Lesbók Morgunblaðsins - 01.06.1975, Blaðsíða 16

Rœtt viö
Gunnlaug
Halldörsson
Fjamhald af bis. 11
þátt f að mynda eigið umhverfi,
fyrst skólabrúna á læknum og
samnefndan veg, og þegar þú
stendur þar, hefurðu fyrir þér
einhverja fegurstu sjón í Reykja-
vik, og það er umhverfismótun
fólksins. Annað dæmi um elsku-
lega þróun er Hafnarstræti, sem
áður hét Strandgata. Þarna
byggðu kaupmenn á malarkamb-
inum, og sveigjan á götunni, það
er hið eðlilega form strandarinn-
ar. Þarna er náttúran sjálf að
verki, og betur verður ekki gert.
Svo er maður að heyra, að það eigi
að fara að eyileggja þetta.
— En umhverfismótun gerist
ekki af sjálfu sér nú á dögum?
— Nei, það er alveg rétt, og
skipulagsstörf tilheyra arkítekt-
um í nútímaþjóðfélagi, en að rifa
og eyðileggja umhverfismótun
genginna kynslóða og fórna ómet-
anlegum hlutum fyrir bílastæði
og skrifstofuhús, — það er glæp-
ur.
— Hvað finnst þér um ríkisaf-
skipti af arkitektúr?
— Hvað finnst þér um rikisaf-
skipti af bókmenntum? Hver er
munurinn? Þegar ég kom frá
námi fullur af góðum fyrirætlun-
um, var sáralítið fyrir mann að
gera hérna nema i villum og smá-
íbúðarhúsum. Ríkið einokaði
þetta allt. Og svo langt gengu
þessi afskipti, að þegar Guðjón
Samúelsson lézt, taldi Jónas Jóns-
son frá Hriflu sig hafa umboð
hans til að halda starfi hans
áfram. Það er nú ekki allt svona
slæmt lengur. Reykjavíkurborg
hefur t.d. sýnt þann skilning á
málefnum byggingarlistar að ráða
til sín arkítekta til einstakra
verka eftir þörfum. Þannig á
Reykjavíkurborg alltaf kost á að
ráða þá til verks, sem hæfastir
eru taldir hverju sinni til mis-
munandi verkefna, og getur veitt
arkitektum nokkuð jafna aðstöðu
til verkefna. Það er sorglegt, þeg-
ar þessar skrifstofur eins og t.d.
bygginga- og Landnámssjóður
telja sig þess umkomnar að hugsa
fyrir allar sveitir landsins í bygg-
ingarmálum. Og hvar eru rökin
fyrir því? Annars staða bera
byggingar vott um menningu
þjóða, — hér koma í staóinn rikis-
reknar skrifstofur.
— En hvernig stendur á því, að
ríkið hefur ekki hlútazt til um
stofnun arkitektaskóla?
— Rikið verður auðvitað að
svara fyrir sig, en ég veit ekki,
hvort við erum á þessu stigi færir
um að taka slíka kennslu alveg
inn í landið. Ég heid líka, að allir
listamenn þurfi að leita sér
menntunar að einhverju leyti er-
lendis. Hitt er Svo annað mál, að
þegar einn arkítekt Iærir í Mexí-
kó, annar á Italiu, þriðji í
Skandinaviu og sá fjórði i Þýzka-
landi, þá er hætt við, að úr verði
hálfgerður hrærigrautur, þegar
þeir koma til starfa á Islandi.
Vissulega þyrfti meira samræmi í
hlutina og vonandi líður ekki á
löngu, þar tii við getum tekið upp
1'tj't‘fandi: II.f. Ar\akur. Hvykjavík
Kramkt .slj.: Ilaraldur SvrinsMm
Ritstjúrar: Mallhias Johannt ssen
S|> rmir ííunnarsson
Rilstj.fllr.: Ilisli Siiturðsson
AuKlysinKar: Arni (iarðar Krislinsson
Rilsljúrn: ASalslræli 6. Simi 10100
kennslu í byggingarlis að ein-
hverju leyti. Við megum bara
ekki framleiða svo mikið af arkí-
tektum, að innan tíðar skipi þeir
fimm ráðherrastóla af átta.
— Nú eiga sumir erfitt með að
kyngja því að arkítektúr sé list-
grein. Er það ekki vegna þess, að
við teljum húsin okkar og um-
hverfi of hversdagslegt til að kall-
as list á sama hátt og Bjartur í
Sumarhúsum áttaði sig ekki á að
dalurinn hans var fallegur?
— „Það gagnlega er fallegt“, ku
Sókrates hafa sagt, og það mætti
túlkast þannig, að það sé agaður
strangleiki í mótun, sem öðlist
þann sess i vitund okkar að við
köllum hann list. Ég er ekki að
segja, að við islenzkir arkitekar
séum komnir svona langt. Við
höfum lengst af verið fáliðaðir og
átt við ýmsa erfiðleika að glima
eins og komið hefur fram i þessu
spjalli okkar. En þrátt fyrir allt
stöndum við á traustum grunni,
sem þeir lögðu brautryðjendur
siðari tima og þeir Rögnvaldur
Ólafsson, Sigurður Guðmundsson
og Guðjón Samúelsson. Þar verð-
ur mikið og vel byggt i framtíð-
inni. Um það gefa okkar ungu
arkitektar fyrirheit.
Fjösakonur
ö haus
Framhald af bls. 13
repeaters) eru auk stýriskompáss
á brúarvængjum og einn fremst í
stýrishúsi og aðrir innbyggðir i
stefnuritara, tvær ratsjár og eitt
radiómiðunartæki. Sterkari rat-
sjáin dregur 96 sjóm., og
miðunartækið sýnir geisla sem
bendir á réttvísandi miðun. Þá er
Decca Navigator, og Omega tæki,
sem ætíð á að sýna hnattstöðu
skipsins hvernig sem viðrar á
nóttu sem degi. Þetta kerfi sem er
tengt gervihnöttum og 8 sendi-
stöðvum á jörðu, er ekki komið i
gagnið nema á norðurhveli, svo
ennþá þurfum við að mæla hæðir
á stjörnum og sól. Hraðann og
vegalengd sýnir mælir (logg) frá
botni skipsins, svo er ágætur
sjálfritandi dýptarmælir. Hér er
besta sjóúr (chronometer), sem
ég hef séð. Það er af Seiko
tegund, „Quarts Crystal Marine
Clock“. Gangur þess er það
nákvæmur að árleg skekkja er
minni en 'A mínúta, og minni
skekkju eigum við ekki að
venjast til sjós. Sjóúrið er raf-
magnsdrifið og komið fyrir upp á
þili. Áfast við það er skips-
klukkan, sem sýnir staðartímann,
henni eru svo tengdar 14 klukkur
úti um allt skip, í vél, eldhúsi,
matsölum, setustofum og skrif-
stofum. Þegar þarf að flýta
klukku eða seinka, eftir því
semsiglter í austur eða vestur, þá
er það gert með tveim rofum und-
ir aðalklukkunni í stýrishúsi.
Brunavarnakerfið er af fullkomn-
ustu gerð. Ef einhver hefði snert
af símadellu gæti hann notið sín
hér, því það eru 7 símar í brúnni.
Það eru simar i alla klefa ög beint
samband við vélarrúm og loft-
skeytastöð, tveir hátiðnisímar eru
alltaf til taks og svo er tól ef þarf
að tala yfir stöð skipsins við land
og sleppa við að hlappa i loft-
skeytaklefann. Auk símanna er
svo hátalarakerfi um allt skip,
meó hljóðnemunum má gera boð,
sem varóa alla. Tengt því er út-
varpstæki, plötuspilari og gríðar-
legt gjallarhorn á brúarþaki.
Veðurkort má fá hvar sem
skipið er statt en það kemur i
„fascimil“-tækið sem er af góðri
tegund. Eitt skal telja, sem
tilheyrir þö ekki nýjustu tækni,
það er vatnsrör með smágötum,
sem liggur fyrir ofan stýrishús-
Bragðið af Ultra Britecrcngulíkt - þa
er svo hressandi ferskt vegna samsetnin;
sinnar, að þti finnur, hvernigandi þinn
verður ferskari — hvcrniglennurnar
verða hvítari oggljá mcira.
l>eíni,sein nota Ullra Britc
cinu sinní.finnst
annað lannkrcm harla bragðlaust
gluggana að framan, sem auðveld-
ar að skola seltuna burtu þegar
hvasst er. Það er ekki nóg að hafa
hverfirúóur, það er því skrítið að
þessi einfalda aðferð skuli ekki
vera algengari.
Miðstöð ljósakerfis fyrir þilfar
og lestarrúm er einnig í stýris-
húsi. Að sjálfsögðu eru svo tæki
um borð sem sæfarar hafa
löngum stuðst við, þ.e.
segulkompás, sextantar, handlóð,
línulogg og sjónaukar.
Þótt allt sé ekki upptalið er
ljóst að þessum tækjum fylgja
ótal takkar, smáljós, ljósastillar
og allskonar viðvörunarhljóð,
sem tekur dálítinn tima að læra á,
ekki síður en á alla kaðalspotta á
seglskipunum.
Ég leiði hjá mér að lýsa leik-
föngum vélstjóranna, þau eru
auðvitað öll af nýjustu og
fullkomnustu gerð. Þeir hafa
sinn hljóðeinangraða og loft-
kælda stjórnklefa með útsýni yfir
allt vélarrúmið, og sitja þar kyrfi-
lega eins og geimfarar.
Skipið tilheyrir Salén-
skipafélaginu. Á næstu tveim
árum bætast við 5 skip af svipaðri-
gerð og útbúnaði. Þá bætast
einnig við flotann sjö risaskip
356.000 t.dw. hvert að stærð. Það
fyrsta var raunar afhent 'A mán. á
eftir þessu skipi, og næsta er
tilbúið i maí. Tæknin þar um
borð eru öllu fullkomnari, þ.e.a.s.
þau eru tengd tölvum. Það þarf
ekki annað en að mata þær á
fyrirfram útlögðum stefnum.
Omega-tækið gerir stöðugt staðar-
ákvarðanir og ratsjáin sér um að
ekki verði farið of nálægt öðrum
skipum. Sama er með lestun og
losyn, tölvurnar stjórna öllum
dælum og lokum og afgreiða það
magn í hvern geymi, sem stýri-
maður hefur reiknað út fyrir-
fram.
Þegar hingað er komið munu
sumir lesendur vera farnir að
undrast vegna fyrirsagnarinnar,
að ekki skuli vera fjallað um
neinar konur á hvolfi (í
greininni). Skýringin er sú að
heitið á að gefa í skyn hvar rit-
smíðin var framin. Hún varð til á
Indlandshafi í desember á leið
frá Ástralíu til S-Afriku. Þar
flasa stjörnumerki norðurhvels-
ins við, Karlsvagninn, Fjósakon-
urnar og fleiri merki, Karlsvagn-
inn var alveg á kafi og sást ekki,
en Fjósakonurnar semsagt
„öfugar“.
Nú líður að febrúarlokum og
búið að losa farminn í Adríahafs-
höfnum, lesta svo á ný á Svarta-
hafi. Við erum á leið á norðlægari
slóðir. Næsta höfn, sem er
Rotterdam, er að nálgast. Það
verður bráðum farið að ræsa út
með „klárir í endana“. Minni
sjómennsku er lokið, mál að
binda fyrir sjöpokann — með
skátahnút.
Jón Steingrímsson.