Lesbók Morgunblaðsins - 11.01.1976, Síða 2

VIII.
Þeir Nansen og Johansen lögðu
fyrst af stað 26. febrúar við
kveðjuskothríð frá afturþiljum
„Fram“, en þar sem sleði brotnaði
sama dag, urðu þeir að snúa aftur.
Enn var lagt upp 28. s.m. en snúið
við enn nokkrum dögum síðar,
því að sleðarnir reyndust ískyggi-
lega þungir. Enn var kveðjuhátíð
haldin um borð 13. marz og um
hádegisbilið daginn eftir héldu
þeir af stað frá ,,Fram“ við þrum-
andi kveðjuskothríð. Ferðin
mikla var endanlega hafin.
„Fram“ var þá á 84° 4’n.br.
Fyrstu vikuna miðaði þeim vel
áfram á tiltölulega sléttum ís, en
síðan tók færð að þyngjast. Úr
dagbók Nansens: 21. marz. Kl. 9
árdegis -s-42 gráður. Bjartviðri
dag eftir dag. Ljómandi fagurt
veður, dásamleg færð, en allkalt
um nætur — kvikasilfrið er alltaf
frosið. Það er heldur enginn
leikur að gera við Lappastígvél í
þessum kulda hér í tjaldinu,
þegar nefið er bókstaflega að
frjósa af manni. En allt tekur
enda, sagði refurinn, þegar menn
voru að f!á hann, og lengri dagar
og birta oh ;ru tramundan.
natíð fer í hönd.“
Þremur dögum síðar: „Frekar
lélegur ís. I gær var erfiður
dagur. . . Maður þarf sífellt að
vera að lyfta bungum sleðunum,
og aumt bak getur komið manni í
versta skap. Við slátruðum Veiði-
garpinum í gærkvöldi, og það var
illt verk að flá hann.“
Þetta var fyrsti hundurinn sem
drepinn var, en síðan fylgdu
margir á eftir, Þeim þótti þetta
eitthvert óþægilegasta verkið,
sem þeir urðu að vinna á leiðinni.
Þegar þessi fyrsti hundur hafði
verið hlutaður sundur og fleygt
fyrir hina, vildu margir þeirra
heldur svelta alla nóttina en
hreyfa við þessu æti. En dagarnir
liðu og þeir tóku að þreytast og
þeim lærðist að fá mætur á
hundakjöti.
3. apríl. .. Isinn virðist greið
fær framundan. Allar þessar
hrannir geta gert mann vitstola,
og þetta virðist ekki fara batn-
andi. Ég gerði staðarákvörðun,
sem setur okkur á 85° 59’. Það er
furðulegt, að við skulum ekki
vera komnir lengra. Mér finnst,
að við stritum eins og við getum,
og samt miðar ekki betur. Ég er
orðinn alvarlega hræddur við að
halda öllu lengra norður á
j rp; I n - “ «US-
.... iii r ranz Jósefslands er þre-
falt lengra en sá spölur, sem við
höfum farið. Hvernig er ísinn í
þeirri átt?..
Nansen varð æ ljósara, að ísinn
hlaut að reka suður á bóginn, því
að ella áttu þeir að vera komnir
langt norður fyrir 86° miðað við
gönguna. Hann dáist að félaga
slnum. 5. apríl: „I fyrradag datt
hann í sprungu og fóru báðir
fætur hans I sjó upp fyrir hné. Ég
hafði farið á undan á skíðum án
þess að verða þess var, að ísinn
væri veikur. Johansen kom á eftir
sklðalaus og gekk við hlið annars
sleðans. Allt í einu brast ísinn
undir honum og hann sökk í. Til
allrar hamingju greip hann í sleð-
ann, og hundarnir, sem héldu
hinir rólegustu áfram, drógu
hann upp úr. Það er óskemmtilegt
að lenda í slíku baði nú, þegar
engin tök eru á að þurrka flíkurn-
ar eða fara I eitthvað þurrt, svo að
maður verður að ganga I ísbrynj-
unni, unz hún þornar utan á
manni — og það tekur sinn tíma I
þessu frosti. ..“
8. apríl. ísinn fer versnandi og
ekki batnandi. Við komumst
ekkert áfram, hver íshrönnin af
annarri og aðeins brotaís til að
fara yfir.“ Nyrzti tjaldstaður
þeirra varð á 86° ;NTansen fór
nokkurn spöl norður á bóginn á
skíðum til að litast um, en það var
eins og að horfa yfir endalausa
snæviþakta grjóturð. Daginn eftir
var haldið „heim á leið“.
Þeim til undrunar batnaði
færðin brátt I bakaleiðinni. En nú
tók Isinn að reka norður. Þeir
gengu og gengu en komust þó lítið
áfram. Færðin versnaði einnig
með vorinu. En áfram miðaði
samt. Þann kafla bókar sinnar,
sem segir frá maímánuði, kallar
Nansen einfaldlega „strit“. Isinn
var ótraustur, eilífar sprungur
voru þeim til mikilla trafala og
hundunum fækkaði óðum. 24.
maí..... Þetta virtist engan endi
ætla að taka. Hvert sem við
snerum okkur, blöstu við breiðar
sprungur. Á þungbúnum himnin-
um sáum við í öllum áttum
dimmar, ógnandi skellur, sem
táknuðu auðan sjó, svo að ísinn
virtist allur sprunginn. Við
vorum hungraðir og dauðupp-
gefnir, en við vildum komast
framhjá öllum þessum kafla, áðuf
en við næmum staðar til að mat-
ast. En um síðir var þetta næstum
vonlaust og eftir níu klukku-
stunda strit ákváðum við að eta.
Það er einkennilegt með þetta:
Það getur gengið eins illa og
verða vill, en þegar maður er
kominn ofan I pokann og matur-
inn hefur verið tekinn fram,
gleymir maður öllum áhyggjum
og verður að hamingjusamri
skepnu, sem etur sig metta og
sofnar með matarbitann í munn-
inum. Sæla léttlyndi!“
2. júni, hvítasunnudagur. „Sfzt
hafði mig grunað, að við myndum
þá enn verða á rekísnum og
hefðum ekki einu sinni séð
Iand. .Næstu þremur vikum
lýsir Nansen í kaflanum:
„Sprungur og þolgæði." 9. júní:
„Allmargar sprungur urðu fyrir
okkur, og voru þær erfiðar yfir-
ferðar, því að frá þeim lágu þver-
sprungur og hrannir í allar
áttir. .. Við urðum næstum alltaf
að fara marga króka og snúa oft
við til að finna bærilega leið.
Biðin reyndist þó öft löng fyrir
þann, sem situr einn eftir hjá
hundunum, meðan vindur næðir
um gegndrpa flíkur hans.
A slikum stundum hefur
Johansen líklega oft talið, að ég
hafi dottið í sprungu eða týnzt,
þegar ég virtist aldrei ætla að
koma aftur... Þá geta margar ein-
kennilegar hugsanir leitað á
mann. Og hann hefur klifrað á
hæstu jakahrauka í grenndinni,
skimað kvíðafullur um ísinn. Hafi
hann svo um síðir komið auga á
lítinn, dökkan díl, sem hreyfzt
hefur á hvítri flatneskjunni í óra-
fjarlægð hefur honum áreiðan-
lega létt til muna.“
10. júní. „Við þurfum að fara
yfir óteljandi sprungur, og oft
mátti engu muna, þegar farið var
á lausum smájökum. .. Við skim-
um án afláts eftir landi, þegar
eitthvað léttir'til. En ekkert sést
— eilift og sífellt ekki neitt. ..“
Það var ekki fyrr en 24. júlí, að
„undrið mikla gerðist, það sem
við vorum næstum hættir að trúa
á: Land, land! Eftir næstum tvö
ár sjáum við aftur, að eitthvað
lyftist yfir þessa eilífu, hvítu
sjónarrönd... Johansen fór upp á
jakahrauk og leit yfir ísinn. Hann
kvaðst sjá einkennilega, svarta
rönd úti við sjóndeildarhring, en
til vill væri þetta aðeins ský,
bætti hann við, og ég sinnti þessu
ekki.“ En nokkru síðar sá Nansen
sömu svörtu röndina og sótti sjón-
aukann. Brátt sannfærðust þeir
um, að þetta hlyti að vera land, og
það væri ekki langt undan!
„Tryllingsleg gleði náði tökum á
okkur.“
Þó að landið sýndist nærri, tók
þá 13 daga með sama einhæfa
stritinu að ná þangað, og áður en
það tækist, hafði sá atburður
gerzt, sem varð einna frægastur
alls þess, sem gerðist í leiðangrin-
um.
Það var 4. ágúst. Þeir lögðu upp
kl. 7 um morguninn og lentu í ís,
sem þeim fannst verri en
nokkurjsemþeir höfðu kynnzt, og
þokan var svo dimm, að þeir sáu
vart hundrað álnir frá sér. Eftir
óskaplegt erfiði komu þeir loks að
sprungu, sem þeir urðu að fara
yfir á húðkeipunum. Nansen
hafði hreinsað nýís og smájaka af
skörinni og einmitt ýtt sleða sín-
um fram á hana og stóð og hélt við
hann, svo að hann rynni ekki I
sjóinn, þegar hann heyrði hávaða
að baki sér, Johansen, sem hafði
snúið sér við til að ná I sinn sleða,
hrópaði: „Takið byssuna!”
Nansen leit við og sá stóran
hvítabjörn ráðast á hann — og
velta honum um koll. Hann þreif
til byssunar, sem var I hylkinu á
húðkeipinum, en á sama andar-
taki rann hann í sjóinn. Honum
datt fyrst í hug að kasta sér út á
húðkeipinn og skjóta þaðan en
sá á svipstundu hættuna, sem var
fólgin í þvi, og dró hann upp á háa
skörina aftur, eins hratt og hann
gat, en húðkeipurinn var mjög
þungur með hlassinu. Hann Iá á
hnjánum og barðist við að ná
byssunni, en hafði ekkert tóm til
að líta um öxl og aðgæta hvað þar
væri að gerast.
Þá heyrði hann, að Johansen
sagði hinn rólegasti: „Nú verðið
©