans.
Flestir þekkja nýja forset-
ann aðeins sem skelfandi óstýri
Iátan mann. Undanfarið hefur
liann þjónað hinni hernaðar-
legu einræðisstjórn i Pakistan,
einkum í embætti utanríkisráð
herra, þegar hann bauð vest-
rænum löndum reiðilega byrg-
inn og kom þjóð sinni í leyni-
makk við kínverska kommún-
ista. Þótt hann sé borgaraleg-
ur embættismaður, óttast Ind-
verjar hann og hata meira en
nokkurn hinna pakistönsku
herforingja, en Indverjum hef-
ur hann oft lofað þúsund ára
stríði.
INDVEJAR, SEM AL-
MENNT FINNA orsakir nútið-
arviðburða í löngu liðnum
tima, munu ekki furða sig á
þvi, sem þeir gera ráð
fyrir að sé hið herskáa eðli
liins nýja forseta. I>ví forfeður
Bliuttos voru Rajpútar, liindú
íska striðsmannastéttin, sem
bjó í hinu glæsifagra eyðimerk
urhéraði Rajputana, og minnti
á riddaramennsku miðalda í
Evrópu með hátterni sinu og
bardagaást. Blóð þeirra hefur
einnig sett svip sinn á marga
hinna indversku Maliarajali.
Nú eru liðnar meira en f jór-
ar aldir siðan forfaðir Bliuttos
sncrist til Múhameðstrúar.
Hann var einn fárra Hindúa-
höfðingja, sem það gerðu. f 350
ár liefur ættin búið að mestu
á víðfeðmum landeignum i
Larkana i Sind, eyðimerkurhér
aðinu, sem varð hluti af Mú-
hameðstrúarríkinu Pakistan
þegar brezka Indlandi var
skipt árið 1947.
BHUTTO FORSETI HEFUR
ENNÞÁ einkenni Itajpúta.
Undir sárþreytandi kringum-
stæðum í nýlegum sjónvarps-
fréttum, liefur andlit lians virzt
feitlagið og þrútið. I rauninni
er hann 44 ára — liann átti af-
mæli 5. jamiar — hávaxinn,
lagleffur maður, liÖfðinfflegur i
fasi, með hinn þurrlega, þótta-
fulla vangasvip, sem oft sést í
Rajput-málverkum.
llann hefur einnig erft og oft
sýnt mikið persónulegt hug-
rekki farandriddarans. Ilann
mun þarfnast þess núna. Þvi
fyrsta verk hans verður ekki
— eins og 'ýfirlýst ætlun lians
var — að uinbreyta stjórnmála-
lífinu í Pakistan og færa það
til nútímavegar áð sósíal-
istískri fyrirmynd,1 heldur að
bjarga því, sem eftir er af
landi hans, frá útrýmingu.
Að öðru leyti er Bhutto
greinilega í uppreisn — og hef
ur verið að minnsta kosti í sex
ár — gegn Iénsherraeinkennum
forfcðra sinna. Þetta er miklu
meira áberandi i Vestur-Pak-
istan Iieldur en það gæti verið
í öðru landi, þar sem félags-
leg þróim er lengra komin. Þvi
lénsfyrirkomulag af grófustu
gerð hefur lifað þar ailt frarn
á þennan dag. Valdbeiting —
oft með tilstyrk ofbeldis vopn-
aðra fylgismanna eins og til
forna — frá hendi stórra land
eigenda og trúarlegra leiðtoga,
sem almenningi stendur ógn af,
heíur verið þáttur i dapurlegri
sögu Pakistans og þeim liörm-
ungum, sem nú hafa dunið yf-
ir.
BHUTTO SEGIR SJÁLFUR,
að augu hans hafi endanlega
opnazt árið 1966, þegar hann
var raunverulega sendur i póli
tíska útlegð til Genf af fyrsta
hernaðarlega stjórnanda Pak-
istans, Ayub Khan marskálki.
Þar komst hann að þeirri nið-
urstöðu, að Pakistan mundi
aldrei standa föstum fótum
fyrr en leiðtogavaldið væri
byggt á stuðningi hins fátæka
þjóðarfjölda.
Það Iilýtur að virðast ein-
kennilegt, að það skyldi taka
Bhutto þetta langan tíma að
komast að svo hversdagslegri
niðurstöðu. Þegar á allt er lit-
ið, er hann nútímamaður í húð
og hár. Hann hefur unnið sér
háar gráður í stjórnmálavísind
um og lagaþekkingu við liáskól
ana í Kalifomíu og Oxford.
Hann hefur tæpast komizt hjá
því að smitast af vestrænum
húmanisma. Hann segir, að
svipuð áhrif hafi snortið sig
jafnvel fyrr. Móðir hans, sem
einnig var Rajpúti, hafði „sam
úð með hinum fátæku“ og
hvatti hann ætíð til að taka
tillit til þeirra.
í DAG VERÐUR HONUM
EKKI skotaskuld úr þvi að
samræma þessi viðhorf þeirri
staðreynd, að hann gerðist
þátttakandi I hervaldsstjórn
Ayubs Klians árið 1958. Hann
viðtirkennir meira að segja, að
ráðabruggið um að hrifsa
völdin hafi orðið til í Lark-
ana, þar sem liáttsettir liðsfor-
ingjar hittust oft við skotæf-
ingar, og þannig komst hann
inn í málið.
En hann neitar því að liafa
verið meðal samsærismanna.
Það gæti vel valdið furðu með-
al Indverja að heyra um aðal-
ástæðuna, sem hann nú gefur
upp fyrir því að hafa gengið
í flokk með herforingjunum.
Hann segir, að hin styrka staða
lndlands samanborið við hina
auðmýkjandi ringulreið í eigin
landi, hafi fyllt sig öfund og
að hann hafi verið blekkt-
ur með fullvissiiloforðiim um
'tð Iýðræði myndi brátt verða
endurreist.
Þeir, sem voru nánir vinir
hans þá — og nú eru óvinir hans
— fullyrða, að í rauninni liafi
hann verið mest „fasistasinn-
aður“ af öllum fylgjendum
Auybs og alltaf haldið því
fram, að einræði væri aðeins
hægt að framkvæma „á þýzka
vísu“. Hann er sagður bera
ábyrgð á einu árangursríkasta
ógnvekjandi ritskoðunarkerfi
i heimi. Hann viðurkennir að
hafa persónidega sett í fram-
kvæmd „grundvallarlýðræði“
Ayubs, þótt hann nú lýsi því
sem dulbúnum fasisma, sem
hafði þann tilgang að festa
stjórnkerfiö.
EN EFTIR ÞVf, SEM
BHUTTO SEGIR, varð hann
brátt fyrir vonbrigðum. Hann
segir að sér hafi blöskrað hin
spillta beiting alræðisvalds,
sem gat lyft herkafteini upp i
hæstu viðskiptastöðu og með
„aí'káralegrl auðhyggju", sem
leyfði náðarbörnum stjórnar-
innar að skapa sér fljóttekinn
gróða á kostnað raunverulegrra
efnaliagslegra hagsmuna Pak-
istans.
Hafi sektarkennd loðað við
Bhutto fyrir þjónustu sína við
herveldisstjórnina, þá hefur
hann vissulega síðan lagt sig
undir langa og þjáningarftilla
aflausn. Slitin áttu sér stað eft
ir styrjöldina við Indland 1965.
Bliutto lét það vitnast, að
hann hefði verið mótfallinn
friðarsanikomulaginu, sem Ráð-
stjórnarríkin knúðu fram í
Taslikcnt og gaf í skyn, að
hann hefði smánarlega sögu að
segja. Að minnsta kosti í Vest-
ur-Pakistan tryggði þetta hon-
um strax fyrstu vísbendingar
um þann fjöldastuðning, sem
hann þráði.
Stjórnin svaraði með þvi að
beita hann hótimum og ofsókn-
um. Bhutto segir, að markmið-
ið hafi vcrið að þagga niður i
bonum og hindra hann í að
bjóða Ayub byrginn opinber-
lega sem pólitískur andstæð-
ingur. Aðferðirnar, sem notað-
ar voru, segir Bhutto, fólu I
sér allt frá fagurgala og mút-
um til ógnana. Honum voru
boðnar háar stöður erlendis.
Þegar hann sat við sinn keip
að fara aftur til Iandcigna
sinna i Larkana, bauðst stjóm
in til að skreyta þær með sykur
verksmiðju.
í ÁRSLOK 1967 KOM SVO
ANNAÐ HLJÓÐ i strokkinn,
þegar Bhutto stofnaði Alþýðu-
flokk sinn og jók dirfskuna
sem fólst í opinberlegri for-
dæmingu hans á Ayub. Ofstæk
ismenn réðust á fundi hans og
rcyndu nokkriun sinnmn að
drepa hann. Einkabarátta hans
blandaðist loks, eða ef til vill
kom af stað, stúdentaóeirðun-
um, sem orsökuðu fall Ayubs í
lok ársins 1968. Jafnvel enski
Pakistaninn og vinstrimaður-
inn Tariq Ali, sem vísar sósíal-
isma Bhuttos á bug á þeim for-
sendum að hann sé „borgara-
Iegur“, hefur borið lof á hann
fyrir að vera eini stjórnmála-
leiðtoginn, sem hafði kjark til
að risa gegn einræðinu á þeim
tima er hann ennþá taldi sjálf
ur að það væri ósigrandi. Svo
gæti virzt, að Bhutto liafi þá
gert sér að góðu afskipti Yaha
Khans hershöfðingja og annað
herstjóraartimabil með ein-
kennilega litilli grem.ju. Hann
segír núna, að hann liafi aldrei
trúað því að Ayub befði noklc-
urn tíma ætlað sér að flytja
valdið yfir á hendur almenn-
ings. Þegar Ayub kallaði hina
gömlu stjórnmálaleiðtoga til
ráðstefnu í Rawalpindi, var
það „einfaldlega þáttur í þvi
að halda völdum sinurn, með
nokkrum málamiðlunum.“
Bliutto var einnig sannfærður
um að Yahya mundi ekki halda
völdum lengi. Samkvæmt hans
skoöun „er einvaldur númer
tvö aJltaf veikari“.
Umfram allt taldi hann, að
tíminn mundi snúast gegn hinni
Framhald á bls. 16.
30. janúar 1972 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5