Lesbók Morgunblaðsins - 21.03.1976, Blaðsíða 12

Karl Marx
nöturlegasti. En Wyttenberg hirti
ekki um að leyna nemendur dá-
læti sínu á Rousseau og kenning-
um hans um náttúruiegt jafnrétti
allra manna. Hann skýrði og fyrir
nemendum sínum frelsishugsjón-
irnar að baki baráttunni um
Bastiliuna. Skólinn hafði enda á
sér heldur „vafasamt, pólitískt
orö“ hjá yfirvöldum. Er ekki ótrú-
legt, að um það leyti sem Marx fór
úr skóianum hafi hann þegar
verið gripinn þeim frelsisanda, er
þá gætti mjög í aridlegu lífi álf-
unnar.
En i foreldrahúsum Karls Marx
varð þess anda lítt vart. Henrietta
var enn jafnblíð og umhyggjusöm
og endranær og jafnsneydd
stjórnmálagrillum og áður. Vel-
gengni Heinrichs var öll yfir-
völdunum að þakka, enda var
hann tækifærissinni. Lét hann sig
aldrei vanta, þegar efnt var til
„glymjandi fagnaðarláta fyrir
hátigninni". Með sjálfum sér
hefur hann þó sjálfsagt þráð
meira frelsi líkt og ýmsir aðrir
góðborgarar í Trier. Hefur þeim
trúlega oft orðið hugsað til Frakk-
lands, þar sem Louis Philip
,,borgarakonungur“ réð ríkjum
eftir umbreytingarnar 1830 og
gerði sér far um að hlúa að frels-
inu.
Hinn 13. október árið 1835
fylgdu foreldrar og systkini Karls
Marx honum áleiðis út í veröld-
ina. Þau lögðu af stað gangandi
frá Simeongasse 1070 og héldu
niður að Mosel. „Hraðferjan“ átti
„Spaugilegur grímudans-
leikur" yfirgefin varnarvirki í
Köln. Teikning úr
„lllustrierte Zeitung" I
Leipzig 21. okt. 1848.
að fara þaðan til Bonn kl. 4 þá um
morguninn. Þar var Karli fyrir-
hugað að nema lögfræði eins og
faðir hans áður. Hann átti að færa
fjölskyldunni upphefð og heiður.
Lofaði hann því hátíðlega, og svo
seig ferjan af stað niður fljótið og
skilnaðartár féllu á báða bóga.
Ekki löngu síðar fékk Henrietta
Aðalritstjórinn Marx, sem vildi frelsa öreigana úr fátækt og
neyð greiddi starfsmönnum „Neue Rheinische Zeitung"
hungurlaun. Ásakanir um að hann notfærði sér á svlvirðilegan
hátt atvinnuskortinn lét hann sem vind um eyrun þjóta.
Kjörorð hans var: „Á ritstjórnarskrifstofu verður að ríkja
algjört einræði, en ekki atkvæðisréttur." (Ritstj. Marx og
Engels í hugsýn sovézka teikn. J. Sapiro).
ur þungar; móðir hans sendir
honum áminningar ýmiss efnis.
... og þvær þér vikulega með
svampi og sápu“ segir í einni. Fað
ir hans er óvægnari. Hann rit
ar m.a.: .nú eru fjórir mánuðir
liðnir af þessu námsári. f>ú hefur
þegar eytt 280 dölum. Á einu ári
ráðstafar þú nærfellt 700 dölum,
sonur sæll, rétt eins og við værum
hænur, er verptum gulleggjum.
Ég verð að segja þér, að þú veldur
okkur, foreldrum þínum fremur
grerriju en gleði“. En þessi
varnaðarorð urðu til lítils. Karl
breytti ekki háttum sínum.
Hugsanir manna og lífið í Trier
var þegar orðið honum hálffram-
andi, enda ólíkt Berlínarlífinu og
hið siðara tók hug hans fanginn.
I Berlin komst Marx i „Doctors-
club“, sem svo var nefndur, hóp
heimspekilega þenkjandi ung-
menna, sem hittust í gamalli krá á
Gendarmenmarkt. Hét þar
„Stehelys“. Þarna hittust þeir
félagar til bjórdrykkju og bolla-
legginga og breyttu bæði heimin-
um og guði eftir geðþótta sinum.
Félagana skorti sjaidnast hug-
myndir um hlutina; allt milli
himins og jarðar var rætt og
brotið til mergjar. Karl var djarf-
mæltur og orðsnjall. Hann þótti
þrasgjarn. Félagar hans litu upp
til hans fyrir hugsjónagnótt og
andríki. Þótti þeim víst, að hann
mundi jafnan troða eigin slóðir,
því hann var sérsinna.
Karl las bækur tæpast, heldur
svalg efni þeirra. Hann las verk
heimspekinga — Aristotelesar,
Fichtes, Kants, Schellings,
Spinoza og Hegels, svo nokkrir
séu nefndir. Hegel las hann hvað
eftir annað og þótti hann í senn
heillandi og ógeðfelldur. Karl las
nóttum saman og svallaði þess á
milli, en skeytti ekki um heilsu
sína.
Það voru aðallega stjórnmál,
sem ungu mennirnir ræddu í
Stehelyskrá. Rökfræði Hegels
heillaði þá og þeim var ljóst, að
þeir mundu sfðar boða hana hvar,
sem þeir færu.
Athugunarefni höfðu þeir nóg.
Þýzkaland var undir prússneskri
stjórn um þessar mundir, laut
Friedrich Wilhelm 3., sem var
afturhaldssamur og kreddu-
fastur. Ríkinu var skipt i 38 fylki,
sem áttu að heita sjálfstæð að
nokkru, en yfir þeim öllum vakti
Metternich fursti hinn harðdrægi
i Vin. Hafði hann glöggt auga með
öllu, sem fram fór og slakaði
hvergi einræðistökin.
I Brussel skrifaði Marx hið ögrandi ávarp þeirra Engels til
lokauppgjörs öreiganna. Þa8 var varla orðið opinbert þegar
Marx var vfsað úr landi, og framhleypinn lögregluforingi lét
handtaka hann. (Teikn. rússn. málarans Shukow). Um Parfs
fór Marx til Köln.
aftur tilefni til þess að fella tár,
því stolt fjölskyldunnar hafði
hrasað á dyggðanna vegi. Hann
var að vísu orðinn einn fimm full
trúa Trier í Stúdentasambandinu
í Bonn. En nú hafði hann lent í
steininum fyrir drykkjulæti og
hávaða á almannafæri. Við það
bættist, að hann var orðinn skuld-
um vafinn, enda þótt faðir hans
hefði búið hann vel að heiman.
Robert Blum forystumaður „vinstrisinna" á fundinum f Páls-
kirkju lézt hetjudauða f Vfn. Hann hafði farið til Austurrfkis til
stuðnings uppreisnarmönnum þar, en var tekinn fastur 9.
nóv. 1848 og skotinn á staðnum án dóms og laga.
Fyrsti fundur „þýzku þjóðar-
samkomunnar" var settur f
Pálskirkjunni í Frankfurt 18.
maf 1848. Það var mikil
hátfðastund lýðræðissinna,
sem vildi koma á þjóðþingi f
sameinuðu Þýzkalandi.
Heinrich leizt enda ekki á blik-
una. Hann sendi syni sínum 50
dali fyrir skuldum og fylgdi holl-
ráð fénu: „... gættu þess að forð-
ast hér eftir allt svall og óreglu”.
Stúdent og brúðgumi
1 október árið 1836 er Marx við
framhaldsnám í Berlin. Heldur
hann áfram uppteknum hætti að
svalla og lifir jafnan um efni
fram. Foreldrar hans hafa áhyggj-