Lesbók Morgunblaðsins - 03.02.1974, Blaðsíða 7

0 Arabi á asna undir jap-
önsku tré, en kortiS prentaS í
Bandaríkjunum. Hér er
greinilega alþjóSlegt samsæri
á ferSinni; kortiS er áhald
heimsvaldasinna í því skyni
að slæva vaknandi þjóSfé-
lagsvitund alþýSunnar.
0 '
Jólakorta-
listfræði
handa byrjendum
— eða:
listin að tala í „klissíum” —
Alltaf fer honum dengsa mínum fram, sagSi kellingin
og svipaS má segja um listfræSinga. Þar hefur ýmislegt
nýtt komiS i Ijós, þegar verulega alvarlegir, ungir menn,
fóru aS rýna í hlutina. IMý og stórmerk sérgrein innan
listfræSinnar hefur skotiS upp kollinum — jólakortalist-
fræSi — eins og fram hefur komiS í menningarþættin-
um Vökudraumi í sjónvarpinu. Hinir alvarlega þenkjandi
listfræSingar hafa komizt aS raun um, aS þessi listgrein
var órannsökuS aS heita mátti, en þeim mun dýpra
munu þeir nú sökkva sér í efniS. Ætti aS verSa lýSum
Ijóst fyrir næstu jól, hvers konar fyrirbrigSi jólakort eru.
En þar sem stiklaS var á stóru í annars einkar
fróSlegum jólakortaþætti í sjónvarpinu, skal til
viSbótar efnt til lítilsháttar byrjendafræSslu í jólakorta-
listfræSi. Til þess hefur veriS ráSirin einn alsnjallasti
jólakortalistfræSingur innan landsteinanna, dr. Eilífur
KvaSrat.
Merkasta uppgötvun dr. KvaSrats til þessa er sú, aS
jólakort beri eingöngu aS. skoSa sem þjóSfélagslegt
fyrirbæri. Dregur doktorinn þá kvaðratrót af jólakortum,
að síð-kapítalisminn og heimsvaldasinnar standi að gerð
þeirra. Hefur doktor Kvaðrat nefnt til nokkur dæmi, sem
hér skulu tilfærð:
£ Dr. Kvaðrat telur, að hér
sé dæmi um mjög andþjóðfé-
lagslegt jólakort, út-
spekúlerað í þeim tilgangi að
slæva vaknandi þjóðfélagsvit-
und fólksins og vitund kon-
unnar um stöðu hennar í
þjóðfélaginu.
Jólakortið sýnir jólatré á
Austurvelli. Dr. Kvaðrat tel-
ur, aS hér reyni borgarastétt-
in aS blinda alþýðuna með
skærum Ijósabúnaði og full-
komlega hneykslanlegt telur
hann aS láta í baksýn sjást í
verzlunarhallir auðvaldsins.
Einnig bendir doktorinn á, að
bruðl síðkapitalismans komi
m.a. i Ijós í þvi, hvað perurnar
á jólatrénu séu stórar.
0 Þjóðfélagslegt inntak
þessa korts telur dr. Kvaðrat
að sé bruðl auðstéttarinnar
og viðleitni peningavaldsins i
þá veru að gera jólin að verzl-
unarhátíð. Jólatrén og pakk-
arnir standa sem tákn fyrir
hina óæskilegu einkaneyzlu.
JólakortalistfræSin hefur sér-
staklega komið auga á and-
marxíska þýðingu skreyting-
anna á einu trénu.
Hér eru túlkaðar hinar
viðteknu hugmyndir borgara-
stéttarinnar um kjarnafjöl-
skylduna. Snjórinn er talandi
tákn um kuldann og orku-
skortinn í hinum vestrænu
auðvaldsríkjum og þau vand-
ræði, sem síð-kapitalisminn
hefur leitt yfir alþýðuna,
sagði dr. Kvaðrat.
Jólakortalistfræðingar
hafa bent sérstaklega á
rómantískt inntak þessa jóla-
korts, en sem slikt gegnir það
ákveðnu þjóðfélagslegu hlut-
verki, sumsé að leiða hugann
frá stéttabaráttu samtiSarinn-
ar. Doktor Kvaðrat telur, að
jólakort af þessu tagi séu
stórvarasöm fyrir alþýðu
manna, sem ekki uggir að
sér.
úlfinn i leikritinu Nói eftir André
Obey. Kona hans, leikkonan
Merula Salaman, var tígrisdýrið.
Þar kynntust bau, siðan slitnaði
samband þeirra um tíma, en
tveimur árum síðar giftust þau.
Sir Alec minnist þess, að kona
hans hafi sýnt mikla leiklistar-
hæfileika. Spurður hvort hún
hafi vérið því andvíg,- að leggja
leiklistina á hilluna, svarar hann:
„Ja, ég veit ekki. En það varð
bara ljóst, að annað hvort okkar
varð að hætta til þess að vera með
syni okkar Matthew. Hún hafði
verið hestamaður ágætur og þetta
veitti henni tækifæri til þess að
taka aftur upp reiðntennskuna.
Hún ólst upp í sveitinni og fer
ekki til borgarinnar, nema hún
neyðist til þess. Það hefur því ef
til vill ekki verið svo mikil fórn.“
Þegar Sir Alec les handrit, þá
fer hann sjálfur sjaldan til
London. Þau hjónin hafa sam-
eiginlega stóra málaravinnustofu
d sveitarsetri sínu, þar sem hann
les og hún málar. Reyndar segir
hann, að það tilheyri henni eigin-
lega fremur en sér: „Þetta er allt
útatað i málningu," segir hann.
Líf Guinness-hjónanna i gamla
Hampshire-húsinu, þar sem þau
hafa einkabílstjóra og garðyrkju-
mann og frúin sér unt heimilið, er
rólegt. Sir Alec hefur ekki ntikinn
áhuga á neinu sérstöku tóm-
stundadundi þó hann hafi gaman
að því að renna fyrir fisk, þegar
hann má vera að þvi. Félagslíf allt
er á gamaldagsvísu. Hann segir:
„Ég kann miklu betur við það að
hafa gesti yfir helgi, þvi þá gefst
manni miklu betri tími til þess að
kynnast þeirn."
Hann hefur mesta unun af þvi
að sitja á svölunum á sumarkvöldi
og horfa á sólina setjast handan
við engin, njóta drykkjar i félags-
skap eins eða tveggja góðra vina
og hlýða á dýrmæta þögnina, sem
kannski er aðeins rofin af tisti i
syfjuðum fugli. Og ef til vill er
leikin rnjög hljóðlát tönlist,
gregoriskur kór eða ljóðasöngvar
Schuberts.
„Mér er þetta fullkomnun,"
segir hann.
Sir Alec tekur leiklistina ekki
alltof hátíðlega:
„Þetta er iðn, ekki list. Ég held
að leiklistin manns sé náskyld því
að setja upp þessa hárkollu 14
ára. Þetta er enn barnalegt.
Leikarar eru ennþá börn að leika
sér. Ekki svo að skilja, að maður
njóti þess ekki i rikum mæli að
vera leikari, og guð má vita, hvað
annað maður gæti tekið sér fyrir
hendur, hvort eð er. En þegar
maður er kominn á sextugsaldur,
þá hefur maður dálitla tilfinningu
þess, að þetta hafi allt saman
verið indælt og skemmtilegt, en
maður hafi haldið áfram að vera
barn, án þess að verða i raun og
veru nokkurn tínia fullorðinn."
Hann starir riður á blómavasann
á boröinu, síðan litur hann upp og
segir gramur: „Þessar yfir-
lýsingar leikara um leikara og
leiklist f-ara óskaplega í taugarnar
á mér. Hví ekki að halda bara
áfram að skemmta fólki. Til þess
erum við.“
Sir Alec Gunniness hefur verið
óvenjulega lánsamur í starfi.
Hann hefur aldrei verið atvinnu-
laus lengi. Margir gagnrýnendur
hafa haldið því frani, að frægð
hans sé að nokkru leyti að þakka
fjölhæfni hans. Hann hefur verið
kallaður „maður margra andlita".
Þá hefur einnig verið rnikið gert
úr hæfileika hans til þess að
festa sér í minnstu smáatriði i fasi
annarra og geri þetta honum fært
að gle.vma sjálfum sér og lifa sig
inn f skaphöfn þeirra. Hann
bregst bálvondur við slíkum
vangaveltum og telur að þetta sé
ekki annað en það, sem hver góð-
ur leikari verði að geta gert.
Sennilega væri réttara að segja,
að frægðSig Alecs eigi rætur sin-
ar að rekja til þess, að hann hefur
sjálfur andlit manns, sem ekki er
hægt með sanni að kalla sterkan
persónuleika. Þaðer eitthvað svo
dæmalaust hlutlaust við þetta
andlit. Það er eins og hvítþvegin
tafla. sem bíður þess að eitthvað
sé skrifað á hana. Það er þvf mjög
ólfklegt að menn kannist oft við
Sir Alec, þegar þeir mæta honum
á.götu.
Þegar Sir Alec var að leika í
'i’he Last Ten Days, þá fékk hann
Framhald á bls. 14.
0