Lesbók Morgunblaðsins - 21.03.1976, Blaðsíða 6

SVIPMYND
TENG
HSIAO-
PING
Leiðtogmn,
sem féll í ■'
ónáð í menn-
ingarbylt-
ingunni,
komst til
valda að
nýju og er
fallinn í
ónáð í
annað
sinn
Mikil átök eru nú innan kfn-
verska kommúnistaflokksins.
Þar takast á róttæk bvltingaröfl
annarsvegar og hinsvegar þeir,
sem vilja leggja áherzlu á
aukna framleiðslu og búhygg-
indi. Hinn látni Sjú-En-lai var
fyrir hinum síðarnefndu og um
skeið var ekki annað að sjá, en
að hinn smávaxni Teng Hsiao
Ping tæki við af honum og
héldi til streitu sömu stefnu.
Teng virðist að vísu fallinn í
ónáð í annað sinn og hefur
verið úthrópaður sem kapf-
talisti á veggspjöldum í Kfna-
veldi. Maó formaður og kona
hans hafa verið talin standa
fyrir herferðinni gegn Teng, en
mjög er óljóst, hvernig staðan
er. Teng hefur mikið fylgi og of
snemmt er að dæma hann úr
leik. Hann er bæði framagjarn
og miskunnarlaus, en skortir
kænsku og töfra Sjús, svo að
ekki sé minnzt á siðfágun hans.
1 miðri setningu kemur það
fyrir, að hann ræskir sig og
spýlir hraustlega f spýtubakka.
„Þú verður að fyrirgefa mér,“ á
hann þá til með að segja, „ég er
bara sveitastrákur.“
Opinberlega á hann það til að
tala hreint út og vera jafnvel
ósvffinn. I veizlu einni f Peking
s.l. haust gagnrýndi hann
Rússa svo rækilega, að am-
bassador Moskvu f Kfna
strunsaði út úr salnum áður en
hann hafði borðað ábætinn.
Hann var jafnberorður en ekki
þó eins ofsafenginn við Ford
Bandarfkj aforseta í heimsókn
hans til Kfna f desember s.l.:
„Málskrúð um detente-
stefnuna getur ekki dulið hina
augljósu staðreynd vaxandi
strfðshættu," voru orð hans.
Teng finnst gaman að gefa
það f skyn, að hann sé fátækur
bóndasonur. Sannleikurinn er
sá, að fjölskylda hans var vel
efnum búin og bjó f Szechwan.
16 ára gamall fór hann til
Frakklands til vinnu og náms.
Það hafði Sjú-En-laf einnig
gert og þar stofnaði hann kín-
verskan kommúnistaflokk um
1921. Eftir 6 ára dvöl í Frakk-
iandi, sneri Teng aftur heim og
var þá orðinn flokksmaður f
kommúnistaflokknum. Við
heimkomuna gerðist hann
skæruliðaforingi meðal
kommúnista, sem þá höfðu skil-
izt frá Kuomintangflokki
Sjang-Kaf-séks.
Teng var þátttakandi f
„Göngunni rniklu", sem Mao
stjórnaði. Þessi ganga rauðliða
yfir þvert Kína, frá Kfangsí til
Sjansi, um 10.000 kflómetra,
fór fram 1934—36. 100 þúsund
manns höfðu lagt af stað f hana,
en einungis 20 þúsund komust
á leiðarenda og þó hafði mikill
fjöldi bætzt f hópinn á leiðinni.
Þátttakendur „Göngunnar
rniklu" stóðust ótrúlegustu
hrakninga og þrekraunir og er
hún nú orðin n.k. helgisögn í
Kína og sögur og kvæði um
hana á hverju strái. Janúar-
hefti China Reconstructs 1976
er að mestu helgað „Göngunni
miklu“ og birtar eru í þvf lit-
myndir af ýmsum hlutum, sem
komu göngumönnum að notum.
Einnig eru þar myndir úr upp-
færslu á leikriti um hana.
Margir þekktir framámenn f
Kfna tóku einnig þátt f „Göng-
unni miklu“, svo sem Sjú-
En-laf og Sjú-Te, sem var hægri
hönd Maos á leiðinni. Allt fram
að þessu hefur þátttaka f
„Göngunni miklu“ verið höfuð-
nauðsyn þess að gera sér vonir
um mikinn frama í kfnverska
kommúnistaflokknum.
1954 var Teng gerður að
framkvæmdastjóra flokksins,
sem hafði þá áður gengt em-
bætti fjármálaráðherra og
vara-forsætisráðherra. Á
þessum tfma var staða hans
meðal valdamanna í Kfna ein-
stæð, þar sem hann var per-
sónulega nátengdur bæði Mao
og Lfu-Sjáf-sf, forsetanum fyrr-
verandi, sem féll f ónáð vegna
„endurskoðunar“-stefnu sinn-
ar.
1 byrjun sjöunda áratugarins
var Teng settur yfir fram-
kvæmdaáætlun um hægfara
efnahagsbætur f landbúnaðar-
málum, sem koma skyldu f stað
glundroðans, sem varð vegna
„Stóra stökks“ Maos. („Stóra
stökkið framá við" var efna-
hagsstefna, þar sem aðaláherzl-
an var lögð á nýtingu fjöl-
mennisins f þessu mannflesta
rfki veraldar. Stofnaðar voru
kommúnur, en afgangsmann-
afli frá landbúnaðinum var
nýttur til frumstæðs iðnaðar.
Einkaeign takmörkuð sem
mest. Framkvæmd þessi mis-
tókst og átti sinn þátt f þvf að
uppskerubrestur vegna ills
veðurfars ár eftir ár, þannig að
f sumum héruðum var hungur-
sneyð.).
Bersýnilega voru Teng og
Mao ekki sammála f efnahags-
pólitfkinni. Fræg er nú setning,
sem höfð er eftir Teng frá
árinu 1962: „Hægt er að not-
færa sér hvaða aðferð sem er til
að auka landbúnaðarafurðir.
Það skiptir engu máli, hvort
kötturinn er hvftur eða svartur,
ef hann bara veiðir mýs.“
Newsweek kaliar Teng
„glataða soninn" og skfrskotar
þar til útreiðar þeirrar, sem
hann hlaut f Menningarbylting-
unni. Rauðu varðliðarnir nfddu
hann miskunnarlaust, og
kölluðu hann ósiðsaman hóg-
Iffssegg, sem notaði sér háa
stöðu sfna til þess að láta undan
matgræðgi sinni og borgara-
legum hneigðum, svo sem með
þvf að spila bridge og mah-
jongg (kfnverskt spil með
fjórum þátttakendum, þar sem
leikið er að 144 stykkjum úr
viði, beini eða fflabeini). Sagt
var að hann pantaði oft sér-
stakar flugvélar til þess að
bjóða spilafélögum sfnum f
skemmtiferðir um landið. Svo
langt gekk, að eitt sinn var hon-
um ekið um göturnar f vörubfl
með ffflahúfu á höfði og hinir
hefnigjörnu Rauðu varðliðar
gerðu óp að honum.
An efa galt Teng tengsla
sinna við Lfu-Sjáf-sf f ofsóknum
Rauðu varðliðanna, en margir
fleiri þekktir og háttsettir em-
bættismenn urðu fyrir árásum
þeirra, svo sem Peng Sén,
borgarstjóri í Peking, og gamla
kempan Sjú-Te.
Teng var neyddur til að láta
af öllum störfum hjá flokknum
og f sjö ár kom hann hvergi
opinberlega við sögu. Álitið er,
að árum þessum hafi Teng eytt
í lestur rita Maós, Marx og Len-
ins og heimsókna f kommúnur
og verksmiðjur. Honum var
hlfft við erfiðsvinnu með tilliti
til aldurs hans.
1 aprfl 1973 birtist Teng
skyndilega opinberlega f veizlu
f Peking, þar sem hann var
leiddur til sætis af frænda
Maós, Wang-Haf-jung, sem nú
er varautanrfkisráðherra. 1 árs-
byrjun 1974 hafði hann hlotið
fulla uppreisn æru og var út-
nefndur varaforsætisráðherra.
Teng var formaður kfn-
verskrar sendinefndar á sér-
stakri ráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna um hráefni, sem
haldin var f New York 1974.
Þessi ferð hans til Bandarfkj-
anna var n.k. yfirlýsing til um-
heimsins um það, að þar sem
Sjú-En-laf væri nú að draga sig
f hlé frá opinberum störfum,
yrði Teng fremsti talsmaður
Kfna f alþjóðamálum.
Áætlanir undanfarinna ára f
innanlandsmálum, settar fram
af Sjú og framkvæmdar af
Teng, hafa tekizt vel. Tekju-
halli f utanrfkisverzlun hefur
minnkað mjög á s.l. ári með þvf
að draga úr innflutningi. Korn-
og stálframleiðsla hefur aukizt
ár frá ári og olfuframleiðsla
jókst um 25% 1974—75. Þetta
styrkir Teng í sessi svo og virð-
ing sú, sem hann nýtur hjá
herstjórnarforingjum Kfn-
verja, en Teng er yfirmaður
alls herafla Kfna. Á sfðastliðnu
ári, þegar róttækir leiðtogar
gátu ekki kveðið niður óróleika
meðal verkamanna f nokkrum
verksmiðjum í Hangsjóv, tókst
Teng að binda enda á óeirðirn-
ar með herstyrk.
Breyting á utanrfkisstefnu
Kínverja er ólíkleg meðan Maó
er á Iffi. Lfklegt er að þeir
haldi „detente“-stefnu sinni
gagnvart Bandarfkjunum og
kuldalegu viðmóti gagnvart
Rússum. Það olli þvf undrun og
gleði f Moskvu, þegar Kfn-
verjar fyrir nokkrum vikum
létu lausa þrjá rússneska
þyrluflugmenn, sem haldið
hafði verið föngnum á kín-
versku landsvæði f tæp tvö ár.
Samt þykja hinar fremur
kuldalegu móttökur, sem Kiss-
inger hlaut f sfðustu heimsókn
sinni til Peking benda til þess,
að Kfnverjar séu óánægðir með
„detente“-stefnu Bandarfkj-
anna gagnvart Sovétrfkjunum.
Kissinger vildi vfst hafa vað-
ið fyrir neðan sig, þegar hann
mælti eftir desemberheimsókn
sfna til Peking: „Okkur Teng
kemur ágætlega saman. Teng
er ólfkur Sjú-En-laf. Hann er
formfastari. Hann er opin-
skárri. Hann er raunsærri.
Teng er afskaplega vel gefinn.“
Sitthvað hefur breytzt sfðan
Kissinger sá Teng f fyrsta
skipti og talaði um hann sem
„þennan andstyggilega, litla
mann“.
Teng et 71 árs, sem er lfklega
rúmlega meðalaldur hinna 19
meðlima Æðsta ráðsins.
Teng á fleiri óvini en Sjú-
En-laf átti. Ekki er þó sýnilegt,
að hann óttist þá. Hann er jafn-
vel farinn að láta undan sæl-
lífislöngunum sfnum á ný. Til
dæmis var eftirlætis veitinga-
hús hans f Peking, Chengtu,
opnað aftur nýlega og er troð-
fullt á hverjum degi. Það hafði
verið lokað sfðan Teng féll í
ónáð 1966.