Lesbók Morgunblaðsins - 21.03.1976, Blaðsíða 7

Útlit: Arni Jörgensen.
Það er engu líkara en Islendingar hafi
svo mörgu frægu fólki á að skipa, að
þeim sé um megn að fylgjast með því
öllu. En mér er til efs að í raun og veru
sé nokkur Islendingur frægur í þeirri
merkingu að hann sé víða þekktur.
Aftur á móti er lítill vafi á þvi að
íslenzka þjóðin hefuraðmestu
fariðá mis við tvo
k þekktustu listamenn sína,
A Erró í Evrópu og Louisu
I Matthlasdóttur í Bandaríkjun
W um. Af ástæðum sem hér verða
r ekki tíundaðar hafa þessir lista-
menn ekki sótzt eftir þvi að gefa
heildarmynd af listsköpun sinni
með stórum yfirlitssýningum hér
heima, enda er gleði og fögnuður ekki
einkenni á dægurskrifum um
list á Islandi, þó að viðurkenna
verði að til eru menn sem
skerasig úr hvað þetta snertir. Bragi
Ásgeirsson hefur sagt við mig að það séu
raunar mikil forréttindi að þurfa ekki að
heyra allt sem sagt er hér á norðurhjara
og langt frá því að hann harmi heyrnar-
leysi sitt, enda ekki fæddur undir
askloki. Hann er nógu mikill listamaður
sjálfur til að hafa efni á því að gleðjast
og hrósa þeim sem hann hefur trú á. .
Þó að bandarísk stórblöð tali um nýjan
norrænan Munch þegar þau fjalla um
list Louisu Matthíasdóttur ogErró sé i
fremstu röð listamannasinnar kynslóð-
ar, er eins og Islendingum komi það
ekkert við. Reykj avikurborg sá ekki
einu sinni ástæðu til að verða sér úti um
eina einustu mynd eftir Louisu.þegar
hún sendi hingað nokkur málverk á yfir-
litssýningu ekki alls fyrir löngu, enda
þótt hún sé borin og barnfæddur Reyk-
vikingur og margar mynda hennar
endurminningar frá æskustöðvunum.
Og lErró hefur ekki þá reynslu að
heiman að hann hafi nú, þegar
hann þarf ekki á því að halda,
sérstaka löngun til að sýna verk
sin á heimaslóðum. Það er sorg
legt að Islendingar skuli ekki
gera sér grein fyrir því i öllu
dægurþrasinu að þeir hafa
ekki efni á að fara á mis við
þekktustu listamenn sína,
á sama tíma sem mikil
tilhneiging er I þá átt að
skipa meðalmönnumi
öndvegi og þá helzt á þeim
forsendum að þeir eru
„réttu megin“ I pólitík.
Slikar forsendur í list eru
siðleysi, ekki síður en
klíkuskapur í listinni. En
svo er afstæðu mati fyrir
að þakka að allt slikt er
molað niður, hægt og
bitandi. Og timinn hefur
síðasta orðið; ósjaldan
miskunnarlaus dómari,
hvort sem þeir eiga i hlut
semhafaverið ofmetnir
eða vanmetnir. Samtíðin
er glámskyggn á með
alhófið.
X X
Þetta er heldur
óskemmtilegur inngang
ur en nauðsynlegur eigi
að síður. Einhvers staðar
verður að berjast gegn smásálar
þröngsýni og smáborgarahætti,
sem er því miður einkennandi fyrir
ýmsa þá, ekki sizt hér á landi, sem
þykjast vera að móta listasmekk
almennings og viðhorf til menningar.
Erró var boðið að haldayfirlitssýningu
á verkum sínum i sambandi við næstu
listahátið og átti ég tal um það við hann
í París i júní s.l., en hann hristi bara
höfuðið og hafði ekki frekar áhuga á því
en éta það sem úti frýs. Aftur á móti á
hann góða og hlýja vini á Islandi sem
ávallt hafa haidið tryggð við hann
og hann hittir þá einstakasinnum
þegar hann skreppur hingað til að fá sér
svið og slátur og heilsa upp á fólkið sitt
— „og þú manst að heilsa honum Sig-
geiri pabba á Klaustri frá mér,“ sagði
hann tvisvar eða þrisvar, áður en við
kvöddumst. Siggeir er líka einstakur
persónuleiki, hlýr en ákveðinn, höfðingi
heim að sækja og eru slíkir höfðingjar
sjaldgæfir í Evrópu nú orðið.
Jóhann Jónsson skáld hefur varpað
einhverri yndislegri rómantískri birtu á
Olafsvík, en Erró hefur komið þessum
vinalega snæfellska bæ inn i annála
heimslistarinnar: Fæddur i Ólafsvík 19.
júli 1932, stendur í listasögum og
sýningaskrám. Mér ertil efs að Olafsvik
eigi eftir að verða víðfrægari af öðru en
Erró.
X X
I ágúst 1960 hélt Erro sýningu hér í
Reykjavík og hétþá reyndar Ferró. Þá
átti ég samtal við hann, í fáum orðum
sagt, og bar það fyrirsögnina-.Var það
Júdas? Þá urðum við miklir mátar og
hefur það haldizt síðan. — Erró átti erfitt
uppdráttar á Islandi, meðan hann var að
brjótast áfram. Ég held honum sé hlýtt
til þeirra sem réttu honurn þá hjálpar-
hönd, ungum og misskildum á margan
hátt. Síðan hefur verið vík milli vina og
er ekki verra, ef marka má Hávamál.
Þá var hann kvæntur Bat-Yosef og
eigaþau eina dóttur.
I samtalinu segir m.a.: „Við fórum
auðvitað að tala um list. Ferró sagði að
nútimalistin kæmi mjög víða fram í
gömlu listinni, einkum renisansinum.
„Ég var að skoða málverk eftir
Rubens“, sagði hann, „og gerði sérstakar
athuganir á skeggi eins postulans. Þá
sá ég að skeggið var málað i stíl
tassismans, síðan athugaði égsokka
postulans og rendurnar i þeim og þá
kom Paul Klee í ljós, svona mætti halda
áfram. Það er margt stórkostlega gott í
gömlu listinni og ég held hún sé full-
komnari en sú nýja að því leyti að hún er
ekki eins perfekt, hún er ekki eins þröng
ogörugg. I nútimamálverkin vantar
óvissu, spennu. Að horfa á list ætti að
vera eins og riða úlfalda, það hef ég gert,
í miðju skrefi er maður ekki viss hvort
rnaður fer aftur á bak eða áfram. Og svo
er eitt sem gömlu málararnir höfðu, en
marga nútímamálara vantar, það er út-
haldið. Apar geta málað Ijómandi
fallegar myndir og ná góðunt formum,
en þá vantar úthald."
Sjá nœstu
síður
I_____Mitfas Jonaoeessen:
Uyraöjalla
pafans ■ ■ ■ ■