Lesbók Morgunblaðsins - 03.06.1973, Blaðsíða 6

ið mjög slæmir, en það hefðu
þeir vlist verið 5 Frakklaiidi.
ÞetJba var einkennidegt svar.
Höfðu Þjóðverjar verið ibetri i
þessu 'gamla þýzka héraði?
Hafði þeim fundizt að þeir
væru 'hér imeðal sinnar eigin
þjóðar? Hvað, sem þvi líður,
var auðheyrt á svari iþesisarar
hóglátu og lífsreyindu herberg-
isþernu, sem siíður en svo hafði
nokkurin dyn á Þjóðverjum, að
hún taJldi Elsass ekki til
Frakk'lands. í hennar augum
var Elsass heninar eiigið land,
hvorki þýzkt né franskt. Það
vair heinnar ifósturland; hér
hafði hún l’ifað Sinar sorgar- og
'sælustundir. Og hér vildi
hún vera, hvergi aninars staðar.
Til Partisar hafði hún aidrei
komíð, og iþvi siður til Berlín-
ar eða Bonin. Blsass var eina
landið, sem hún þekkti og
kærði sig um. Það var hennar
iand.
XXX
15.6.
Undanfarna daga hefi'r veðrið
verið dásiamlegt. Ég hefi haft
dyrnar að svölunum galopnar.
Úti hefir verið steikjandi 'hiti.
Fólkið igerugur léttklætt um
göturnar, ungu stúl'kumar í
þunnum sumarkjólum, piltam
ir snöggklæddir, með opnar
skyrtur; sumir jafnved 5 stutt-
buxum oig með bera fótfleggi.
Fullorðna fólkið klæðiist meira.
Virðulegair frúr iganga 'þó méð
innkaupatöskur sinar 'í iljósum
sumarfötum og berhöfðaðar.
Karimenn á sama aldri eru
einnig 'léttileiga 'klæddir en
leysa sér ekiki þann munað
æskunnar að 'ka'St'a meginhJ-uta
klæðanna. Alit ber svip sum-
arsiins, gönigulag, fas, klæða-
bia’ður. Einda er hér nú sann-
katlað sumar. Bngan undrar
það að visu hér uim slóðir, þeg-
ar komið er íram li miðjan júni.
Mörgum finnst sumarið hafa
komið seint. En nú er það kom-
ið. Akt ber þess órækan vott.
En það léttfr lltiÖ yfir mér,
þóit ég sjái og finni sutr.ar-
ið. Hótefherbergið mitt er jafn
óvistiegt, og áður. Ég verð að
gæta min, að iáta ekki öfund-
ina 'fá vaíd á rnér, öíundina
garð fól'ksins, sem gengur létt-
um skrefum, óþVþngað, frjálst
og glatt, götuspottann minn.
Fanginn ætti þó frekar að
gleðjast yfir frelsi annairra. Bn
marigir erum við mennimir háð
ir þeirri ónáttúru, að sjá of-
sjcnum yfir því, sem aðrir
mjóta, en við sjáifir förum á
mis við. fig ireyni, að láta efcki
þennan ibreyzkieilka ná tökum
á mér. Og mér tekst að verjast
'honum, að minnsta kosti annað
veifið.
Ein aiitaf leitar 'huguirínn
heim tii gamla Fróns, heim til
fjölskyldu og vina, sem þykir
fjarvist mlin vera orðin löng.
Ég óska þess, að vorið megi
verða áistvinum miinum þar sól-
bjant og hlýtt. Sjáifur sakna
ég islenzka vorsins meka en
orð íá 'lýst. Eiiifur dagur, töfr-
andi 'litir, tært loft, þótt svalt
kunni að vera stundum, — ekk
ert jalinast á við það. Ll'tíbrigði
Esjunnar, tign Snæfelisjökuls,
Keidir, Fjaiiið eina, Heiðin há.
Við alla þessa fegurð er huigur
minn bundinn. En ég er fjarri
henni á fegursta tlima ársins,
ófrjáils útlagi, bundinn, með
brákaðan fó<t. 1 stað svipmiik-
iila fjaila, iglitrandi sjávar-
sunda og logagyiltra skýja,
sem öllu taka fram að fegurð
og fjöibreytni, sé ég gömui
sviplOtil hús, með söðulbökuð-
um hrörlegum tiigulsteinaþök-
um, söiubúðir, bjórknæpur og
tilbreytingalitla umferðina.
Og ailt biandast þetta ónota-
iegum blástri bilhornanina,
hvini og pústirum hreytfianna
og þunigiri, moliulegri hita-
svækju. Enginn hressandi blær
eða kæfandá andvari, ekkert
fjalialoft, eniginn únsvaiur gust
ur frá söituim sjónium benst inn
í gulgráa hóteiherbengið mitt.
Allt er tómt, svipiaust og
bragðlaust.
XXX
Aiidrei Skyldi maður getra sér
of imiklar vonir, þá verða von-
brigðin aðeins þv4 meiri. Ég
hafði vonað að geta haldið þjóð
hátiðardaigion heilaigan með
þvli að hálda af stað heimleiðis
þann dag. En sú vön virðiist
ætla að bregðast. Góði, gatnli
lækriirinn m'inn lét gégniumlýsa
tfótinn. Allt var að vfisu á góð
um batavegi. Eln 'kaiikið reynd-
ist efcki nægilegt enn til 'þess,
að hinn brákaði fótur vasri aft
ur öruggur. Bg verð að biíða
emn. Bkki ættu það þó að verða
manglr dagar. En ég þarf tfynst
um sinn að hatfa igipsskorðúr
um fótinn, einnig á iéiðinni
heim. Ég vona að stund la/usn
arinnair sé nú loksins li nánd.
Dagamir verða stöðugt lengri.
En vonin um að komast tflljót-
lega af stað heim heldur mér
uppi.
XXX
Ég kemst efcfci hjá því að
horfa daglega á gangstéttar-
igreiðasöluna andspænis mér.
Það er nú jatfnvel tsvo komið,
að stiundum setur að mér ógeð
yfir þeissari bjórkompu. En það
er aiveg ástæðulaust. Fóikið
kemur þangað, situr Iþar, nýt-
ur veitinganna, hvert annars,
hvíldar og hressingar. SHvers
vegna iskyldi .því vena það of
gott?
Mér finnist hermönnunum
vera að tfjöiga á götuspottan-
um imlinum. Þeir verða tfleiri
og fleiri, er um stund setjast
niður á igangstéttarstólana og
fá isér hnessinigu. Einkennilsbún
ingar þeirra eru með ýmsum
hætti, en bera flestir isvip
firaniskra herdeilda. Þó sjást við
og við einnig bandairiskir her-
menn. Þeir eru hressiiegir,
frjálslegir, bera siig betur,
finna ef til vill meiira til Sín og
hafa úr misira fé að moða.
Það er ekki að undra þótt
hermenn 'sjáiSt á meginlandi
Evrópu. Aliar þjóðir hervæðast
af kappi. Óttinn er mikill og
ekki ástæðulaus. Það er vatfa-
Iaust satt, sem ég ias nýlega í
grein eftir hinn heimsfræga
n óbels ve r ð 1 aunahöf und, Bertr-
and Riuissell: „We see ounselvs
dri'fting towards a war that
hardly anyone desires". Ailt
bendir á striið, áður en Lifcur,
þótt vaíaiau'St 'séu þeir fáir,
srm vilja það. Ég veít ekki um
valdam'ennina í Kreml. Utan
þeinra tfiámenna hóps vita svo
fáin með vissu, hvað iþeir vilja
og ætla. Þeir iþunfa engan að
spyrja, og mannisii'fin enu þeim
lítils viröi. Rótgróin tor-
tryigigni tö hiins vesbræna
héims, 'Skéfja'.aus útþenslu- og
ýfirriáðastfitfna, ofstækisfull
trúanvissa um að allt verði að
lokum að 'lúta þeim, skapar
óvissuna og óttiann, sem eirt
kéninir heLmiinn -5 daig. Raun-
veruteiga er hann þegar idof-
i'nn Jí tvær tfyMngar, með tvö
algerlega andstæð hugmynda-
kerfi. Anrnans vegar hin sterka,
ásællona tfylkin'g lí au'stri, reiðu
búin til árása, með alger yfir-
ráð áð markmiði. Hins vegar dá
lítfið tviistfigaindi og sundurleit
hin vestræna fylking, sem þó
■samhæfist því meir, sem iengur
líður og hættan vex. Það er
fylk'mig, sem býst til varnar,
en ekki óráSa, emda hefir hún
■mikið að verja, igiamia rótgnóma
menmingu, sem tfært hefir heim
inum flest það dýrmætasta, sem
hann á í dag, umfram allt:
manniegt freisi, mannréttindi
og lýðræði.
Mörgum virðist, ekki að
ástæðulausu, að á milli 'þess-
ara tvegigja fylkinga sé Iþað reg
imdjúp staðfest, að það verði
ekki brúað, að eniginn meðal-
vegur sé þar mögiulegur. Það
er margt, sem biendir til þess,
þvi miður, að svo sé nú máHum
‘komið; að tfyrir ihinn vestræna
heim sé spurninigin blátt
átfram sú, að vera eða ekki:
„To be, or not tjo be — that
is thr. question". En við vonum
og verðum að vona, að á éftir
þeim ragnarökum — etf yffir
■skeila — 'komi, eins og í hinni
gömlu, norræoiu guðatrú, ný
jörð, þar sem „böls mumi laiis
batna“ og blifcan í a'ustri verða
horfin tfyrir friðvæmlegri him-
inteiknum.
17.6.
Það er dáilítið einkenniieg
til'fimniing, að vera eins 'konar
stoifufangi erlendis á þjóðhátíð
ardegi Islands. Hugurimn leitar
ákaft heim á þéim degi. Það er
hægt að unna öðnum löndum
og þjóðum, en alliatf er það þó
ættiandið, sem í huga hvers
óspiilts manns, skipar æðsta
seissinn. Það er Eiannieikur i
hinium Qátlaiusu og fögru orðum
KlettaÆjiaiiaskáldsins, að „ætt-
jarðarhöaidum mig gripur hver
grein, sem grær kriirígum ís
lendings ibein". Þótt rnierm vilji
brjóta af sér aiia fjötra og
hleypidóma, eru ættjarðar-
böndin svo sterk, að tfáir fá
þau rotfið. Ám þess að vita af,
án þess að 'gera sér þess íulla
igrein, eru flestir fjötraðir
'þeim. Og tfáir kæra sig um að
losna úr þeim ljúfa læðingi.
Ég veit, að það er dásam-
legt heima í dag. Etf til vill
verður kvöldið eitthvað lrkt
þvfi, sem fconan mlin iýs'ti í
bréfi nýlega. Hún kom út á
svalimar 5 iitia húsinu okfcar
við Ásvaiiagötu um miðnætt-
ið, áður en hún fór að hátta.
Það var foLíðaiogn -og fojart eins
og um hádegi. f suðri sást
Skerjafjörðurinn, spegiislétfmr
og fögur, blá Reykjanestfjöil-
in í fjarska. f norðvestri Faxa-
flóinn, blilkaindi og lygn, og
bjantur Snæfeiiisjökulinn í
ba'ksýn. Ég litfði í amda aíka
þessa dásamiegu fegurð og ósk
aði mér foeim. Það er eima hugg
unin, að „söm er húm Esja, sam
ur er Keilir", þegar ég kem
heiim. Fegurð ísiainds er sá'giid. 1
„Hnjúkaifjöllin himinblá,
hararagarðar, hvítir tindar" og
heknsins tærasta loflt og skýr-
asta -Skyggni. Þetta er ísiand.
Það ér landið okkar.
í dag tfaighár það íullu fnélsi.
Ég er' foeíma ií huganum, þótt
ég sé lokaður inni í hó'telher-
bengi £i Siraistíbong og megi míg j
hvergi hræra.
XXX
Það eru ikosningar í Frakk
lainidi i da|g. Ég hetfi tfyCigzt með j
kosnm'gatoar'á'ttuinm við testiur
brez'kra toiaða. Ég á ertfitt með i
að lesa frönsku; þess vegria ]
tfara írömsfc biöð fram ihjá mér.
Én engiisaxmesku biöðin, sem
koma út í Paris, „Daily
Máil“ og „Herald Tribune",
hatfa birt margar 'góðar greinar j
um horfumar.
Framhald & bls. 15.
Bragi
Asgeirsson
skrifar um
PICASSO
Það er með sterkum irökum
hægt að (fiullyrða að Pioasso
hatfi verið mesti máilairi aidar-
innar, öflugastur áhritfavaldur
á þróun nútiimamyndlistair, —
en að hann háfi einmig verið
óumdeiiianlleiga sá foezti er ann-
að imái, Iþvli að raangur getur
fært söniniur á það að lista-
menn l'ifct og Matisse, Bomnard,
Braque og Chaigall hatfi haft
ýmistegit til forunms að bera,
\ sem Pioasso Ikann að foaifa skort.
Bn Picasso máði að skila stærra
og fjölfoneyttara lífsverki en
nOkkur annar imyndlistarmaður
aldari'nnair og hann heífur átt
meiri þá'tt lí því að Æorma heirn-
inn og hugsunarháitt manna
með vinnu handa sinma. Það
var elkki aðeinjs að stamfisfonæð-
ur hams um alián heim yrðu
fyrir áhorifum Ærá homum, held-
ur breiddust áhrilfin íljótleiga
út til listiðnaðarins og aimenm-
inigs, ósjálfrátt oig honum óatf-
vitandi. í vitund aimennings
var nafnið Picasso samnefni
allrar framúrstefn'ulistar á
fyrra helmingi aldarinmar, al'ls
óhugnaðar í listum og þess,
sem venjulegt fólk skiidi ekki.
Allt sem fólk skildi ékki og því
fainnst óíagiunt í iistum nefndi
það eimu og sama na'fni „ab-
strakt" og Pioasso var igerður
ábyrgur fyrir ölium þeim
óhugnaði!
Það merkiiega viil tál, að eiitt
atf þvfi tfáa li imyindlist, eem Pi-
oasso igerði aldrei var að mála
abstraktmynd, hversu ótrúlega
sem það hl jómar. —• IÞó að hann
ætfi ótvirajðan ’ 'þátt ,í að ibeina
'málaraiistiníii lí. áitt hins afo-
strakta gekk foamn jaínan út
j frá einhverjU' hl'utlægu í mynd
um sínum, umformaði það,
einifaldaði eða. jók 'á tjáningar
mátt þess, en uimtoúðaílajus lit-
ræn tján'inig með hið skymræna
ei'trt að leiðarljósi var foonum
fjarrt. Þvert á móti fómaði
hamm iðulega litunuim hiklauist
fyrir tjáninganmátit ÆonmSins,
notaði litdna ífynst og fremst 'til
undirstrikuinar foirma. Hann
var Jyvií eikki „kólorfsti" li bók-
staflegri merkinigu, en kunni
þó ÍQestum írem'ur að Æaira með
liti og igæða þá íeiSkleifca og
kratfti, Oft 'á svo sláiandi hátt
■að hann gerði memn a'gndofa.
Hann saigði iKka sjáttur,