Lesbók Morgunblaðsins - 10.02.1974, Blaðsíða 7
Adolf Hitler skoðar sýningu á „úrskynjaSri list".
James Ensor: Á vinnustofu listamannsins 1930.
,Sú bersynduga", málverk eftir Emil Nolde.
Jósef Göbbels, áróðursráðherra Hitlers, lítur inn á sýningu á „úrkynjaðri list" sem nasistar
efndu til í háðungarskyni. Þar má m.a. sjá „þá bersyndugu" eftir Emil Nolde, sjá litmyndina.
þó tryggð við viss grundvallarein-
kenni í siðari þróun að Kirchner
undanskildum, sem þróar hjá sér
nýjan stíl eftir að styrjöldinni
lauk.
Eftir stríðið var komið allt
annað gildismat f flestum efnum.
Hinn grimmi og nakti hildarleik-
ur, ásamt algjörri upplausn og
örbirgð eftir stríðið, var órækt
vitni þess, að hin ljúfa yfirborðs-
heiðríkja fyrirstríðsáranna hafði
kvatt fyrir fullt og allt. Þeir um-
deildu brautryðjendur, sem hér
koma við sögu og lifðu af stríðið,
litu nú óvænt verk sín upphengd
á veggi virðulegra listasafna, og
þeim buðust nú hvarvetna pró-
fessorastöður við nafnkennda
listaháskóla.
Expressjónistarnir lifðu nú
ánægjulega tið við vaxandi viður-
kenningu og frama allt fram að
valdatöku nazista, en þá eru
myndir þeira teknar niður af
veggjum listasafna og færðar i
geymsluhirzlur þeirra. Lista-
mennirnir sjálfir hrökklast úr
stöðum sfnum og Emil Nolde var
meira að segja bannað að mála, en
því banni sinnti hann ekki. Hug-
myndir expressjónistanna voru í
algjörri mótsögn við hugmynda-
fræði nazista. Allt það, sem nazist-
ar voru andsnúnir í myndlist,
nefndu þeir úrkynjaða list, og
þeim var sérstaklega uppsigað við
félagana í „Die Briicke" og „Der
Blaue Reiter".
Árið 1937 efndu nazistar til
mikillar sýningu á „úrkynjaðri
list“ í hinni miklu og nýbyggðu
sýningarhöll „Haus der Deutchen
Kunst“ í Múnchen, en myndunum
höfðu þeir safnað saman úr þýzk-
um listasöfnum. Síðar, er nazistar
skorti gjaldeyri, hugkvæmdist
þeim að hægt væri að selja þetta
dót erlendis. Söfnuðu þeir þvi
listaverkum saman, málverkum,
höggmyndum og teikningum, sem
þeir slógu síðan fjalir utanum og
sendu uppboðshaldara í Luzern i
Sviss, og þar var allt boðið upp á
einu allsherjar uppboði. Verðið,
sem fékkst fyrir myndirnar var
ósæmilega lágt, — myndir eftir
Rottluff og Kirchner voru slegnar
á 300—600 svissnenska franka, en
meiri eftirspurn var eftir sól-
blómum Nolde, sem náðu 3000
frönkum. 1 sérflokki reyndust þó
myndir Franz Marc, sem slegnar
voru á 3300—15.000 franka. A
sama tima sem uppboðið var hald-
ið gerði forstöðumaður listasafns-
ins i Basel sér ferð til Berlínar
með 50.000 franka í farangri sín-
um. Fyrir þessa fjárhæð keypti
hann af nazistum m.a. meistara-
verk eftir Marc, Kokoschka,
Nolde og eina hinna frægu sjálfs-
mynda Paulu Modersohn. Eini
ljósi punkturinn við þessar ljótu
aðgerðir var sá, að myndirnar
komust á óhulta staði, en mikið
af myndum þessara listamann
eyðilagðist í átökum stríðsins.
Rottluff, sem eftir brottrekstur
úr prófessorsstöðu við listaháskól-
ann í Berlín og vann nú á frjáls
um vinnumarkaði, tapaði í loft-
árás meginhluta æviverka sinna.
Yfir 2000 málverk, teikningar og
tréristur urðu eldi að bráð að talið
er. Svipuð örlög hlutu verk
Erichs Heckel.
í dag reyna þýsk söfn og einka-
safnarar að endurkaupa hin seldu
Framhald ð bls. 16.
©