Lesbók Morgunblaðsins - 03.02.1974, Blaðsíða 4

Norsku skáldin eru dreifð um
landið sitt ekki síður en skáld
annarra þjóða, kannski enn
dreifðari, en líklega koma bækur
þeirra flestra út í höfuðstaðnum.
Morgun einn snemma í septem-
ber síðast liðnum, meðan ég
dvaldi í Noregi, hringdi eitt
þeirra til mín þangað sem ég bjó
hjá vinum mínum-, Randi og As-
björn Hildremyr, úti í sveit
skammt fyrir vestan Ósló. Þetta
var dr. Ivar Orgland. Hann spurði
mig, hvort ég vildi aka með sér
um 250 kílómetra leið upp i
Valdresfjöll, þangað sem hann
ætti nýtt sumarhús í 900 metra
hæð yfir sjávarmáli, og gista þar
hjá sér næstu nótt, en heimsækja
á morgun Valdresskáldin og aka
heim að kvöldi.
Hvers vegna skyldi ég hafna
slíku boði? Dóttir mín, Arnheiður,
var hér með mér og var nú beðin
að slást í förina, jafnvel taka að
sér húsfreyjustörf í fjallakofan-
um, af því að frú Magnhild
Orgland átti ekki heimangengt
frá Asker, þar sem þau hjónin
búa.
Skáldið Orgland kannast flestir
Islendingar við, þennan bros-
milda syngjandi risa, með
doktorspróf í lífi og list Stefáns
frá Hvítadal, lektor svo árum
skipti í norskum bókmenntum við
háskólann í Ósló, mikilvirkasta
þýðanda íslenzkra ljóða á
norsku, svo að nú liggja eftir
hann bækur ljóðaþýðinga eftir
jafnmörg skáld. ogl 1 frumsamdar
ljóðabækur.
Orgland. kom á hádegi. Sól
skein i heiði, logn var á jörð.
Orland á tvo bíla, annan nýlegan,
hinn árgerð 1958,Mereedes Benz
ekinh 160 þúsund kflómetra.
Ég ók annan dag spölkorn
með leigubílstjóra í Osló, á öðrum
Benz, sá var ekinn 990 þúsund
kílómetra og lét ekki á sjá. Gamli
Benz Orglands lét heldur ekki á
sjá, og er hann í uppáhaldi hjá
eiganda sinum sem von er, enda
bilar hann sjaldan.
Leiðin liggur fyrst inn með
djúpa og langa dalavatninu, Tj'ri-
fjorden, framhjá haugi Hálfdanar
konungs svarta á Stein, gegnum
Hringariki og bæinn Hönefoss.
Þangað inn i Adalinn, þar sem er
bærirín Nes og ágætt að fá sér
kaffi.
Landið er alls staðar jafn stór-
kostlegt, djúpir dalir, stöðuvötn
og beljandi ár, hrikaleg klettafjöll
og þéttir skógar. Þarna á elgsdýr-
ið heima, þessi kónganefjaði,
hornprúðí stórgripur, og við þjóð
vegina rísa á stöku stað viðvörun-
arskilti með svartri mynd hans á
gulum grunni, þar sem honum er
gjarnast að hlaupa fyrirvaralaust
þvert yfir veginn, svo að ökumað-
urinn veit ekki fyrri til en hann
hefur ferlíkað ofan á þaki farar-
tækisins, beygluðu og með brotna
glugga. Elgurinn veldur ár hvert
mörgum umferðarslysum í
Norogi.
Þegar sleppir Adal . tekur við
Valdres og nær allt norðvest-
ur til Jötunheima og hæstu fjalla
Noregs, Galdhöpinggen og Glitter
tinds. Og er nú ekið inn í Aurdal-
inn og norður eftir. honum og
komið til bæjarins Fagernes. Þar
kemur út fylkisblaðið Valdres, og
þar vinnur sem blaðamaður eitt
af bestu ljóðskáldum Noregs, Jul
Haganæs. Sáldið býr ekki í sjálf-
um bænum, heldur skammt utan
hans, á stað sem heitir Onstad-
marken í Aurdal. Eg vík nánar
að þessu efni síðar. 1 Fagernes
er nýlegur menntaskóli i glæsi-
legri byggingu, fast við rót fjalls
ins. Það er rektor og annað þekkt
og mikilsvert Ijóðskáld, Trygve
Björgo. Rektorinn var staddur úti
fyrir skólabyggingunni, göngu-
búinn, með stóran hóp neinenda
sinna umhverfis sig. Hann var að
koma úr fjallgöngu. Mér sýndist
hann vera milli fertugs og fimm-
tugs, hinn vasklegasti maður, og
streymdi frá honum kraftur og
fjör. Var sem hrykkju rafneistar
milli þeirra Orglands, enda var
nú í skyndi ákveðið að Björgo
kæmi f heimsókn upp á „Flöten" í
kvöld og hefði til föruneytis Jul
Haganæs, og yrði fjallahúsi Org-
lands breytt í skáldabúðir og efnt
þar til listamannaþings, umhverf-
is arineld á fjallinu, með átveislu
til orkumælingar, eins og að góða-
blóti.
Héðan frá tóku akvegir mjög að
liggja uppávið, sveigðir allavega
um fjallshlíðarnar. Og því ofar
sem okkur bar, því meir grisjaði
skóga, og mátti sjá bændabýli í
rjóðrum hér og þar. Bifreiðaum-
ferð gerist strjál, en því fleira af
búfé á veginum. Kýr í smáhópum
röltu eða skokkuðu heim úr haga,
fór bjöllukýrin fremst, en kona
eða unglingur aftast. Varð stund-
um töf á akstrinum, og virtust kýr
eiga forgangsrétt í umferðinni.
Hér eru að verða skógarmörk, og
hér stendur á hjalla brekkumegin
vegar dálítið timburhús með rúm-
góðu malarhlaði framan við,
Fjallbúðin, full af þess konar
varningi, sem vel hentar i nesti.
Þarna jók Orgland matvæls-
birgðir sinar svo undrun sætti.
Mér sýndist hann nú stefna að
öngu öðru en kappáti hinna
hraustustu matmanna i Noregs
riki.
Enn var spölur ófarinn. Við kom
um á leiðarenda skömmu fyrir
ljósaskiptin. Nú höfðum við Nor-
eg að mestum hluta neðan við
okkur. Héðan sást til Jötunheima
i norðvestri. Þrátt fyrir sólskin og
logn var svalt í þessari hæð. Hér
og þar innan um strjál greni- og
furutrén þarna uppi mátti sjá frí-
stunda-fjallahús borgarbúa, flest
lokuð og mannlaus, hjá einstaka
þeirra stóð bíll með skrásetning-
aimeki Óslóborgar, eða einhvers
bæjar suður í þéttbýlinu.
Fyrsta verk okkar var að
kveikja upp og kynda. Háir
smellir kváðu við, þégar eldurinn
læsti sig í skraufþurra trjábútana
á arninum. Húsið fylltist ilmi,
eins og við reykelsisfórn. Arn-
heiður fékk verk að vinna í eld-
húsinu, við Orgland tókum okkur
í hönd stóra plastbrúsa og fórum
að leita uppsprettulindarinnar
suður í mýrinni, sem á þessu
svæði var skógivaxin. Hvítar tau-
ræmur höfðu verið bundnar utan
um trjágreinar nógu þétt til að
vísa veginn. Títuberjalyng huldi
hverja þúfu, berin voru þroskuð
og meyr.
En hvað ég kannast við þetta
allt úr skáldsögum norskra rithöf-
unda. Og hérna hreykir sér stór-
eflis mauraþúfa, sem aðallega
virðist gerð úr visnu barri. Ég sllt
nokkur blöð af lifandi berjalyngi
og strái yfir þúfuna. Það veröur
mikið uppnám meðal íbúanna,
hersveitir þessara vængjalausu
svörtu kvikinda á stærð við
minnstu kóngulær, ráðaðst að
óvelkomnum aðskotahlutunum og
fara að bisa við að koma þeim
burt, 8—10 maurar um hvert lauf-
blað. Ég spyr uigland, hvort hér
séu ekki skógarbirnir í grennd.
Nei, ekki lengur. Fáein dýr halda
sig í Vassfaret, sem er óbyggður
dalur hér suðvestur í fjöllunum.
Birnir eru orðnir fáir í Noregi.
Helst eru þeir í skógunum austur
við sænsku landamærin. Þar var
jafnvel skotinn slagbjörn um dag-
inn, skaðræðis dýr, sem búið var
að drepa 50 kindur og eitthvað af
kúm. Fæstir birnir verða slag-