Lesbók Morgunblaðsins - 03.02.1974, Blaðsíða 8

legu hugmynda hinna mikiu
meistara. — Hann hafði árið áður
séð sýningu á verkum Cézanne,
Gauguin og van Gogh, á vegum
listafélags Munchenborgar
(Munchner Kunstlerverein). En
þó var það sýning á verkum
neoimpressjónistanna, þeirra
Seurat, Sicnac og Luce, sem hald-
in var á likum tima, sem vakti
öllu meiri athygli hans, en sú sýn-
ing var mikil hólmgönguáskorun
varðandi frjálsræði i meðferð
hinna hreinu lita. Sýning þessi
var sett upp af listahópi, ev
nefndi sig „Phalanx“ og rak einn-
ig iistaskóla, en skipuleggjandi
sýningarinnar, sem jafnframt var
í fyrirsvari fyrir hópnum, var
enginn annar en Rússinn djúp-
vitri, Wassily Kandinsky. Hann
hafði komið til Munchen 1896 frá
Moskvu, þar sem hann hafði lagt
stund á stjórnmálahagfræði og
réttarfar við háskólann, en hætt
námi.
Á þessum tfmum var mikið um
listhópa í Munchen og margt þar
að gerast, en mest sópar þó að
aðíluttum listamönnum, sem
urðu hið leiðandi afl, er fram liðu
stundir, og reyndar opnastir fyrir
því, sem var að þróast í myndlist
Evrópu. Þeir drukku í sig áhrifin
í Munchen og öðrum borgum um
Evrópu og kristölluðu þau í hærrá
veldi í krafti þess, að þeir höfðu
viðari sjónhring en heimamenn.
Munchen var þá miðstöð jugend-
stils-hreyfingarinnar, sem miðlaði
hugmyndinni um hin sálrænu
og „dekoratívu" áhrif hinna
frjálsu og litrænu forma
með fjarrænu ivafi. Kandinsky
sökkli sér niður f þessa stefnu og
vefur i Itana minningar sinar frá
Kússlandi og rússneskri alþýðu-
list; hann málar ævintýrasvið
með austurlenzku i.vafi. þar sem
fram koma áherandi rússnesk
Iitaeinkenni. Kandinsky ferðast
árið 1903 um Italíu, Túnis og Nið-
Á síðustu árum hefur átt
sér stað gagngert endurmat á
gildi expressjónista þeirra í
Þýzkalandi, er fram komu í
byrjun aldarinnar, og einkum
þeirra, er tóku sér listahóps-
nafnið „DIE BRÚCKE" og
„ DER BLAUE REITER".
Þegar þessir hópar komu
fyrst fram, og allt fram að
heimsstyrjöldinni fyrri, voru
þeir hæddir, spottaðir, jafnvel
ofsóttir og sýningar þeirra
sallaðar niður af gagnrýnend-
um. I dag er hins vegar farið
að nefna expressjónistana
„klassíkera" tuttugustu ald-
arinnar, og verðgildi mynda
þeirra hefur margfaldazt á
undanförnum árum. Þá hefur
vestur-þýzka stjórnin ákveðið
að gefa út röð frímerkja með
myndum af verkum 6
expressjónista.
Forsaga listahópsins „Die
Brucke", er sú, að árið 1904 löð-
uðust hver að öðruin fjórir náms-
menn við húsgerðarlistadeild
tækniháskólans í Dresden. Allir
höfðu þeir áhuga á myndlist. og
allir voru þeir niðursokknir í
fræði heimspekingsins Nietsches
og höfðu jafnframt grun um, að í
nánd væri gjörhylting myndræns
gildismats, er koma myndi í kjöl-
far umbrots þeirra og vakníngar á
öllum sviðum, sem þá ólguðu víðs-
vegar umhverfis.
Námsmenn þessir, en þeir voru
Fritz Bleyl, Erich Heckel. Ernst
Ludwig Kirchner og Karl Schmidt
Rottluff, töldust allir óskólaðir í
myndlistum, en höfðu allir brenn-
andi áhuga á því, sem var að
gerast á þvi sviði. Það var svo árið
1905, sem einn þeirra, Erich
Ileckel, kom auga á autt skó-
smíðaverkstæði í fátækrahverfi
©
Dresdenborgar, sem hann tók á
leigu. Þarna höfðu félagarnir
fundið samastað, þar sem þeir
gátu málað og teiknað fyrirsætur,
unnið við grafík og skeggfætt um
listir, en að öllu þessu gengu þeir
af miklum eldmóðr, Myndirnar
hrúguðust upp og ósjaldan luku
þeir við þrjú málverk á dag. Sam-
starf þeitra og hópvinna vóru svo
aigjör, að frá þessum fyrstu árum
er erfitt að gi-eina mun á verkum
þeirra, svo Iík eru þau hvert öðru.
Allir áttu þeir heimili á staðnum,
lifðu bóhemalífi, höfðu sameigin-
legar fyrirsætur og sameiginlegar
ástkonur.
Það var einmitt á þessu skó-
smiðaverkstæði, sem þeir stofn-
uðu fljótlega félagsskapinn „Die
Brúcke", sem svo mjög er I sviðs-
ljósi um þessar inundir vegna iist-
ræns endurmats, sem síðar hefur
leitt til gífurlegrar verðgildis-
aukningar á verkum þeirra. Mál-
verk eftir Rottluff var t.d. metið á
76.000 mörk á uppboði í Hamborg
í júni sl. ár, en var svo slegið á
410.000 mörk (u.þ.h. 13 millj. ísl.
kr.) og að sjálfsögðu listaverka-
kaupmanni i New York, en slfkir
eru þar fljótir að bregða við.
Ég vil í sem skemmstu máli
leitast við að bregða nokkru ljósi
á þá þróun, er fæddi af sér
expressjónista, jarðveginn, sem
þeir spruttu úr, og rekja lausiega
feril þeirra.
Af þeiin félögum var hinn eirð-
arlausi og örgeðja snillingur,
Ernst Ludwig Kirchner, hið leið-
andi áhrifaafl í upphafi. Hinn
dirfskufulli, áleitni ástriðuhiti
hans og næsta sjúklega sjáll'svit-
und gaf honum þann sannfærandi
forustueiginleika, sem hann frá
upphafi beindí gegn hinni list-
rænu hefðoig hreif vini sina með.
Hin rökfasta, gagnrýna hugsun
hans sá merkilega fljótt þvert i
gegnum hugmyndarugling þýzka
jugendstílsins til hinna uppruna-